Nuce Logo

وەرگێرانى: دنيا ئەحمەد

رەجەب تەیب ئەردۆغان سەرۆک کۆمارى تورکیا هەفتەى سەردانى عێراق و دواتر هەرێمى کوردستان. میدیاى تورکیا باس لەوە دەکەن چاوەڕێ دەکرێت (300) ڕێککەوتننامەى جۆراجۆر لە نێوان ئەنقەر و بەغدا و هەولێر واژۆ بکرێت.

ماڵپەڕى (سى ئێن ئێن)ـى تورکى لە ڕاپۆرتێکدا ئاماژە بەوە دەکات، رەجەب تەیب ئەردۆغان، سەرۆک کۆمارى تورکیا، ڕۆژى دووشەممە (22)ـى ئەمانگە سەردانى  بەغدا دەكات، پاشان سەردانى هەولێر دەكات.

 چاوەڕوان دەکرێت نەخشەى پەیوەندییەکانى تورکیا و عێراق لە دواى ئەم سەردانییە گۆڕانکاری زۆر بەخۆیەوە ببینى، چونکە بەپێى زانیارییەکان ئەنقەرە و بەغدا بە نیازن (30) ڕێککەوتننامەى نوێ واژۆ بکەن.

لە ڕاپۆرتەکەى ئەو ماڵپەڕ تورکییەدا هاتووە، سەرۆک کۆمارى تورکیا لەگەڵ محەمەد شیاع سوودانى، سەرۆک وەزیرانى عێراق گفتوگۆ و واژۆ لەسەر لێکتێگەیشتنێکى ستراتیژى نوێ بکەن و جارێکى دیکە گۆڕانکارى لە پەیوەندییەکانیان دەکات، ئەم لێکتێگەیشتنە (25) ماددە لە خۆى دەگرێت. شارەزایانى سیاسى پێیانوایە ئەم کۆبوونەوەى لوتکەى بەرپرسانى تورکیا و عێراق، بازدانێکى جۆری و نوێ لە پەیوەندییەکان و ئەجێنداى هەردوولادا دروست دەکات.

تورکیا ماوەیەکى زۆرە کار لەسەر واژۆکردنى ڕێککەوتن یان لێکتێگەیشتنێکى نوێ لەگەڵ عێراق دەکات، چونکە ئەم ناوەڕۆکى ئەم لێکتێگشتنە چەند پرسێکى گرنگ لە خۆ دەگرێت، بەتایبەت پرسى تیرۆر و هێزەکانى پارتى کرێکارانى کوردستان لە نێو عێراق، هاوکات لیژنە هاوبەشە هەمیشییەکانى نێوان تورکیا و عێراق، پێشووتر ڕێککەوتن و لێکتێگەیشتنیان واژۆکردووە، جارێکى تر ڕێککەوتنى نوێ واژۆ دەکەن، لە بوارى 

سەرۆک کۆمارى تورکیا لە سەردانەکەى بۆ بەغدا، شاندێکى باڵاى حکومەتى تورکیا یاوەرى دەکات، کە پێکهاتوون لە وەزیرانى دەرەوەى، بەرگریی، کشتوکاڵ، وزە، بازرگانى، تەندروستى، هەروەها لیژنەیەک لە وەزیرەکانى تورکیا و عێراق پێکدەهێندرێ بۆ کاراکردنەوەى میکانیزمى لیژنەى باڵاى ستراتیژى لە (2008) دروستکراوە.

سەبارەت بە سەردانى ئەردۆغان بۆ هەولێر سەرۆک کۆمارى تورکیا دەیەوێ ئەو پەیامە بە عێراق بگەیێنێت، کە تورکیا جیاوازى لەنێوان نەتەوە و پێکهاتەکانى عێراق ناکات، بەڵام مەبەستیەتى گرنگیدانى تورکیا چارەسەرکردنى بە پرسى دوورخستنەوەى پێکهاتەکانى تورکمان لە پرۆسەى سیاسى عێراق و  هەرێمى کوردستان و دەستەبەرکردنى مافەکانیان نیشان بدات، چاوەڕێش دەکرێت تاوتوێکردنى کێشە هاوبەشەکانى هەولێر-بەغدا، چونکە کوردیش یەکێکە لە پێکهاتەکانى عێراق لەگەڵ بەرپرسانى هەرێمى کوردستان کۆبێتەوە بۆ.

