محه‌مه‌د ئه‌مین پێنجوێنی: پڕۆسه‌ی ئاشتی له توركیا 50 ساڵ بزووتنه‌وه‌ی سیاسی كوردی برده پێش
دیمانه‌ى تایبه‌ت به نوچه‌نێت
"رێككه‌وتننامه‌ی دۆڵمه‌باخچه، وه‌ك به‌یاننامه‌ی 11ی ئازار وایه و دانپێدانانی فه‌رمی بوو به بزوتنه‌وه‌ی كورد له باكوور "
به‌ڕێزتان یه‌ك له‌و كه‌سایه‌تییانه‌ن كه له نزیكه‌وه چاودێری پڕۆسه‌ی ئاشتی له توركیا بوون و نێوه‌ندگیرییتان كردووه. به‌بۆچوونی ئێوه رێككه‌وتنامه‌ی دۆڵمه‌باخچه گرنگی بۆ كورد چیبوو، به‌شێوه‌یه‌كی گشتی دیدی به‌ڕێزت له‌سه‌ر ئه‌و رێككه‌وتننامه‌یه چییه؟
محه‌مه‌د ئه‌مین پێنجوێنی: به بۆچوونی من رێككه‌وتنامه‌ی دۆڵمه‌باخچه، دانپێدانانی فه‌رمی ز شه‌رعی بوو له‌لایه‌ن حكومه‌ت و ده‌وڵه‌تی توركیاوه به بزووتنه‌وه‌ی كوردی له باكووری كوردستان و توركیا. هه‌رچه‌نده من تێبینم له‌سه‌ر بڕگه‌كانی رێككه‌وتنامه‌ی دۆڵمه‌باخچه هه‌بوو، ته‌نانه‌ت له‌سه‌ردانه‌كه‌م بۆ باكووری كوردستان، سه‌رنجی خۆمم به براده‌رانی هه‌ده‌په وت و ئه‌م بابه‌ته‌م گفتوگۆ كرد. ئه‌وه‌شم وت كه ئه‌م رێككه‌وتننامه‌یه گرنگه وه‌كو به‌یاننامه‌ی 11 ی ئازاری باشووری كوردستان بۆ كورد وایه. واته ئه‌م ڕێككه‌وتننامه‌یه گرنگه بۆ كورد و به مانای ئه‌وه دێت توركیا دان به ناساندنی بزووتنه‌وه‌ی سیاسی كورد له باكوور و خه‌باتی ته‌ڤگه‌ری ئازادی خوازی په‌كه‌كه‌دا ده‌نێت، كه داوای مافی كورد و دیموكراسی بۆ توركیا ده‌كات. ئه‌مه دانپێدانانێكی فه‌رمی و یاسایی بوو. له ئه‌نجامی ئه‌وه، كاتێ بینیان له توركیا به گه‌رمی پێشوازی له‌و راگه‌یه‌نراوه هاوبه‌شییه كرا، ته‌نانه‌ت ئه‌و كوردانه‌ی له‌گه‌ڵ هه‌ده‌په‌شدا نین، پشتیوانی خۆیان بۆ رێككه‌وتنه ده‌ربڕی و له ده‌وری هه‌ده‌په كۆبوونه‌وه. ئه‌و باوه‌ڕه‌شیان له‌لا دروست بوو كه مه‌سه‌له‌ی كورد به‌ره‌و چاره‌سه‌ری ده‌چێت. هاوكات هێزه دژه دیموكراتی و دژه كورده‌كه، هێزی ناسیۆنالیستی توركی له‌دژی ئه‌و رێككه‌وتنه یه‌كیان گرت. ئه‌وه راستییه كه هۆشدارییان دایه حكومه‌تی ئاكپارتی و ئه‌ردۆغان. ئه‌گه‌ر بێت و دۆخه‌كه به‌و جۆره بڕوات، ئه‌وا دۆخی ناوخۆی توركیا تێكده‌چێت و گێره‌شێوێنی دروست ده‌كه‌ن. به تایبه‌تی سوپا هاته سه‌رخه‌ت.
