ئه‌نوه‌ر سه‌زگین نووسه‌ر و چاودێری سیاسی :ده‌بێت پڕۆسه‌ی ئاشتی له توركیا به یاسایی بكرێت
.jpg)
سازدانی: هێژا دڵشاد
پته‌وبونی په‌یوه‌ندی نێوان توركیا و هه‌رێمی كوردستان كاریگه‌ریی ئه‌رێنی له‌سه‌ر چاره‌سه‌ریی پرسی كورد له توركیا ده‌بێت
له ئێستادا سیاسه‌تی ده‌وڵه‌تی تورك له هه‌مبه‌ر پرسی كورد له‌و وڵاته چۆنه؟
ئه‌نوه‌ر سه‌زگین: ره‌وشی ئێستای پرسی كورد له ئاستێكی باشدا نییه. هۆكاره‌كه‌شی ئه‌وه‌یه سیاسه‌تی ده‌وڵه‌ت گۆڕا، به تایبه‌تی له‌پاش هه‌وڵه كوده‌تاكه‌ی ساڵی 2016، سیاسه‌تی ده‌وڵه‌تی توركیا به‌رامبه‌ر پرسی كورد به ته‌واوی گۆڕاوه و له‌ئاستی سه‌ربازیدا مامه‌ڵه‌ی له‌گه‌ڵ ده‌كرێت. له پێش ئه‌وه رووداوه‌كانی ئامه‌د و جزیره هاته‌ئاراوه كه ئه‌ندامانی پارتی كرێكارانی كوردستان (په‌كه‌كه) له چه‌ند ناوچه‌یه‌كی باكووری كوردستان خه‌نده‌قیان لێدا، كه ئه‌مه‌ش له‌پاش خراپی ره‌وشی كۆبانییه‌وه وه‌ك به‌رپه‌چدانه‌وه‌یه‌ك به‌رامبه‌ر به سیاسه‌تی ده‌وڵه‌تی توركیا هاته‌ئاراوه و كه ده‌یان كه‌س گیانیان له‌ده‌ستدا له‌سه‌ر دروستكردنی ئه‌و خه‌نده‌قه و خۆپیشاندانه‌كانی كۆبانی له باكووری كوردستان. لێره‌دا كێ له‌سه‌ر هه‌قه و كێ له‌سه‌ر هه‌ق نییه ئه‌وه گرنگ نییه. مه‌سه‌له‌ی سیاسه‌تی خه‌نده‌ق هه‌نگاوی هه‌ڵه و كوشنده بوو بۆ كورد هیچ ده‌سكه‌وتێكی لێنه‌كه‌وته‌وه جگه له زیانی گیانی.
له 15 ی ته‌مموزی 2016 واته له‌پاش هه‌وڵه كوده‌تاكه، ده‌وڵه‌ت به ته‌واوی گه‌ڕایه‌وه بۆ سیاسه‌تی ساڵانی رابردوو، به ته‌واوی سیاسه‌تی ئه‌منی و سه‌ربازیی له‌هه‌مبه‌ر به مه‌سه‌له‌ی كورد گرته‌به‌ر. ده‌وڵه‌ت ئه‌م بژارده‌یه‌ی وه‌ك رێگه‌چاره‌یه‌ك ده‌بینێت. له‌به‌ر ئه‌م هۆكاره هه‌نگاوه‌كانی مه‌سه‌له‌ی پرسی كورد و چاره‌سه‌ركردنی، زۆر پاشه‌كشه‌ی كردووه. به بۆچوونی من بۆ ئه‌وه‌ی له‌م سیاسه‌تی ئێستای توركیا ده‌رباز بین، له ئێستادا هیچ تروسكاییه‌ك بۆ ئاشتی نابینم. بۆیه پێویستمان به كاته تاكو ئه‌م خووله تێپه‌ڕێنین، واته ناتوانین فشار بخه‌ینه سه‌ر ئه‌م ره‌وشه‌ی هه‌یه به‌هه‌ر شێوه‌یه‌ك بێت. پێموایه تاكوو ساڵی 2023 هیچ هه‌نگاوێك بۆ ئاساییبوونه‌وه و مه‌سه‌له‌ی كورد نانرێت. به واتایه‌كی تر هه‌ڵبژاردنی ئاینده‌ی توركیا و هاوكێشه‌كانی ئه‌نجامی هه‌ڵبژاردن و دۆخی سیاسی ئاینده‌ی توركیا، ئه‌وكات ره‌نگه گۆڕانكارییه‌ك له سیاسه‌تی ئێستای توركیا بێته‌ئاراوه و هه‌نگاوی ئیجابی بۆ مه‌سه‌له‌ی كورد بنرێت.
