سوودانی بۆ زیندووكردنەوەی هێڵێكی نەوتی سەردانی سووریای كردووە
نوچه‌نێت
دوێنێ یەكشەممە 16ی تەمووزی 2023 محەمەد شیاع سوودانی سەرۆك وەزیرانی عێراق سەردانی سووریای كرد و لە لایەن بەشار ئەسەد سەرۆكی سووریا پێشوازی لێكرا. دوای 13 ساڵ ئەمە یەكەم سەردانی بەرپرسێكی باڵای عێراقی و عەرەبی دەبێت بۆ سووریا، بۆیە لە میدیاكانی عەرەبی و جیهان باس لە ئامانجەكانی ئەو سەردانە كراوە.
رۆژنامەیەكی بەریتانی: دەیانەوێ بەم پڕۆژەیە كەركووك لە رووی ئابووری و سیاسییەوە لەژێر هەژموونی هەرێمی كوردستان دووربخەنەوە
ئامانجە گشتییەكانى سەردانەکە
بەگوێرەی لێدوانی بەرپرسانی حكومەتی عێراق و سووریا چەند دۆسیەیەك هەیە، كە دەبێت ئەم دوو وڵاتە لەسەر ئاستێكی باڵا تاوتوێیان بكەن، وەك: پاراستنی سنوورەكان و بەرەنگاربوونەوەی تیرۆر، بەرەنگاربوونەوەی مادە هۆشبەرەكان، دۆسیەی ئاو، پەرەپێدانی بازرگانی و پەیوەندی ئابووری. بەڵام بەرپرسانی عێراق ئاشكرای دەكەن كە دۆسیەیەكی تر كە لە هەموویان گرنگترە، دۆسیەی زیندووكردنەوەی هێڵی نەوتی كەركووك- بانیاسە، كە لە هەشتەكانی سەدەی رابردوودا وەستاوە، تەنیا جارێك دوای ئەو مێژووە كاری كردووە.
هێڵی كەركووك- بانیاس چییە؟
هێڵی نەوتی كەركووك- بانیاس، ئەو هێڵە نەوتییەیە كە نەوتی كەركووك بە بۆری بۆ بەندەری بانیاسی سووری دەگوزاێتەوە و ئەو بەندەرە دەكەوێتە پارێزگای تەرتوورسی سووریا. ئەو هێڵە لەلایەن كۆمپانیای بریتیش پیترلۆمی British Petroleum بەریتانی دروستكراوە، كە ئەو كات ئەو كۆمپانیا بەریتانییە وەبەرهێنانی نەوتی لە عێراق و سووریا هەبوو.
لە نیسانی ساڵی 1952 هێڵەكە دەكەوێتە كار. پڕۆژەكە كە تێچووەكەی 41 ملیۆن پاوەند بووە لەسەر بودجەی عێراق لە لایەن شا فەیسەڵی دووەمی شای عێراق دەكرێتەوە. بەڵام بە هۆی بارودۆخی سیاسی ناوچەكە و ئەو گرژییانەی لەنێوان سووریا و عێراق هەبووە، چەندان جار ئەو بۆرەیە وەستێنراوە. كە زۆرترین ماوە ئەوە بوو لە ساڵی 1980 لەگەڵ هەڵگیرسانی جەنگی عێراق و ئێران و زیادبوونی ناكۆكی نێوان سووریا و عێراق وەستا، تا ساڵی 1997 لەو كاتەوە دەستی بەكار كردووە تا ساڵی 2003 جارێكی تر وەستێنراوە، بەڵام لە ساڵی 2010 بۆ ماوەیەكی كەم نەوت لەم بۆرییەوە رەوانەی دەرەوە دەكرێت، بەڵام بە هۆی ئەو رووداوانەی بەسەر سووریاوە دێن و لە ئەنجامی بۆردومانی هاوپەیمانان بۆ پێگەكانی داعش ئەو هێڵە زیانی بەردەكەوێت و جارێكی تر دەوەستێت.
كێ لە پشت پڕۆژەكەوەیە؟
لە ماوەی دوو ساڵی رابردوودا چەندان جار باس لەوە پڕۆژەیە كراوە، بەگوێرەی راپۆرتەكانی رۆژنامەی ئێندپێندنتی بەریتانی، سكای نیوزی عەرەبی، مەیادینی سووری، ماڵپەڕی ئۆرێنت و سپۆتنیكی رووسی، باسیان لەوە كردووە، رووسیا لەپشت ئەو پڕۆژەوەیە. لەو راپۆرتانە باس لەوە كراوە، رووسیا لە رێگەی باڵیۆزی خۆی لە بەغدا هەوڵی داوە، ئەو پڕۆژەیە بە بەرپرسانی عێراق زیندوو بكاتەوە، لەمەیشدا چەند ئامانجێكی هەیە، یەكێك لەوانە هێڵی نەوتی عێراق و كوردستان لە یەكتر جیا بكاتەوە، چونكە نەوتی كەركووكیش بە هەمان هێڵ تێدەپەڕێت كە ئەویش بەندەری جیهانی توركییە. ئامانجێكی تری رووسیا ئەوەیە لە بەهای پڕۆژەی بەسرە- عەقەبە كەم بكاتەوە، ئەمیش هێڵێكی ترە كە عێراق كار بۆ زیندووكردنەوەی دەكات و سەرەڕای ئەو ئامانجانە رووسیا مەبەستییەتی بە هۆی ئەو هەژموونەی لە سووریا هەیەتی، لە رووی مادییەوە لەو پڕۆژەیە سوودمەند بێت و جیا لەمەیش هاوكاری حكومەتی سووریایش دەكات.