لێره‌دا حه‌زده‌كه‌م شتێك باس بكه‌م. كاتی خۆی من یه‌كه‌م كه‌س بووم، به ئاگاداری سه‌ركردایه‌تی كورد چووم بۆ ئه‌نقه‌ره به‌مه‌به‌ستی ناوبژیوانی له پڕۆسه‌ی ئاشتیدا له‌گه‌ڵ به‌رپرسانی توركیا كۆبوینه‌وه. به ئاگاداری په‌كه‌كه هه‌ر یه‌ك له به‌ڕێزان موراد قه‌ره‌یڵان و جه‌میل بایك، هه‌روه‌ها به‌ڕێز مام جه‌لال وه‌سیله بوو له‌م مه‌سه‌له‌یه. براده‌رانی په‌كه‌كه پێیان راگه‌یاندم كه داواكارییه‌كیان هه‌یه، ئه‌ویش ئه‌وه‌بوو زۆر پێداگیرییان ده‌كرد له‌سه‌ر ئه‌وه‌ی پڕۆسه‌ی ئاشتی و دیالۆگ له ئیمڕاڵییه‌وه ده‌سپێبكات. واته ده‌رفه‌ت بدرێت به‌ڕێز عه‌بدوڵا ئۆجه‌لان رۆڵ بگێڕێت. له‌به‌رامبه‌ر ئه‌و داواكارییه‌ی په‌كه‌كه، لایه‌نی حكومه‌تی توركیا له ئه‌نقه‌ره پێیان وتم ئێمه ئه‌و كاره ده‌كه‌ین، به‌ڵام پێویستمان به كاته، له‌به‌رئه‌وه‌ی تائێستا سوپا به‌هێزه. ده‌سه‌ڵاتی ئه‌رگه‌نه‌كۆن به‌هێزه. وتیشیان ئه‌وان دژی ئێمه‌ن و دوور نییه كوده‌تایه‌ك به‌سه‌ر حكومه‌تی ئاكپارتیدا بكه‌ن. ئه‌مه وته‌ی ئه‌مره ته‌نه‌ر بوو، ئه‌وكات سه‌رۆكی میت بوو، نوێنه‌ری ئه‌ردۆغان بوو له دۆسیه‌ی كورد له كۆبونه‌وه‌كه‌دا ئه‌وه‌ی به من وت.
له‌و كۆبونه‌وه‌یه‌دا ستافێك دانیشتبوون له‌گه‌ڵم، هه‌ریه‌ك له بولانت ئه‌رنج، یاریده‌ده‌ری سه‌رۆكوه‌زیرانی توركیا بوو. ئه‌رنج به‌رپرسی دۆسیه‌ی كورد بوو له حكومه‌ته‌كه‌ی ئه‌ردۆغان. هه‌روه‌ها به‌رپرسی ئه‌منی ناوخۆ و هه‌ر سێ ده‌زگای ئه‌منی به‌شدار بوون له كۆبونه‌وه‌كه‌دا. ده‌زگای هه‌واڵگری ناوخۆ و سه‌ربازی و میت.
سه‌رۆكی هه‌ر سێ ده‌زگا هه‌واڵگیرییه‌كه و سێ كه‌سی تر له حكومه‌تی ئاكپارتی به‌شدار بوون وه‌ك نوێنه‌ری ئه‌ردۆغان. مه‌به‌ستم له‌وه‌یه له‌و كاته‌دا پێموابێت ساڵی 2010 بوو، حكومه‌تی ئاكپارتی زۆر حسابی بۆ سوپا ده‌كرد. وتیشیان سوپا حوكمی عه‌بدوڵا ئۆجه‌لانی داوه، ئه‌گه‌ر بێت و ئێمه وه‌ك حكومه‌ت بكه‌وینه دیالۆگ له‌گه‌ڵیدا، ره‌نگه سوپا كاردانه‌وه‌ی توندی به‌رامبه‌رمان هه‌بێت.