له پڕۆسه‌كانی ئاشتی له ساڵانی رابردوو، وه‌ك ده‌زانرێت ئاكپارتی به ته‌نها حكومه‌تی گرتبووه‌ده‌ست و تا راده‌یه‌كی زۆر باش ده‌ستكراوه‌تر و ئازادتر بوو له‌وه‌ی چۆن بیه‌وێ هه‌نگاو بۆ پڕۆسه‌كه بنێت. به‌ڵام له ئێستادا ئاكپارتی ئازاد نییه، چونكه هاوبه‌شی ده‌سه‌ڵاتی هه‌یه له‌ناو حكومه‌تدا، ئه‌ویش پارتی بزاڤی نه‌ته‌وه‌په‌رسته (مه‌هه‌په) یه. له ئێستادا ئاكپارتی ناتوانێ به‌بێ گه‌ڕانه‌وه بۆ مه‌هه‌په و حساب بۆ نه‌كردنی هیچ هه‌نگاوێك بۆ ئاشتی له‌گه‌ڵ كورددا بنێت. پێموابێت ئه‌وه شتێكی ئاساییه، له‌به‌رئه‌وه‌ی ئه‌م دوو پارته هاوپه‌یمانی یه‌كترن.
ئایا مه‌رج بوو ئاكپارتی هاوپه‌یمانێتی له‌گه‌ڵ مه‌هه‌په بكات، له‌كاتێكدا ئه‌م هاوپه‌یمانێتییه له به‌رژه‌وه‌ندی كورددا نییه؟
ئه‌نوه‌ر سه‌زگین: له هه‌ڵبژاردنی سه‌رۆك كۆماری توركیا، ئه‌ردۆغان بۆ به‌ده‌سهێنانی زیاتر له 50 %ی ده‌نگه‌كان، پێویستی به ده‌نگی پارتێكیتر بوو. بۆ ئه‌مه‌ش مه‌هه‌په نزیكترین بژارده‌ی ئه‌و بوو، له‌به‌رئه‌وه‌ی ئه‌و دوو پارته له رووی كرۆك و په‌یڕه‌و پڕۆگرام و ئایدۆلۆژییانه‌وه له‌یه‌كه‌وه نزیكن، هه‌ردوولا پارتی سیاسی راستڕه‌ون و موحافیزكاری نه‌ته‌وه‌په‌رستن. ده‌رباره‌ی پێكهێنانی حكومه‌ت، له‌به‌ر كه‌مهێنانی كورسییه‌كانی په‌رله‌مان، ئاكپارتی دووباره ناچار بوو هاوپه‌یمانی له‌گه‌ڵ مه‌هه‌په ببه‌ستێت. له هه‌ڵبژاردنه‌كه‌ی ساڵی 2015، ئاكپارتی ویستی له‌گه‌ڵ یه‌ك له لایه‌نه ئۆپۆزسیۆنه‌كان حكومه‌تی هاوبه‌شی پێكبهێنێت، سه‌رۆك وه‌زیرانی ئه‌و كاته‌ی توركیا، ئه‌حمه‌د داودئۆغڵو سه‌ردانی پارتی دیموكراتی گه‌لان (هه‌ده‌په) و پارتی كۆماری گه‌ل (جه‌هه‌په) و هه‌روه‌ها سه‌ردانی مه‌هه‌په-شی كرد بۆ ئه‌و مه‌به‌سته، به‌ڵام له گه‌ڕی یه‌كه‌مدا نه‌گه‌یشتنه رێككه‌وتنێك. ئه‌وه‌بوو توركیا چووه هه‌ڵبژاردنی پێشوه‌خته‌وه. ده‌بینین له‌مڕۆدا ئاكپارتی به‌ته‌نها له‌سه‌ر ده‌سه‌ڵات نییه و حكوم ناكات، هاوبه‌شێكی وه‌ك مه‌هه‌په‌ی هه‌یه. مه‌هه‌په تا ئه‌وپه‌ڕى پارتێكی نه‌ته‌وه‌په‌رست و فاشیسته، ئه‌م هاوبه‌شییه هه‌موو هاوكێشه سیاسی و ئه‌منییه‌كانی له توركیا و له هه‌مبه‌ر به پرسی كورد گۆڕیوه.