رووسیا و ئێران بۆ زیندووكردنەوەی پڕۆژەكە فشار دەخەنە سەر عێراق
هەندێك لە راپۆرتەكان باس لەوە دەكەن، تەنیا رووسیا لەو پڕۆژەیە بەشدار نابێت، بەڵكو ئێرانیش دەیەوێ ئەو هێڵە بكەوێتە كار بۆ ئەوەی وەك شوێنگرەوەیەك بێت، ئەگەر لە رێرەوە ئاساییەكانی هەناردەكردنی نەوت تووشی كێشە بوو پەنا بۆ ئەو هێڵە ببات، لەوەیش سوودمەند دەبێت ئێران هەژموونی بەسەر عێراق و سووریاوە هەیە.
رۆژنامەی ئێندپێندنتی بەریتانی دەڵێ، "لەلایەكی ترەوە حكومەتی فیدڕاڵی عێراق بە هێزە شیعەكانیشەوە هەوڵ دەدەن، بۆ ئەوەی عێراق بە تۆڕی پەیوەندییەكانی ئێران ببەستنەوە، بەر لە هەموو شتێك مەبەستیان ئەوەیە تا لە توانایان بێت كەركووك لە رووی ئابووری و سیاسییەوە لەژێر هەژموونی هەرێمی كوردستانی عێراق دووربخەنەوە، بەوەی بیكەنە بەشێك لە كاری حكومەتی ناوەندی".
لە راپۆرتەكەی ئێندپێندنت باس لەوەیش كراوە رووسیا دوای ئەوەی دەسەڵاتی بەسەر بەشێكی زۆر لە نەوتی هەرێمی كوردستان هەیە، لە هەنگاوی دووەم لەو پڕۆژەیەیش سوودمەند دەبێت. ماڵپەری سكای نیوز باسی لەوە كردووە، كۆمپانیای رۆزنەفتی رووسی بە رێژەی 60% لە بۆرییە نەوتییەكانی هەرێمی كوردستان سوودمەندە كە بەرەو بەندەری جیهانی توركی راكێشراوە، دوای ئەمەیش دەیەوێ لە هێڵی كەركووك- بانیاسیش سوودمەند بێت.
جیا لەو هۆكارانە كە وا دەكات رووسیا پشكی شێری بەربكەوێت، ئەوەیە بەگوێرەی یەكەم رێككەوتن كە لەنێوان نووری مالیكی سەرۆك وەزیرانی ئەو كاتی عێراق و بەشار ئەسەد لە ساڵی 2007 بۆ زیندووكردنەوەی هێڵەكە كراوە، پڕۆژەكە بە دوو كۆمپانیای رووسی دراوە، ئەوانیش كۆمپانیای گازپرۆم و سترۆی ترانس گازن.
دوور لە بەرژوەندییە سیاسییەكانی ئامانجی ئابووری پەتی عێراق !
هەندێك لە شرۆڤەكارانی ئابووری باس لەوە دەكەن، دوور لەو بەرژوەندییە سیاسیەی وڵاتان، عێراق ئامانجێكی ئابووری پەتی لە زیندووكردنەوەی ئەو هێڵە هەیە، تەنانەت كار بۆ ئەوە دەكات چەندان هێڵی تریش زیندوو بكاتەوە.
لە 29ی ئایاری 2023 ماڵپەڕی نوچەنێت بە پشتبەستن بە زانیارییە میدیاییەكان لە راپۆرتێكدا بڵاویكردووەتەوە، عێراق دەیەوێ سێ بۆری نەوتی كۆن زیندوو بكاتەوە، یەكەمییان كەركووك- بانیاسە، دووەمیان بەسرە- عەقەبە، سێیەمیشیان بەسرە- یەنبوعە. چونكە عێراق بە نیازە ئاستی بەرهەمی نەوتی رۆژانەی بۆ هەشت ملیۆن بەرمیل لە ساڵی 2027 بەرز بكاتەوە، بۆیە دەبێت سەرچاوە نەوتییەكانی خۆشی جۆراوجۆر بكات و تەنیا پشت بە كەنداو و بەندەری جیهانی توركی نەبەستێت، بە تایبەتی بەهۆی سكاڵایەكی كۆنی عێراقەوە، لە مانگی ئاداری رابردووەوە هەناردەی نەوتی هەرێمی كوردستان و عێراق بۆ بەندەری جیهانی توركی وەستاوە.