له سه‌روبه‌ندی ده‌سپێكردنی پڕۆسه‌ی ئاشتیدا، بولانت ئه‌رنج و هاكان فیدان چوونه لای ئۆجه‌لان، به‌رێوه‌به‌رى هه‌واڵگری پیشوو، ئه‌مانه ناو به‌ناو سه‌ردانی ئیمراڵییان ده‌كرد بۆ لای عه‌بدوڵا ئۆجه‌لان و له گفتوگۆدابوون. ئۆجه‌لان پیوتبوون ئه‌گه‌ر ئێوه گۆی له پێشنیاره‌كانی من و په‌كه‌كه ناگرن، ئه‌وا با ده‌سته‌یه‌كی عاقڵمه‌ندان پێكبهێنرێت له كورد و تورك و كه‌سایه‌تییه ناسراوه‌كانی ناو چین و توێژه جیاجیاكان. هه‌ردوولا له‌سه‌ر ئه‌مه رێككه‌وتن. جگه له‌وه‌ش هه‌یئه‌تی هه‌ده‌په ناو به‌ناو سه‌ردانی ئیمڕاڵییان ده‌كرد. جارێكیان هاتنه لام ئۆجه‌لان ناردبوونی تاكوو رای من بزانێت. 60 كه‌س له عاقڵمه‌ندان پێكهاتن. له نووسه‌ر و رۆژنامه‌نوس و هونه‌رمه‌ندان پێكهاتبوون. كاری باش كرا بۆ ئه‌وه، به‌داخه‌وه پڕۆسه‌كه نه‌گه‌یشته ئه‌نجام. توركیا به‌م سیاسه‌ته شه‌ڕه‌ی ئێستای له‌گه‌ڵ گه‌لی كورد، مومكین بگاته ئه‌نجامێك، دوور یان نزیك ده‌بێت لایه‌نه‌كان بگه‌ڕێنه‌وه بۆ سه‌ر مێزی گفتوگۆ.
حكومه‌تی ئاكپارتی له رێككه‌وتنی دۆڵمه‌باخچه‌دا نییه‌تی جددی بوو، په‌كه‌كه قه‌ناعه‌تی به ئه‌ردۆغان نه‌بوو
بینیمان سوپا هه‌ڕه‌شه و مه‌ترسی له‌سه‌ر ئه‌ردۆغان و ئاكپارتی هه‌بوو، ده‌مه‌وێ ئه‌وه‌ش بڵێم، بزووتنه‌وه‌ی سیاسی كورد له باكوور باش هه‌ڵسه‌نگاندنیان بۆ ئه‌و مه‌ترسییانه‌ی سوپا له‌سه‌ر حكومه‌ت و پڕۆسه‌كه نه‌كردبوو. به‌وه‌ی كه سوپا باڵاده‌سته. كاتێ راگه‌یه‌نراوی دۆڵمه‌باخچه له میدیاكاندا بڵاوكرایه‌وه، سوپا هۆشداری دایه ئه‌ردۆغان. به‌مه‌ش حكومه‌ت پاشه‌كشه‌ی له پڕۆسه‌كه كرد. له‌و كاته‌دا ئه‌ردۆغان داوای له په‌كه‌كه كرد كات و ده‌رفه‌تی زیاتری بده‌نێ، تاكو ئه‌و رێككه‌وتنه جێبه‌جێ بكه‌ن، وتیشی ده‌شبێت له پڕۆسه‌ی كشانه‌وه‌ی گه‌ریلاكان له‌ناو خاكی توركیا خێراتر بكه‌ن و به فه‌رمی ئه‌وه‌ش رابگه‌یه‌نن كه كۆتاییان به خه‌باتی چه‌كداری له به‌رامبه‌ر توركیا هێناوه. تاكو بتوانن قه‌ناعه‌ت به سوپا بكه‌ن و به دیالۆگ پرسه‌كه چاره‌سه‌ر بكه‌ن. له رێگه‌ی منه‌وه ئه‌و داواكارییه‌ی ئه‌وان له په‌كه‌كه ئه‌مه بوو. دواتر په‌كه‌كه قه‌ناعه‌تی نه‌كرد و هه‌ندێ سه‌ركێشی كرد، چونكه باوه‌ڕیان وانه‌بوو كه ئه‌ردۆغان پڕۆسه‌كه‌ی به جدی وه‌رگرتووه. ده‌توانم بڵێم حكومه‌تی ئاكپارتی له رێككه‌وتنی