وه‌ك به‌ڕێزتان ئاگادارن له ساڵی 2013 تاكوو حوزه‌یرانی 2015، پڕۆسه‌یه‌كی ئاشتی له توركیا هه‌بوو به‌ڵام نه‌یتوانی درێژه بكێشێت. ده‌كرێت هۆكاره سه‌ره‌كییه‌كانی پشت تێكچونی پڕۆسه‌كه ئاماژه پێبده‌یت؟
ئه‌نوه‌ر سه‌زگین: بێگومان چه‌ند هۆكارێك له‌پشت له‌باربردنی پڕۆسه‌ی ئاشتییه‌وه هه‌یه. ده‌شتوانم بڵێم له ئه‌نجامی هه‌ڵه‌ی هه‌ردوولا واته ده‌وڵه‌تی تورك و په‌كه‌كه، پڕۆسه‌كه كۆتایی پێهات. هه‌ردوولا كه‌موكورتییان هه‌بووه. به بڕوای من ئه‌گه‌ر كێشه‌یه‌ك له‌وێدا هه‌بووبێت، ئه‌وا یه‌كلایانه نابێت و هه‌ردوولا به‌رپرسیارێتییان هه‌یه. له‌و سه‌رده‌مه‌دا ئه‌ردۆغان وتی ئاماده‌م ژه‌هر بخۆمه‌وه سوورم له‌سه‌ر ئه‌وه‌ی ئه‌و پرۆسه‌یه سه‌ربخه‌م. واته زۆر قه‌ناعه‌تی به خۆی هه‌بوو كه ئه‌و كاره بكات. به‌داخه‌وه پێشهاته‌كان به‌و ئاڕاسته‌یه نه‌بوو كه چاوه‌ڕێی لێده‌كرا. به‌بۆچوونی من هۆكاره سه‌ره‌كییه‌كانی په‌كخستنی پڕۆسه‌ی ئاشتی له ساڵی 2015 ئه‌وه‌بوو كه حكومه‌تی ئاكپارتی ده‌رباره‌ی ناوه‌ڕۆك و پڕۆژه‌ی چاره‌سه‌ریی پرسی كورد باڵاده‌ست نه‌بوو. حكومه‌ت پڕۆژه‌یه‌كی تۆكمه‌ی یاسایی و ده‌ستوریی نه‌بووه. حكومه‌تی ئاكپارتی پێیوابوو كه په‌كه‌كه ده‌بێت چه‌ك دابنێت و دواتریش به‌شداریی كایه‌ی سیاسی له توركیا بكه‌ن و له‌وێوه درێژه به خه‌باتی سیاسی خۆیان بده‌ن. به‌و جۆره خوێندنه‌وه‌ی بۆ پڕۆسه‌كه ده‌كرد. له كاتێكدا چاره‌سه‌ریی پرسی كورد، به‌و جۆره ئاسان نییه و مه‌سه‌له‌یه‌كی قووڵه و كاری زۆر جدی تری ده‌وێت. به‌ڵێ حكومه‌ت هه‌ندێ هه‌نگاوی ئیجابی نا له‌واده‌ی پڕۆسه‌ی ئاشتیدا. كردنه‌وه‌ی كه‌ناڵی كوردی و لابردنی زۆربه‌ی ڕێگرییه‌كان له‌سه‌ر به‌كارهێنانی زمانی كوردی و هتد.. هه‌موو ئه‌مانه تا خاڵێك ده‌ڕوات و ده‌وه‌ستێت.
