Nuce Logo

دوابەدوای گوشارەکانی ئەمریکا بۆ سەر حکومەتی عێراق لە چەند مانگی رابردوودا سەبارەت بە پێدانی دۆلار بە حکومەتی ئێران، تاران پەنای بۆ بازاڕی رەشی عێراق بردووە بۆ دابین کردنیپێداویستییەکانی. ئەو مەسەلەیەی کە زیانی ئەم جۆرە ئاڵوگۆڕە زیاتر دەکات ئەوەیە، کە پێگەی هەواڵی میدل ئیست ئای، بە پشتبەستن لێدوانی بەرپرسانی عێراق، زیانەکەی بۆ حکومەتی ئێران بە سەدا چل خەمڵاندووە.

لە دوو دەیەی رابردوودا، ئێران بە دابینکردنی گاز و کارەبا و هەناردەکردنی خۆراک و کەرەستەی بیناسازی یەکێک لە هەناردەکارە سەرەکییەکانی عێراق بووە. قەبارەی ئاڵوگۆڕی بازرگانی نێوان هەردوو وڵات بە 14ملیار دۆلار مەزەندە دەکرێت.

لەدوای گەڕانەوەی سزاکانی ویلایەتە یەکگرتووەکانی ئەمریکا دوای کشانەوەی ئیدارەی دۆناڵد ترەمپ لە رێککەوتنی ئەتۆمی و سنووردارکردنی ئاڵوگۆڕی دۆلار لە بازرگانی لەگەڵ ئێران، تاران هەمیشە رووبەڕووی کێشە بووەتەوە بۆ کۆکردنەوەی داواکارییەکانی لە بەغدا.

بەڵام ساڵی رابردوو عێراق توانی زۆرینەی قەرزی غاز و کارەبای ئێران بە دینار بدات. بەگوێرەی ماڵپەڕی میدل ئیست ئای، سەرەتا ئەم دینارانە گۆڕدراون بۆ دۆلاری ئەمریکی (کە سوودی زیاتری بۆ ئێران هەیە) لە رێگەی زیادکردنی ئاشکرای دراوی رۆژانە کە لەلایەن بانکی ناوەندی عێراقەوە ئەنجامدەدرا. بەڵام لە تشرینی دووەمی ساڵی رابردوو، واشنتۆن سنووردارکردنی نوێی بۆ ئەم زیادکردنە سەپاند، بۆ ئەوەی کەسانی نەناسراو و وڵاتانی گەمارۆدراوی وەک ئێران، نەتوانن ئەم خزمەتگوزارییە بەکاربهێنن بۆ دەستڕاگەیشتن بە دۆلار.

بە گوتەی کاربەدەستانی عێراقی و سیاسەتمەدارانی نزیک لە ئێران، ئەمە وایکردووە کۆماری ئیسلامی بۆ دابینکردنی دۆلار زۆر پشت بە بازاڕی رەشی عێراق ببەستێت. لەگەڵ لوتکەی ئاڵوگۆڕی دراو لە بازاڕی رەشدا، نرخی دراو بەشێوەیەکی بەرچاو بەرزبووەوە، هاوکات لەگەڵ بەرزبوونەوەی کرێی مامەڵەکردن لەم بازاڕەدا، بووە هۆی زیادبوونی بەرچاوی تێچووی ئاڵوگۆڕی دینار بە دۆلار لە بازاڕی رەشی عێراقدا.

بەرپرسانی عێراقی بە میدل ئیست ئای-یان راگەیاندووە، لەکاتی گۆڕینی دراو دۆلار بۆ دینار، بۆ دابین کردنی دۆلار بۆ ئێران، لە هەر یەک ملیۆن دۆلار، چوار سەد هەزار دۆلار دەبێتە پشکی دەڵاڵەکان، ئەم سەدا چلەی پشکی دەڵاڵەکان و قاچاخچییەکانە، کە پارەکە دەگوازنەوە دەرەوەی عێراق. 

بانکی ناوەندی ئێران، رۆژی شەممە 8ی نیسان، هەواڵی زیانەکانی سەدا چل بەهۆی ئاڵوگۆڕی دینار لە عێراق رەتکردەوە و رایگەیاند، پرسی گۆڕینی دراو لە دەرەوەی میکانیزمە فەرمییەکان و بە بەهایزیاتر لە ئاستی خۆی بەهیچ شێوەیەک روونەداوە.

بەگوێرەی راپۆرتی بانکی ناوەندی، "لە رێککەوتنی دراو و بانکی لەگەڵ عێراقدا، پرسی پاراستنی بەهای سەروەت و سامانی دەرەکی وڵات لە سەرەتاوە لەبەرچاو گیراوە؛ رێککەوتنە بانکییەکانیش بە شێوەیەک کە هیچ زیانێک بە سەروەت و سامانی دراوی بیانی وڵاتەکە نەگات.

رۆژنامەی "ئێران"، دەزگایراگەیاندنی حکومەتەکەی ئیبراهیم رەئیسی، ئەم هەواڵەی رەتکردەوە و لە راپۆرتێکدا رایگەیاندووە "لە کاتێکدا دوای رێککەوتنی نێوان ئێران و سعودیە، کرانەوەی تایبەت لە پێوەندی لەگەڵ پەیوەندییەکانی نێوان ئێران و وڵاتانی ناوچەکە هاتووەتە ئاراوە". ئەو میدیایانەی لەندەنن هەوڵدەدەن  رێککەوتنی دیپلۆماسی تاران پەراوێزبخەن و رای گشتی بە هەواڵی ساختە بەلاڕێدا ببەن.

پێویستە ئاماژە بەوە بکرێت کە زۆربەی داهاتی حکومەتی عێراق لە فرۆشتنی نەوتەوە بەدەست دێت. داهاتی دۆلار کە بەم شێوەیە بەدەست دەهێنرێت، لەلایەن یەدەگی فیدراڵی ئەمریکاوە هەڵدەگیرێت و دواتر هەرکاتێک پێویستی بە پارە بوو لەلایەن بەغداوە داوای دەکات. کۆنترۆڵی زیاتری واشنتۆن بەسەر خەرجکردنی ئەو دۆلارانەدا وایکردبوو، کە حکومەتی ئێران پەنا بۆ دەڵاڵ و قاچاخچیەکان ببات بۆ گۆڕینی دینار بۆ دۆلار.

وەزیری نەوتیئیبراهیم رەئیسی، چەند رۆژێک لەمەوبەر رایگەیاند، عێراق مەرجی هەیە بۆ ئەوەی پارەی فرۆشتنی گازی ئێران بۆ ئەو وڵاتە بۆ کڕینی دەرمان و کەلوپەلی سەرەتایی تەرخان بکرێت. جەواد ئەوجی، وێڕای پشتڕاستکردنەوەی ئەوەی، کە داهاتی هەناردەکردنی گازی ئێران لە بانکی تی.بی.ئای عێراقدایە، ئاماژەی بەوەدا کە لەگەڵ لایەنی عێراقی بۆ چارەسەرکردنی ئەم کێشەیە لە دانوستاندان بۆ چارەسەرکردنی ئەم بابەتە.

سەرچاوە: رادیۆ فەرەنسا