دۆڵمه‌باخچه‌دا نییه‌تی جددی بوو، مه‌به‌ستی بوو لایه‌نی كورد بكاته پشتیوانی خۆی، تاكوو بتوانن دژایه‌تی سوپا و هه‌ر به‌ره‌یه‌ك بكه‌ن كه له دژی پڕۆسه‌كه ده‌وه‌ستێته‌وه. په‌كه‌كه قه‌ناعه‌تی به ئه‌ردۆغان نه‌بوو. كاتێكیش سوپا هه‌ڕه‌شه و مه‌ترسی له‌سه‌ر ئه‌ردۆغان و ئاكپارتی دروست كرد. ئه‌ردۆغان له پڕۆسه‌ی دیالۆگ پاشه‌كشه‌ی كرد. ده‌شبوو راسته‌وخۆ له‌پاش به‌یاننامه‌ی دۆڵمه‌باخچه، په‌كه‌كه هه‌ندێ هه‌نگاوی كرداری بنایه. حكومه‌تیش نیه‌تی نیشان نه‌دا، بڵێت ئێمه له‌گه‌ڵ په‌كه‌كه و بزووتنه‌وه‌ی سیاسی كورد هه‌ده‌په درێژه به دیداره‌كانمان ده‌ده‌ین، ئه‌مه‌ش له‌لایه‌ن هه‌ردوو لاوه پڕۆسه‌كه‌ی هێواش كرده‌وه تا راده‌ی ئه‌وه‌ی به ته‌واوی له‌باربرا. له پاش ئه‌وه‌ی پڕۆسه‌كه وه‌ستا، یه‌كه‌م كاردانه‌وه له توركیا ئه‌وه‌بوو ئه‌ردۆغان و سوپای له‌یه‌كتر نزیك كرده‌وه و رێككه‌وتن له‌سه‌ر ئه‌وه‌ی له‌دژی كورد سیاسه‌تی خۆیان په‌یڕه‌وبكه‌ن.
ئه‌نجامی ئه‌م كوده‌تا شكستخواردووه ئه‌ردۆغان به ته‌واوی وازی له دۆسیه‌ی كورد هێنا
به بۆچوونی من هه‌وڵه كوده‌تاكه‌ی ساڵی 2016 بۆ ئه‌وه بوو كه سوپا به ته‌واوی ئاكپارتی و ئه‌ردۆغان بخاته ژێر ركێفی خۆیه‌وه. ساڵانێكی زۆره هه‌موو جومگه‌كانی ئه‌و وڵاته له‌ژێر هه‌ژموون و چاودێری سوپادایه. سوپا توانی ده‌سه‌ڵات بۆ خۆى بگه‌ڕێنێته‌وه، سوپا ده‌یزانی جه‌ماعه‌تی ئاكپارتی بزووتنه‌وه‌یه‌كی ئیسلامی ئیخوانین. بۆیه سوپا چه‌ندین جار ده‌ویست ئه‌ردۆغان له‌سه‌ر ده‌سه‌ڵات لاببات. ئه‌وه‌نده‌ی بزانم دواجار له رێگه‌ی گوله‌نییه‌كانی ناو سوپاوه سه‌ركێشی كوده‌تاكه‌یان كردووه. به‌ڵام بۆیه شكستی هێنا هه‌موو سه‌ركرده‌كانی حكومه‌ت له ده‌ره‌وه بوون واته كه‌سیان ده‌ستگیرنه‌كرا و پاشان كوده‌تا رابگه‌یه‌نن. ژیرانه بیانكردایه ده‌یانتوانی پێشتر ئه‌ردۆغان و گشت سه‌ركرده‌كانی ئاكپارتی ده‌ستگیربكه‌ن.
له ئه‌نجامی ئه‌م كوده‌تا شكستخواردووه، ئه‌ردۆغان به ته‌واوی وازی له دۆسیه‌ی كورد هێنا و له‌گه‌ڵ سوپا و مه‌هه‌په‌ی نه‌ته‌وه‌په‌رست رێككه‌وتنی كرد بۆ مانه‌وه‌ی خۆی له ده‌سه‌ڵات. وه مه‌رجی سوپا و مه‌هه‌په ئه‌وه‌بوو كه به ته‌واوی بزووتنه‌وه‌ی سیاسی و چه‌كداریی كورد له‌ناوببرێت و هیچ ده‌رفه‌ت نه‌درێت كه‌شێ بڕه‌خسێت بۆ دیالۆگ و دانوستان له‌گه‌ڵیان.