حكومه‌تی توركیا وه‌ك نه‌یتوانی بناغه‌یه‌كی یاسایی بۆ پڕۆسه‌كه دابنێت ده‌یویست پێیوابوو له‌ڕێگه‌ی عه‌بدوڵا ئۆجه‌لانه‌وه مه‌سه‌له‌ی په‌كه‌كه چاره‌سه‌ر ده‌كات
هۆكاری دووه‌م به‌بۆچوونی من، بوونی بیروڕای جیاواز بوو له‌نێوان عه‌بدوڵا ئۆجه‌لان و په‌كه‌كه دوو فاقییه‌ك هه‌بووه. من پێموایه عه‌بدوڵا ئۆجه‌لان ده‌رباره‌ی پرۆسه‌ی ئاشتی و زه‌مینه‌سازی بۆ سیاسه‌تكردن له‌بری خه‌باتی چه‌كداری نیه‌تی جدی بووه. پێشموایه له‌و پڕۆسه‌یه‌دا و ده‌رباره‌ی چاره‌سه‌ریی پرسه‌كه بیروڕای ئۆجه‌لان و په‌كه‌كه جودایه. تێگه‌یشتنیان جودا بووه. عه‌بدوڵا ئۆجه‌لان زۆر به روونی ئاماژه‌ی به‌وه كرد كه پێویسته ته‌واوی گه‌ریلاكان له‌ناو خاكی توركیا بكشێنه‌وه. به‌ڵام په‌كه‌كه پڕۆسه‌ی كشانه‌وه‌ی ته‌واو نه‌كرد. ته‌نیا به‌شێك له هێزه‌كانی كشانه‌وه. به‌شێكیتری له‌ناو خاكی توركیا مانه‌وه. به‌بۆچوونی من هۆكاری ته‌واونه‌كردنی كشانه‌وه‌ی گه‌ریلاكانی په‌كه‌كه، په‌یوه‌ندیی به مه‌سه‌له‌ی پێشهاته‌كانی سووریاوه هه‌بووه. له رۆژئاوای كوردستان یه‌كینه‌كانی پاراستنی گه‌ل (یه‌په‌گه) سه‌ركه‌وتنیان به‌ده‌ستهێنا. ئه‌مه بووه هۆی ئه‌وه‌ی په‌كه‌كه سیاسه‌تی خۆی له‌هه‌مبه‌ر پڕۆسه‌ی ئاشتی بگۆڕێت. له‌كاتێكدا لێدانی خه‌نده‌ق له باكووری كوردستان گرێدراوی رووداوه‌كانی رۆژئاوای كوردستان و كۆبانی بوو وه‌ك كاردانه‌وه‌یه‌ك دژ به توركیا كرا. په‌كه‌كه پێیوابوو له ڕێگه‌ی لێدانی خه‌نده‌قه‌وه ره‌نگه ده‌سكه‌وتێكیان هه‌بێت. به‌ڵام سیاسه‌تێكی هه‌ڵه بوو و گوزێكی كوشنده‌یان به‌ركه‌وت. ته‌نانه‌ت به‌رپرسێكی په‌كه‌كه ده‌رباره‌ی رووداوه‌كان و لێدانی خه‌نده‌ق وتی "پێمان وانه‌بوو ده‌وڵه‌ت به‌و جۆره كاردانه‌وه‌ی تووندی به‌رامبه‌رمان هه‌بێت". ئه‌م قسه‌یه‌ی به‌رپرسی په‌كه‌كه مانای ئه‌وه‌یه په‌كه‌كه به‌دوای ئه‌وه‌وه بووه له هاوشێوه‌ی رۆژئاوای كوردستان له باكووری كوردستانیش ده‌سكه‌وتێكی جیۆپۆله‌تیكی هه‌بێت. هۆیه‌كی تریش ئه‌وه بوو له‌كاتی پڕۆسه‌ی ئاشتیدا، هێزه‌كانی پاراستنی گه‌ل (هه‌په‌گه) له سوروچی باكووری كوردستان دوو پۆلیسیان كوشت. سه‌ره‌تای رووداوه‌كه هه‌په‌گه رایگه‌یاند كه ئه‌وان ئه‌و كاره‌یان كردووه. پاشان خۆیان لێ بێ ئاگا كرد. به‌مه‌ش ئاگربه‌ست كۆتایی پێهات و شه‌ڕ ده‌ستیپێكرده‌وه. هه‌موو ئه‌و رووداوانه هۆكار بوون كه پڕۆسه‌ی ئاشتی هێواش بكاته‌وه تا راده‌ی وه‌ستاند، من له‌و كاته‌دا وه‌ك نووسه‌رێك سه‌ردانی زۆربه‌ی شاره‌كانی باكووری كوردستانم كرد تاكو هه‌ندێ سه‌رنجی خۆم بنوسم. چوومه جوله‌مێرگ، ئامه‌د، هه‌كاری، جزیره و چه‌ند ناوچه‌یه‌كی تر. له‌وێ په‌كه‌كه له‌وپه‌ڕى ئاماده‌باشییدا بوو، له چه‌ند ناوچه‌یه‌ك جبه‌خانه‌ی دروستكردبوو و هێزی كۆده‌كرده‌وه ته‌نانه‌ت به ئاسانی ده‌هاتن و ده‌چوون. له‌و كاته‌دا له‌ناو سه‌یاره‌كه‌مدا ده‌مبینین له‌سه‌ر رێگا ده‌رده‌كه‌وتن. وه‌ك بڵێی خۆیان بۆ شه‌ڕێكی قوڕس ئاماده‌بكه‌ن.