عێراق دەیەوێ لەو سەردانەى سەرۆکى تورکیا، گفتوگۆى جددى لەسەر زیاکردنى داهات و پڕۆژەکانى ڕێگەوبان و پرسى ئاو بکەن. بۆ ئەوەى عێراقیش ئەم ئامانجانەى بەدەست بێنێت، دەبێ کۆنتڕۆڵى سنوورەکانى بکات، بەتایبەت لە ڕووبەڕووبوونەوەى پەکەکە هەمانگى تەواو لەگەڵ تورکیا بکات و پەیوەندییە سەربازییەکانیان بەهێزتر بکەن و ڕاستەگۆیانە گفتوگۆ لەگەڵ یەکتر بکەن.

بەپێى ئەو زانیارییانەى دەست ماڵپەڕى سى ئێن ئێن کەوتووە، عێراق و تورکیا لیژنەیەکى باڵا بۆ پرسى ئاو پێکدەهێنن. هەروەها لە بوارى بازرگانی و هاوردەکردنى کاڵاى جۆرجۆر، ئەنقەر و بەغدا لە ساڵى (2022) ژمارەیەکى پێوانیان شکاند، کە بڕەکەى (24) ملیار و (100) هەزار دۆلار بوو، بەڵام لە ساڵى ڕابردوو (2023) ئەم بڕەیە کەمبووەوە بۆ (20) ملیار دۆلار، بۆیە چاوەڕێ دەکرێت برەوى زیاتر بە پەیوەندییە بازرگانییەکان بدەن.   

تورکیا زیاتر لە هەر پرسێکى دیکە گرنگى بە ئاسایش و ڕووبەڕووبوونەوەى پەکەکە دەدات. بۆیە ئەو کاتەى بەرپرسانى عێراق ڕایگەیاند، کە پەکەکە هەڕەشەیە بۆ سەر وڵاتەکەى، ئەم لێدوانەى بەغدا بۆ ئەنقەرە هەنگاوێکى زۆر گرنگ بوو و بە ناڕاستەوخۆ دانیان بەوەنا کە پەکەکە ڕێکخراوێکى قەدەغەکراوە لەسەر خاکى عێراق. هەروەها چاوەڕێ دەکرێت لەسەر دامەزراندنى ناوەندێکى ئۆپراسیۆنى هاوبەشى سەربازیی، تورکیا و عێراق ڕێککەوتنێکى نوێ واژۆ بکەن، بەبێ ئەوەى وردەکاریی ناوەڕۆکى ئەو ناوەندە سەربازییە بخرێتە ڕوو، کە پێکدێن لە هێزى عێراقى، کوردى و تورکیا، کە گۆڕینەوەى زانیاریی هەواڵگریی و هاریکاریی سەربازی بە هاوبەشى ئەنجام دەدەم، بەبێ ئەوەى ئەم کارانە لە میدیا باس بکرێ.

هەروەها ڕاپۆرتەکە دەشڵێت، چاوەڕییەکانى هەولێر و بەغدا لە ئەنقەرە دەکرێت لەم چەند خاڵانەى خوارەوە کورت بکرێنەوە

ــ کۆنتڕۆڵکرنى ناوچە سنوورییەکانى هەرێمى کوردستان 

ــ ئاوگۆڕى هەواڵگریی لە نێوان هەولێر و بەغدا ئەنجام بدرێت

ــ گرتنەبەرى ڕێوشوێنى خۆپارێزى لەو ناوچانەى سڤیل و دانیشتوانى تێدایە و کۆنتڕۆڵکردنى دەروازە سنوورییەکان

ــ هەولێر و بەغدا پێویستیان بەوە هەیە پێکەوە کار بکەن، چونکە پەکەکە لە ناوچە کێشە لەسەرەکان وەک دەرفەتێک بۆ خۆى بەکاردەهێنى.

ــ چارەسەرکردنى کێشەى کەمپى مەخمور و شنگال. 

سەرچاوە: سى ئێن ئێن