تاكوو ساتی راگه‌یاندنی رێككه‌وتننامه‌ی دۆڵمه‌باخچه، لایه‌نی كورد و حكومه‌تی ئاكپارتی سوور بوون له‌سه‌ر پرۆسه‌كه. له‌پاش چه‌ند رۆژێك هه‌ردوولا لێدوانی دژ به یه‌كیان هه‌بوو ئه‌وه‌شیان راگه‌یاند كه پڕۆسه‌ی دیالۆگ كۆتایی پێهاتووه؟ به‌رای به‌ڕێزت ئه‌گه‌ری ده‌ستپێكردنه‌وه‌ی پڕۆسه‌یه‌ك ده‌كه‌یت؟
محه‌مه‌د ئه‌مین پێنجوێنی: به بۆچوونی من، له‌پاش په‌خشكردن و بڵاوبوونه‌وه‌ی كۆبونه‌وه‌كه‌ی دۆڵمه‌باخچه له میدیاكانی توركیا، سوپای توڕه كرد ره‌نگه چاوه‌ڕێی ئه‌و شته‌یان نه‌كردبێت كه پێشنیاره‌كانی به‌ڕێز ئۆجه‌لان به‌و شێوه فه‌رمی و ئاشكرایه بۆ رایگشتی توركیا بخوێنرێته‌وه به حزوری نوێنه‌رانی حكومه‌ت و لایه‌نی كورد. یه‌ك له هۆكاره سه‌ره‌كییه‌كان ئه‌وه‌بوو سوپا فه‌رمانی به‌سه‌ر ئه‌ردۆغان و حكومه‌تی ئاكپارتیدا كرد كۆتایی به دانیشتنه‌كان بهێنن له‌گه‌ڵ لایه‌نی كورد.
به بۆچوونی من تاكوو ئه‌ردۆغان له ده‌سه‌ڵاتدا بمێنێت، پێموانییه پڕۆسه‌یه‌كی دیالۆگ و ئاشتی له توركیا بێته‌كایه‌وه. له سیاسه‌تدا هیچ شتێك موسته‌حیل نییه. ته‌بیعه‌تی ئه‌م كه‌سایه‌تییه دیكتاتۆرییانه پێشبینی هه‌موو شتێكیان لێ ده‌كرێت. بۆ نموونه سه‌دام حوسه‌ین له‌وپه‌ڕی شه‌ڕكردن له‌گه‌ڵ كورددا بوو، به‌ڵام له ناكاو وه‌فدێكی ئه‌نارد و داوای رێككه‌وتنی له كورد ده‌كرد. لێبورده‌یی گشتی ده‌رده‌كرد. هه‌رچه‌ند سیستمی توركیا جیاوازه له‌وه‌ی عێراق و شوێنێكیتر، به‌ڵام ئێستاش ئه‌ردۆغان به‌شی خۆی ده‌سه‌ڵاتى هه‌یه. ته‌نانه‌ت ده‌سه‌ڵاتی له سه‌رووی په‌رله‌مانیشه. له‌كاتێكدا زۆرینه‌ی ئه‌ندامانی په‌رله‌مانی توركیا، له ئاكه‌په پێكدێت. ره‌نگه ئه‌گه‌ر بێت و ئه‌ردۆغان بزانێت له به‌رژه‌وه‌ندییه‌تی بۆ مانه‌وه‌ی له ده‌سه‌ڵات، ئه‌وا دووباره داوای ده‌سپێكردنه‌وه‌ی دیداره‌كان بكات. ئه‌وه‌ی له ئێستادا هه‌یه ئه‌ردۆغان و سوپا و مه‌هه‌په له‌سه‌ر ئه‌و بڕیاره رێككه‌وتوون كه بزووتنه‌وه‌ی كورد له توركیا پاكتاو بكه‌ن. به‌رنامه‌ی ئێستای حكومه‌تی توركیا ئه‌وه‌یه. له رۆژئاوای كوردستانیش هه‌مان به‌رنامه جێبه‌جێ ده‌كه‌ن. له باشووریش هه‌مان پیلانی هه‌یه و ته‌نها په‌كه‌كه ئاشكرای ده‌كات. به‌رگری ده‌كات له باشووری كوردستان له‌به‌رامبه‌ر سوپای تورك.