ته‌نانه‌ت له سه‌روبه‌ندی هه‌ڵبژاردنی 2015 په‌كه‌كه به خه‌ڵكی ناوچه‌كه‌ی ده‌وت ئێمه له‌گه‌ڵ ده‌وڵه‌ت رێككه‌وتوین و ئه‌م ناوچانه‌یان به ئێمه داوه. بانگه‌شه‌ی ئه‌وه‌شیان ده‌كرد ئیتر پێویست ناكات خه‌ڵكی ناوچه‌كه ده‌نگ به ئاكپارتی بده‌ن چونكه خۆیان فه‌رمانڕه‌وایی ئه‌وێ ده‌كه‌ن. هه‌ر بۆیه له‌و كاته‌دا زۆربه‌ی عه‌شیره‌ته‌كانی ناوچه‌كه چوونه پاڵ په‌كه‌كه. پێموابێت هه‌موو ئه‌م كاردانه‌وانه‌ی په‌كه‌كه له ناوچه‌كه، حكومه‌تی توركیای ترساند و هۆكار بوو بۆ په‌كخستنی پڕۆسه‌كه.
له 28 ی شوباتی 2015، لایه‌نی تورك و كورد راگه‌یێندراوێكی هاوبه‌شییان ئه‌نجامدا كه دواتر به راگهیێندراوی رێككه‌وتنی دۆڵمه‌باخچه ناونرا. ئایا له راستیدا رێككه‌وتنێك هه‌بوو؟ ئه‌گه‌ر رێككه‌وتنێكه ده‌شێ وه‌ك به‌ڵگه‌یه‌ك ئاماژه‌ی پێبده‌ین؟
ئه‌نوه‌ر سه‌زگین: نه‌خێر پێموانییه راگهیێندراوی دۆڵمه‌باخچه وه‌ك به‌ڵگه‌یه‌ك ئه‌رشیف كرابێت. له‌به‌رئه‌وه‌ی ده‌وڵه‌ت ئینكاری له‌و كۆبونه‌وه‌یه كرد. ئه‌ردۆغان زۆر به روونی وتی له‌دژی ئه‌و دانیشتنه بووم و له‌وێ هیچ رێككه‌وتنێك نه‌كراوه.
ئه‌گه‌ر سه‌یری راگهیێندراوهكه بكه‌ین، ده‌بینین ته‌نها داواكارییه‌كانی ئۆجه‌لان بۆ رایگشتی خوێنرایه‌وه. واته دۆڵمه‌باخچه هیچ ژێرخانێكی یاسایی نه‌بووه. یه‌ك له كێشه و خاڵه لاوازه‌كانی پڕۆسه‌ی ئاشتی، نه‌بوونی زه‌مینه‌ی یاسایی بووه. واته په‌رله‌مان نه‌كراوه‌ته سه‌نته‌ری چاره‌سه‌ری پرسی كورد و پڕۆسه‌ی ئاشتی. به‌ڵكو له ده‌ره‌وه‌ی په‌رله‌مان كاری بۆ كراوه. ته‌نانه‌ت به‌بێ ئاگایی په‌رله‌مانی توركیا راگهیێندراوهكه كرا. هه‌ر بۆیه پارته ئۆپۆزسیۆنه‌كان بوونه رێگر له‌به‌رده‌م پڕۆسه‌ی ئاشتی و له‌دژی راگهیێندراوه هاوبه‌شه‌كه وه‌ستانه‌وه. ره‌خنه‌یان له حكومه‌تی ئاكپارتی ده‌گرت. بچوكترین هاوكاری و پشتیوانی پڕۆسه‌ی ئاشتیان نه‌كرد.
له مڕۆدا ده‌بینین هه‌ده‌په له‌هه‌وڵی رێككه‌وتندایه له‌گه‌ڵ جه‌هه‌په، له‌كاتێكدا ئه‌وان له‌دژی پڕۆسه‌ی ئاشتی بوون و خوازیار بوون پڕۆسه‌كه سه‌رنه‌گرێت. هه‌موو هه‌وڵێكیشان بۆ تێكچوونی پڕۆسه‌كه داوه.