بۆیە بەرپرسانی عێراق نكۆڵی لەوە ناكەن كە یەكێك لە ئامانجە گرنگەكانی سەردانی دوێنێی سوودانی زیندووكردنەوەی هێڵی بانیاس بووە. فەرهاد عەلائەدین راوێژكاری سەرۆك وەزیرانی عێراق ئەمڕۆ 17ی تەمووزی 2023 لێدوانی بۆ كەناڵی جەزیرە داوە، ئاشكرای كردووە یەكێك لە ئامانجەكانی سوودانی زیندووكردنەوەی هێڵی كەركووك- بانیاسە. بە هەمان شێوە عەلی فەتلاوی سەركردە لە هاوپەیمانی فەتحی شیعە لە لێدوانێكی بۆ ماڵپەڕی بەغداد تودەی باسی لە هەمان ئامانجی سوودانی كردووە.
ئاستەنگەكانی پرۆژەكە چییە؟
وەك چاودێران باسی دەكەن، جێبەجێكردنی پڕۆژەكە تەنیا بڕیارێكی سیاسی نییە، بەڵكو كۆمەڵێك ئاستەنگی ئابووری و سیاسی و ئەمنی هەیە ئەمانەیش وا دەكەن جێبەجێكردنی پڕۆژەكە ئاسان نەبێت. یەكەم لەرووی ئابوورییەوە تێچووی پڕۆژەكە بە چەندان ملیار دۆلار دەخەملێنرێت. كە نە رووسیا و نە سووریا ئامادە نیین خەرجی ئەو پڕۆژەیە لە ئەستۆ بگرن.
جیا لەمەیش كێشەیەكی تر كێشەی ئەمنییە، ئەو ناوچانەی كە ئەم بۆرییەی پێدا تێپەڕ دەبێت، هێشتا بە تەواوی لە كۆنتڕۆڵی حكومەتی سووریا نیین و دەبێت بەر لە هەموو شتێك دەسەڵاتی فەرمی لەو ناوچانە جێگیر بكرێن و ئینجا بیر لە دانانی سیستەمێكی ئەمنی پێشكەوتوو بكرێت كە بتوانێ پاسەوانی ئەو هێڵە بكات.
ئاستەنگی سیاسی پەیوەندی بە هەڵوێستی ئەمریكاوە هەیە، چونكە ئەمریكا كۆمەڵێك سزای بە ناوی "یاسای سیزەر" بەسەر سووریا سەپاندووە، جیا لەمەیش ئەمریكا دەزانێ زیندووكردنەوەی ئەو هێڵە راستەوخۆ لە بەرژوەندی ئێران و رووسیایە.
چەند زانیارییەكی گشتی لەسەر هێڵی كەركووك- بانياس
- لە نیسانی 1952 كراوەتەوە
- توانای گواستنەوەی سەرەتایی 300 هەزار بەرمیل رۆژانە بووە
- ئامانج ئێستا لێی گواستنەوەی ملیۆنێك و 500 هەزار بەرمیلە لە رۆژێكدا
- یەكەم جێبەجێكردنی لەلایەن كۆمپانیا بێرتیش پترۆلیۆمی بەریتانی بووە.
- چەند جارێك وەستاوە زۆرترینیان لە 1980-1997 و 2003 تا 2010 و 2011 تا 2023
- لە شەڕی هاوپەیمانان دژ بە داعش زیانێكی زۆری بەركەوتووە
- تێچووی پڕۆژەكە بە سێ ملیار دۆلار دەخەملێنرێت
- ئامانجی سەرەكی گواستنەوەی نەوتی كەركووكە كە كیڵگەكانی كەركووك 12% یەدەگی نەوتی عێراق پێكدەهێنن
- عێراق و رووسیا و سووریا و ئێران كار بۆ زیندووكردنەوەی پڕۆژەكە دەكەن
رۆژنامەیەك باس لە كردنەوەی پرۆژەی كەركووك- بانیاس لەلایەن فەیسەڵی دووەم دەكات
.jpg)
0 لێدوانەکان
Karla Gleichauf
12 May 2017 at 05:28 pm
On the other hand, we denounce with righteous indignation and dislike men who are so beguiled and demoralized by the charms of pleasure of the moment
M Shyamalan
12 May 2017 at 05:28 pm
On the other hand, we denounce with righteous indignation and dislike men who are so beguiled and demoralized by the charms of pleasure of the moment
Liz Montano
12 May 2017 at 05:28 pm
On the other hand, we denounce with righteous indignation and dislike men who are so beguiled and demoralized by the charms of pleasure of the moment