مه‌رجی سوپا و مه‌هه‌په ئه‌وه‌بوو كه ئه‌ردۆغان به ته‌واوی بزووتنه‌وه‌ی سیاسی و چه‌كداریی كورد له‌ناوببرێت
له ئێستادا به‌هۆی ئه‌وه‌ی گێچی ناسیۆنالیزم له توركیا به‌رزبۆته‌وه، پێگه‌ی مه‌هه‌په‌ی به‌هێزتر كردووه وه‌ك جاران. سوپا هه‌ر به‌هێزه و ده‌سه‌ڵاتی خۆی هه‌یه. پێموانییه له ئێستادا ئه‌ردۆغان بژارده‌ی پڕۆسه‌ی ئاشتی له‌گه‌ڵ كورد هه‌بێت و بیه‌وێ ته‌رحی بكات. سه‌ره‌ڕای ئه‌وه‌ی رووسه‌كان و وڵاتانی نه‌ته‌وه‌یه‌كگرتووه‌كان خواستیان بۆ ئاشته‌وایی هه‌یه، به‌ڵام توركیا هه‌موو ئاشتییه‌ك له‌گه‌ڵ كورددا ره‌تده‌كاته‌وه.
له‌واده‌ی پڕۆسه‌ی ئاشتیدا، بزووتنه‌وه‌ی سیاسی كورد توانی %13 ی ده‌نگه‌كان به‌ده‌ستبهێنێت، ده‌كرێت بڵێین په‌كخستنی پڕۆسه‌ی ئاشتی له زیانی كورد بووه؟
محه‌مه‌د ئه‌مین پێنجوێنی: به‌ڵێ به‌دڵنییاییه‌وه. سه‌ركه‌وتنی هه‌ده‌په له‌واده‌ی پڕۆسه‌ی ئاشتیدا رووداوێكی مێژوویی بوو. ته‌نانه‌ت وڵاتانی نێوده‌وڵه‌تی ئه‌وه‌یان راگه‌یاند كه پێویسته توركیا بۆ چاره‌سه‌ری پرسی كورد دریژه به دیداره‌كانی له‌گه‌ڵ هه‌ده‌په بدات و ئه‌وان خاوه‌ن مه‌سه‌له‌كه‌ن به‌و پێیه‌ی حزبێكن كه زۆرترین ده‌نگی كوردیان به‌ده‌ستهێناوه. ئه‌وان له په‌رله‌مانن و حزبێكی یاسایی فه‌رمین. هیچ پاساوێك نییه تاكوو به تیرۆر ناوی ببه‌ن. هه‌ده‌په جێی ئومێدی هه‌موو وڵاتانی ئاشتیخواز بوو. دواجار سوپا و نه‌ته‌وه‌په‌رسته‌كان و مه‌هه‌په ئه‌ردۆغانیان له پڕۆسه‌كه كشانده‌وه. ئه‌مه‌ش ره‌وشێكی خراپی به‌سه‌ر هه‌ده‌په و بزووتنه‌وه‌ی سیاسی كوردیدا خولقاند.
بۆ یه‌كه‌مجار له مێژووی ده‌وڵه‌تی تورك، ناوی عه‌بدوڵا ئۆجه‌لان وه‌ك سه‌رۆكی بزووتنه‌وه‌ی كورد هێنرا له رێككه‌وتنامه‌ی دۆڵمه‌باخچه. گرنگی ئه‌مه له چیدا بوو؟
محه‌مه‌د ئه‌مین پێنجوێنی: له‌ماوه‌ی ئه‌و سێ ساڵه‌ی پڕۆسه‌ی ئاشتی (2013 تاكوو 2015) له خوێندنه‌وه‌ی نامه‌كه‌ی عه‌بدوڵا ئۆجه‌لان له نه‌وروزی 2013 له ئامه‌د تاكوو رێككه‌وتننامه‌ی دۆڵمه‌باخچه، ده‌توانم بڵێم خه‌باتی بزووتنه‌وه‌ی كوردی له باكوور په‌نجا ساڵى برده پێشه‌وه. بزووتنه‌وه‌ی كورد له باكوور، له بزووتنه‌وه‌یه‌كی تیرۆر و گێره‌شێوێن كرد به بزووتنه‌وه‌یه‌كی شه‌رعی و قانونی، میلله‌تێك كه داوای مافی ره‌وای خۆی ده‌كات به ئاشتییانه. ته‌نانه‌ت تێڕوانینی هه‌ندێك له‌و وڵاتانه‌ی كه پێیان وابوو بزووتنه‌وه‌ی كورد گێره‌شێوێنن قه‌ناعه‌تیان له‌سه‌ر بزووتنه‌وه‌ی كورد گۆڕا، به‌وه‌ی به‌وه ناسرا كه بزووتنه‌وه‌یه‌كی شۆڕشگێڕی میلله‌تێكه خه‌بات بۆ ده‌سكه‌وته‌كانی گه‌لی كورد له باكوور ده‌كات. عه‌بدوڵا ئۆجه‌لان وه‌ك رابه‌ری گه‌لی كورد له باكوور ناسێنرا. ئه‌مه گرنگ بوو له‌سه‌ر ئه‌و ئیماژه خراپه‌ی ساڵانێك بوو ده‌وڵه‌تی تورك له‌سه‌ر ئۆجه‌لان دروستیكرد بوو. پرۆسه‌ی ئاشتی ئه‌م هه‌موو خاڵه ئیجابییه‌ی بۆ كورد هه‌بوو. توركیاش خه‌ریك بوو وه‌ك وڵاتێكی هاوشێوه‌ی وڵاتانی رۆژئاوا ده‌بینرا و دیموكراسی به‌ره‌وپێشده‌چوو. دواتر ئه‌و كۆسپانه دروست بوون و پڕۆسه‌كه له‌باربرا. ئیستاش توركیا به ده‌وڵه‌تێكی ئیخوانی تیرۆریستی ده‌بینرێت.