سه‌ركه‌وتنه‌كانى یه‌په‌گه له رۆژئاواى كوردستان هۆكار بوو بۆئه‌وه‌ى په‌كه‌كه سیاسه‌تى خۆى له‌به‌رامبه‌ر پرۆسه‌ى ئاشتى بگۆڕێت
حكومه‌تی توركیا وه‌ك نه‌یتوانی بناغه‌یه‌كی یاسایی بۆ پڕۆسه‌كه دابنێت، به‌ڵكو ده‌یویست یاخود پێیوابوو له‌ڕێگه‌ی عه‌بدوڵا ئۆجه‌لانه‌وه مه‌سه‌له‌ی په‌كه‌كه چاره‌سه‌ر ده‌كات و كۆتایی به‌شه‌ڕ ده‌هێنێت. به‌ڵام ئه‌مه به‌س نه‌بوو تاكوو كاره‌كه سه‌ربكه‌وێت، له‌به‌رئه‌وه‌ی بۆشاییه‌كی یاسایی دروست ببوو، پڕۆسه‌كه پێویستی به بناغه‌یه‌كی یاسایی هه‌بوو، ته‌نانه‌ت لایه‌نی كورد و خودی ئۆجه‌لان چه‌ند جارێك هۆشداری دابووه به‌رپرسانی حكومه‌تی ئاكپارتی تاكو له په‌رله‌مان پرۆسه‌كه به یاسایی بكه‌ن و تاكو مه‌ترسی له‌سه‌ر په‌كخستنی پڕۆسه‌كه نه‌مێنێت. له‌هه‌موی گرنگتر پشتیوانی په‌رله‌مان و پارته ئۆپۆزسیۆنه‌كانی توركیا بۆ پڕۆسه‌ی ئاشتی شتێكی زۆر پێویست بوو. ده‌بوو ئه‌وانیش به جۆرێك به‌شداری پڕۆسه‌كه بن و هاوكاربن. ئه‌مه گه‌وره‌ترین كێشه بوو. ئه‌گه‌ر بهاتایه له‌سه‌ره‌تای پڕۆسه‌كه‌وه په‌رله‌مان رۆڵی له پڕۆسه‌كه بگێڕابایه، ئه‌وا راگه‌یێندراوى دۆڵمه‌باخچه ئه‌نجامێكی تری ده‌بوو. مومكین نه‌بوو پڕۆسه‌كه به‌و جۆره كۆتایی بهاتایه. ئه‌ردۆغان هیچ ئاماژه‌یه‌كی به مادده‌كانی ناو كۆبوونه‌وه‌ی نه‌كرد. ئه‌مه‌ش له ره‌سمیاتی راگه‌یێندراوه‌‌‌كه‌ی كه‌مكرده‌وه. له‌وكاته‌دا چوار به‌رپرسی ئاكپارتی له‌ناو كۆبوونه‌وه‌كه‌دا بوون، له‌مڕۆدا هه‌موویان ته‌سفیه كراون. دوورخراونه‌ته‌وه له سیاسه‌ت. راگه‌یێندراوى دۆڵمه‌باخچه گرنگییه‌كی ئه‌و تۆی نییه. واته ئێمه به نیشاندانی راگه‌یه‌نراوی دۆڵمه‌باخچه ناتوانین چاره‌سه‌ری پرسی كورد بكه‌ین یاخوود هه‌نگاوی دواتر بنێین. ساڵی پار په‌روین بوڵدان هاوسه‌رۆكی هه‌ده‌په، وتی "ده‌توانین بگه‌ڕێینه‌وه بۆ رێككه‌وتنی دۆڵمه‌باخچه و لایه‌نه‌كان گفتوگۆبكه‌نه‌وه". به‌ڵام ئه‌وه كارێكی راست نییه. من پێموایه پڕۆسه‌ی ئاستی له‌و خاڵه‌وه ده‌سپێناكاته‌وه، به‌ڵكو ده‌بێت رێگه‌چاره‌ی تر بگرینه‌به‌ر. بۆ نمو‌ونه پێویسته ئه‌م جاره په‌رله‌مان رۆڵی خۆی هه‌بێت. دووه‌م: ده‌بێت رێككه‌وتنێك له‌گه‌ڵ گشت پارته سیاسییه‌كاندا بكرێت. تاكوو هه‌موولایه‌ك به‌شداربن و بكرێته پڕۆژه‌یه‌كی یاسایی و گشتیی.
له‌دواى كوده‌تاى 2016 سیاسه‌تی ده‌وڵه‌تی توركیا به‌رامبه‌ر پرسی كورد به ته‌واوی گۆڕاوه و له‌ئاستی سه‌ربازیدا مامه‌ڵه‌ی له‌گه‌ڵ ده‌كرێت
راگه‌یێندراوى دۆڵمه‌باخچه هۆكار بوو بۆ په‌كخستنی پڕۆسه‌كه یاخوود هۆكاره‌كانی تر؟
ئه‌نوه‌ر سه‌زگین: راگهیێندراوی دۆڵمه‌باخچه له ئه‌نجامی پڕۆسه‌كه هاته‌ئاراوه. به‌ڵام له‌پێش ئه‌و راگه‌یێندراوى هه‌ڵه‌ی تر كراوه. كه‌موكورتی زۆر هه‌بووه له‌لایه‌ن هه‌ردوولاوه. ئه‌و هه‌ڵانه‌ی پێشتر بوونه هۆكار كه راگهیێندراوی دۆڵمه‌باخچه ئه‌نجامێكی نه‌بێت. بۆیه پێموایه گه‌ڕانه‌وه بۆ راگه‌یێندراوى دۆڵمه‌باخچه كات بردنه و هیچیتر.
بۆچی بۆ لایه‌نی كورد راگهیێندراوی دۆڵمه‌باخچه گرنگه و هه‌میشه ئاماژه‌ی پێده‌ده‌ن؟
ئه‌نوه‌ر سه‌زگین: له‌و راگه‌یێندراوى خوێندنه‌وه‌ی مادده‌كانی پڕۆسه‌ی چاره‌سه‌ری كه له‌لایه‌ن ئۆجه‌لانه‌وه پێشنیار كرابوو، خۆی له خۆیدا گرنگه، به‌ڵام میكانیزمی كاره‌كه كه‌موكورتی هه‌بووه به‌وه‌ی ژێرخانی یاسایی نه‌بووه. له‌مڕۆشدا ئێمه ناتوانین بگه‌ڕێینه‌وه بۆ راگهیێندراوی دۆڵمه‌باخچه، چونكه هه‌لومه‌رجی توركیای ئێستا وه‌ك ساڵی 2015 نییه، رێگه‌چاره‌سه‌ی نوێ پێویسته، من قسه‌م له‌سه‌ر خودی مادده‌كانی راگهیێندراوهكه نییه. به‌ڵام ناتوانین بگه‌ڕێینه‌وه له‌سه‌ر ئه‌و راگهیێندراوه و ده‌ست به پڕۆسه‌یه‌كیتر بكه‌ینه‌وه. له‌كاتێكدا ئه‌و 10 مادده‌ی له راگهیێندراوهكه خوێنرایه‌وه، زۆرینه‌ی راسته‌وخۆ په‌یوه‌ندیی به پرسی كورده‌وه نییه. بۆ نمونه ئاماژه به مه‌سه‌له‌ی ژینگه و پرسی ژن وهتد كراوه، مه‌سه‌له‌ی كۆمارێكی دیموكراتی كه پێشنیار و بۆچونی ئۆجه‌لانه و پێشنیاری هه‌مواركردنه‌وه‌ی ده‌ستوور ده‌كات. هاوكات باس له ناساندنی پێناسی نه‌ته‌وه‌كانی تر ده‌كات كه په‌یوه‌ندی به پرسی كورده‌وه هه‌یه. واته ئه‌و 10 بڕگه‌یه هه‌مووی په‌یوه‌ندی به مه‌سه‌له‌ی كورده‌وه نییه. پێشموایه ئه‌گه‌ر بهاتایه ئه‌و ماددانه جێ به‌جێ بكرابایه ره‌نگه پرسی كوردی چاره‌سه‌ر نه‌كردایه، به‌ڵام درێژه‌ی به پڕۆسه‌ی ئاشتی ده‌دا.
به‌پێی گۆڕانكارییه‌كانی ناوچه‌كه و ویستی كۆمه‌ڵگه داخوازییه‌كان ده‌گۆڕێت، له‌مه‌ودوا زه‌حمه‌ته توركیا بتوانێت به‌بێ ره‌چاوكردنی دۆخی رۆژئاوای كوردستان پڕۆسه‌یه‌كی ئاشتی له‌ناوخۆدا ده‌ستپێبكات. ته‌نانه‌ت ده‌شبێت ده‌وڵه‌تی تورك ره‌چاوی په‌یوه‌ندییه‌كانی له‌گه‌ڵ هه‌رێمی كوردستانیش بكات. په‌یوه‌ندی توركیا له‌گه‌ڵ هه‌رێمی كوردستان ده‌بێت زۆر ئیجابیانه په‌یوه‌ندییه‌كانی په‌ره‌پێبدات تاكو زووتر و ئاسانتر بتوانێت چاره‌سه‌ری پرسی كورد له توركیا بكات. به‌واتایه‌كی تر ئه‌گه‌ر بێت و توركیا په‌یوه‌ندی له‌گه‌ڵ هه‌رێمی كوردستاندا لاواز بێت ئه‌وا ناتوانێت چاره‌سه‌ری پرسی كورد له‌ناوخۆی وڵاته‌كه‌یدا بكات.