به‌ڕێزت كه‌سایه‌تیی نزیك له په‌كه‌كه‌یت و له نزیكه‌وه به وردی ئاگاداری پڕۆسه‌ی ئاشتی و دیالۆگه‌كان بوون. ده‌وترێ رۆڵی ئۆجه‌لان ئیجابانه وه‌سفده‌كرێت. پێتوایه له‌واده‌ی پڕۆسه‌ی ئاشتیدا په‌كه‌كه پابه‌ندی پڕۆسه‌كه بوبێت؟
محه‌مه‌د ئه‌مین پێنجوێنی: من له‌ناو شانده‌كاندا بووم له‌گه‌ڵ براده‌رانی په‌كه‌كه‌ش گفتوگۆم كردووه. هه‌میشه من و ئه‌و كه‌سانه‌ی له‌ناو پڕۆسه‌كه‌دا بوون، به په‌كه‌كه‌مان ده‌وت ده‌بێت ئێوه زیاتر به‌ده‌م ئه‌م پڕۆسه‌یه‌وه بچن. كاتی خۆشی مام جه‌لالیش وای ده‌وت.
میت هه‌ندێ گێره‌شێوێنی نایه‌وه ئه‌وه‌بوو دوو پۆلیس له ئورفه كوژرا. هه‌ڵه‌ی په‌كه‌كه ئه‌وه‌بوو كه له راگه‌یاندنه‌كانی خۆیاندا وتیان ئێمه ئه‌و چالاكییه‌مان كردووه. به‌مه‌ش هه‌موو دژه دیموكراته‌كان، وه‌ك مه‌هه‌په و نه‌ژادپه‌رسته‌كان ده‌یانوت ئه‌وه‌تا كورد له ئاشتیا ده‌مانكوژێت، سبه‌ی ببنه شه‌ریكی حكومه‌ت و ماف وه‌ربگرن، مه‌ترسی زیاتریان له‌سه‌رمان ده‌بێت. دوابه‌دوای ئه‌وه‌ش هه‌ندێ چالاكی په‌كه‌كه له ئه‌سته‌نبوڵ و شاره‌كانی توركیا ده‌سیپێكرد. میت چالاكی گیره‌شێوێنیتری كرد و نایان به‌سه‌ر په‌كه‌كه. په‌كه‌كه توانای له‌و جۆره‌ی نه‌بوو ره‌تی ئه‌و پڕوپاگه‌ندانه‌ی توركیا بداته‌وه، به‌و جۆره‌ی كه ئاكپارتی ده‌یكرد. هه‌مووی هۆكار بوون پرۆسه‌كه تێكبچێت و زیانی گه‌وره‌ش له بزووتنه‌وه‌ی كورد بدات. ئه‌و هاوسۆزییه‌ی بۆ بزووتنه‌وه‌ی كورد دروست بوو له‌و كاته، ئیستا خه‌ریكه له‌ناوده‌چێت.