دوا وته‌م ده‌مه‌وێت ئه‌وه بڵێم تێگه‌یشتنی نوێ بۆ چاره‌سه‌ریی پرسی كورد و پڕۆسه‌ی ئاشتی پێویسته. كه بژارده و پێشنیاری نوێ له‌خۆ بگرێت. بێگومان هه‌موو ئه‌مانه‌ش له چوارچێوه‌ی یاسا و ده‌ستوورێكی نوێدا ده‌بێت. له‌به‌رئه‌وه‌ی توركیا پێویستی به ده‌ستوورێكی نوێیه. ده‌شبێت لایه‌نه سیاسییه‌كان به جۆرێك به‌شداربن.
له گاره سوپای توركیا ئۆپه‌راسیۆنی سه‌ربازی ئه‌نجامدا، ئه‌مه كاردانه‌وه‌ی خراپی به‌سه‌ر كۆمه‌ڵگه‌ی توركیاوه هه‌بووه. له ئێستادا باسكردنی پرسی كورد لای زۆربه‌ی خه‌ڵك مه‌سه‌له‌یه‌كی ترسناكه. بۆیه ده‌بێت له سه‌ره‌تادا كار بۆ هێوركردنه‌وه‌ی دۆخه‌كه بكرێت. كه‌شێكی ئاشتییانه بڕه‌خسێنرێت بۆ ئاشتی. بۆ ئه‌م مه‌به‌سته‌ش پێویسته گشت پارته سیاسییه‌كان رێككه‌وتنێك بكه‌ن و به‌شداربن له‌و پڕۆسه‌یه تاكو رۆڵی ئیجابی بگێڕن.
ئایا پێشبینیتان بۆ هه‌ڵبژاردنی داهاتووی توركیا چییه؟
ئه‌نوه‌ر سه‌زگین: به بۆچوونی من له‌پاش هه‌ڵبژاردنی 2023، ره‌نگه چه‌ند هه‌نگاوێكی سیمبولی بۆ ئاسایی بونه‌وه‌ی ره‌وشه‌كه بنرێت. ئه‌ویش ده‌مێنێته‌وه سه‌ر ئه‌وه‌ی كێ زۆرینه‌ی كورسییه‌كانی په‌رله‌مان ده‌بات و ئه‌نجامی هه‌ڵبژاردنه‌كه چۆن ده‌بێت. كێ له‌سه‌ر ده‌سه‌ڵات ده‌بێت و چۆن هاوكێشه سیاسییه‌كان ده‌گۆڕدرێت. ئه‌گه‌ر بێت و له خولی داهاتوودا ئاكپارتی له‌سه‌ر ده‌سه‌ڵات بێت، ره‌نگه كار بۆ ئاساییبوونه‌وه‌ی ره‌وشه‌كه بكات و هه‌ندێ هه‌نگاوی ئه‌رێنی بنێت. ئه‌گه‌ر بێت و توركیا بتوانێت به‌جدی كار بۆ ده‌ستوورێكی نوێ بكات، كه له ئێستادا له توركیا ئه‌مه بۆته باس و بابه‌تی رۆژه‌ڤی پارته سیاسییه‌كانی ئه‌و وڵاته. ئه‌وا كه‌شێكی جیاوازتر دێته‌ئاراوه بۆ كوردیش ئیجابی ده‌بێت.
پڕۆفایل:
ئه‌نوه‌ر سه‌زگین، نووسه‌ر و چاودێری سیاسی
له ساڵی 1954 له سیعرت- باكووری كوردستان له‌دایك بووه
خاوه‌نی پێنج كتێبه
سه‌رنوزسه‌ری چه‌ندین گۆڤار و رۆژنامه بووه
گۆشه‌نووسی بۆ زۆربه‌ی رۆژنامه‌كانی توركیا كردووه
له میدیاكانی توركیا وه‌ك شڕۆڤه‌كاریی سیاسی له‌سه‌ر مه‌سه‌له‌ی كورد ده‌ناسرێت.
.jpg)
0 لێدوانەکان
Karla Gleichauf
12 May 2017 at 05:28 pm
On the other hand, we denounce with righteous indignation and dislike men who are so beguiled and demoralized by the charms of pleasure of the moment
M Shyamalan
12 May 2017 at 05:28 pm
On the other hand, we denounce with righteous indignation and dislike men who are so beguiled and demoralized by the charms of pleasure of the moment
Liz Montano
12 May 2017 at 05:28 pm
On the other hand, we denounce with righteous indignation and dislike men who are so beguiled and demoralized by the charms of pleasure of the moment