له ئێستادا زۆربه‌ی سه‌رۆكشاره‌وانییه‌كانی هه‌ده‌په ده‌ستگیركراون و له‌بری ئه‌وانه حكومه‌ت قه‌یومی داناوه. باس له‌وه ده‌كرێ 20 هه‌زار ئه‌ندامی هه‌ده‌په له‌سه‌رتاسه‌ری توركیا ده‌ستگیركراون و له زینداندان. حكومه‌تی توركیا كار بۆ ئه‌وه‌ش ده‌كات له هه‌ڵبژاردنی ئاینده، رێگریی بكات تاكوو هه‌ده‌په به‌ربه‌ستی سه‌دا 10 نه‌بڕیت. به‌مه‌ش گورزێكی كوشنده له بزووتنه‌وه‌ی كورد له باكوور بدات. له توركیا هه‌موو دژه كورد یه‌كیان گرتووه بۆ ئه‌و مه‌به‌سته. ئه‌گه‌ر بێت و له‌م پیلانه سه‌ربكه‌ون، ئه‌وا جێی خه‌م و كاره‌ساتێكی گه‌وره‌یه بۆ بزووتنه‌وه‌ی كوردی به‌گشتی. له شاره كوردییه‌كانیشدا پیلانیان هه‌یه كورد له هه‌ڵبژاردنی داهاتوودا سه‌رنه‌كه‌وێت.
له مانگه‌كانی رابردوودا، له باكووری كوردستان هێزه سیاسییه كوردییه‌كان رێككه‌وتننامه‌یه‌كیان واژۆ كرد به‌ناوی رێككه‌وتننامه‌ی كوردستانی، ئایا چاوه‌ڕێی چ ئه‌نجامێك له‌مه ده‌كرێت؟
محه‌مه‌د ئه‌مین پێنجوێنی: له‌م ساته دژواره‌دا كه له‌هه‌موو لایه‌كه‌وه فشار له‌سه‌ر گه‌لی كورد هه‌یه، ئه‌و رێككه‌وتننامه‌یه زۆر به‌هادار و گرنگه. كارێكی باشه. هیوام وایه هه‌موو لایه‌نه‌كان زیاتر به‌ده‌م ئه‌مه‌وه بچن. هاوكات له رۆژئاوای كوردستانیش ئه‌نه‌كه‌سه و په‌یه‌ده و لایه‌نه كوردییه‌كان له گفتوگۆدان بۆ گه‌یشتن به رێككه‌وتنێك له‌نێوان خۆیاندا. توركیا هه‌وڵده‌دات كێشه‌یان بۆ دروست بكات تاكوو رێگربن له‌وه. ئه‌و یه‌كگرتنه‌ی باكوور و ئه‌وه‌ی رۆژئاوای كوردستانیش ئه‌م شه‌ڕه‌ی باشووریان دروستكردووه كه توركیا ده‌یه‌وێ به كرداری بیخولقێنێت. ره‌نگه پێكدادان له‌نێوان پارتی و په‌كه‌كه دروستببێت. ئه‌وكات كاریگه‌ری سلبی به‌سه‌ر ئه‌و رێككه‌وتنه‌ی كورد له باكوور و رۆژئاوای كوردستان ده‌بێت. توركیاش پیلانی ئه‌وه‌یه ئه‌و نزیكبونه‌وه‌یه و یه‌كگرتنه‌ی كورد تێكبدات.
پێتوایه لایه‌نی سێیه‌م پێویست بێت بۆ پڕۆسه‌ی ئاشتی له‌نێوان په‌كه‌كه و توركیا؟
محه‌مه‌د ئه‌مین پێنجوێنی: بۆ ده‌ستپێكردنی پڕۆسه‌یه‌كی نوێی ئاشتی، باشتره ده‌وڵه‌ته گه‌وره‌كان به‌شدارییان پێبكرێت و چاودێری پڕۆسه‌كه بن. له‌وانه‌ش رووسیا یان ئه‌مریكا. ئه‌گه‌ر به‌جدی نیه‌تیان هه‌بێت ده‌توانن ئه‌و كاره بكه‌ن. به‌تایبه‌تی رووسه‌كان.
.jpg)
.jpg)
0 لێدوانەکان
Karla Gleichauf
12 May 2017 at 05:28 pm
On the other hand, we denounce with righteous indignation and dislike men who are so beguiled and demoralized by the charms of pleasure of the moment
M Shyamalan
12 May 2017 at 05:28 pm
On the other hand, we denounce with righteous indignation and dislike men who are so beguiled and demoralized by the charms of pleasure of the moment
Liz Montano
12 May 2017 at 05:28 pm
On the other hand, we denounce with righteous indignation and dislike men who are so beguiled and demoralized by the charms of pleasure of the moment