Nuce Logo

مەسیحییەكان لە عێراق بە سەر چوار پێكهاتەی سەرەكی دابەش دەبن (كەلدان، ئاشووری، سریان، ئەرمن) سەرەڕای كەمینەی رێبازی بچووكى تر، هەر یەكێك لەو پێكهاتە سەرەكییانە مەرجەعی باڵای ئاینی خۆیان هەیە، ژمارەی مەسیحییەكان لە عێراق لە دوو دەیەی رابردوو بە شێوەیەكی گەورە كەمی كردووە، ئەمەیش لە ئەنجامی كۆچكردنیان بۆ دەرەوەی وڵات لەبەر كاری توندوتیژی و تیرۆر كە لە وڵاتەكە تەشەنەی كردووە.

دوای زنجیرەیەكی لە پەیامی تووڕەیی و نكۆڵیكردن لەلایەن ساكۆوە بۆ سەرۆكایەتی كۆمار، سەرچاوەیەكی ئاگادار لە سەرۆكایەتی كۆماری عێراق بە رۆژنامەی شەرق ئەوسەت دەڵێ‌، "چەند هۆكارێك بە یەكەوە ئەم مەسەلەیەیان خستەڕوو، لەوانە نادەستووری ئەو مەرسومە كۆمارییەیە كە لە ساڵی 2013 دەرچووە و پووچەڵكراوە، جیا لەمەیش ناكۆكی سیاسی و مەزهەبی لەنێوان لایەنە مەسیحییەكان هەیە" سەرچاوەكە دەشڵێ‌، "لەوانەیە مەرسومی تری هاوشێوە بۆ پیاوانی تری مەسیحی لە مەزهەبەكانی تر دەربچن".

عەبدولەتیف رەشید سەرۆك كۆمار مەرسومێكی كۆماری دەركردووە تێیدا مەرسومی كۆماری ژمارە 147ی ساڵی 2013 پووچەڵكردووەتەوە كە تایبەتە بە دانانی پاتریارك لویس ساكۆ بە پاتریاركی بابل لەسەر كلدانەكانی عێراق و جیهان، لە ئەستۆگرتنی ئەوقافەكانی. ئەو مەرسومە لە سەردەمی سەرۆكایەتی جەلال تاڵەبانی سەرۆك كۆماری كۆچكردوو دەرچووە.

دوای پووچەڵكردنەوەی مەرسومەكە سەرۆكایەتی كۆمار بەیاننامەیەكی بڵاوكردووەتەوە و تێیدا هاتووە، "کشانەوەی مەرسومەكە دەست بۆ پێگەی ئاینی و یاسایی كاردینال لویس ساكۆ نابات، كە لەلایەن كورسی پاپایی دانراوە وەك پاتریاركی كەنیسەی كلدانی لە عێراق و جیهان، بەڵكو كێشانەوەی مەرسومەكە بۆ ئەوەیە باری دەستووری راست بكرێتەوە، چونكە مەرسومی ژمارە 147 ساڵی 2013 بێ هیچ پاڵپشتییەكی دەستووری و یاسایی دەرچووە، سەرەڕای داواكردنی سەرۆكی كەنیسە و تایفەكانی تر بۆ دەركردنی مەرسومی كۆماری هاوشێوە، بێ هیچ پاڵپشتییەكی دەستووری".

سەرۆكایەتی كۆمار دووپاتی دەكاتەوە كە پاتریارك لویس ساكۆ رێز و پێگەی خۆی لە لایەن سەرۆكایەتی كۆمار هەیە، وەك پاتریاركی كەنیسەی كلدانی بۆ عێراق و جیهان. بەڵام ئەو دووپاتكردنەوەیەی سەرۆكایەتنی كۆمار لەلایەن ساكۆوە جێی قبووڵكردن و پەسندكردن نەبوو، بۆیە ئێوارەی رۆژی سێشەممەی رابردوو لە لێدوانی رۆژنامەوانی هێرشی كردە سەر پووچەڵكردنەوەی مەرسوومەكە و گوتی، "ئەمە شتێكی زۆر سەیرە، سەرۆك كۆمار گەورە راوێژكاری مام جەلال تاڵەبانی سەرۆك كۆماری پێشووتر بوو، مەرسومەكە تەنیا نەریتێكی واتاییە و زۆر كۆنە، لە سەردەمی عەباسی و عوسمانییەكانەوە هەبووە تا دەگاتە سەردەمی پاشایەتی و كۆماری لە عێراق. ئەو كات فەرمان لەلایەن سوڵتانی عوسمانی، یان دواتر مەرسومی پاشایەتی و كۆماری دەردەچوو، ئەمە رێكارییەكی تەقلیدی و واتاییە، من لە لای سەرۆك كۆمار فەرمانبەر نیم، ئەمە نەرتیێكە، مەبەستم مەرسومی كۆماری و پاشایەتیە، كە لە سووریا و لبنان و ئوردن و میسر هەیە".

هەروەها لویس ساكۆ دەڵێ‌، "من لەلای پاپا فرانسیس پاپای ڤاتیكان مەرسومم هەیە، من گەورەترین كەسایەتی ئاینی مەسیحیم نوێنەرایەتی كلدان دەكەم لە جیهان، نەوەك تەنیا عێراق و رۆژهەڵاتی ناوەڕاست، تەنیا سەرۆكی كەنیسەی كلدانی نیم لە جیهان، بەڵكو من كاردیناڵم گرنگترین كەسایەتی ئاینی دوای پاپا و مافی ئەوەم هەیە خۆم بۆ كورسی پاپایی كاندید بكەم و بچمە هەڵبژاردنی پاپاوە. من كاردیناڵی تەواوی كلدانەكانی جیهانم، بەلایەنی كەمەوە دەبێت سەرۆك كۆمار رێز لە مەرسومی پاپا بگرێت".

سەبارەت بەو هۆكارانە كە وایان لە سەرۆك كۆمار كردووە بڕیارەكە بدات، ساكۆ دەڵێ‌، "سەرۆك كۆمار پشتی بە پروپاگەندەی نادروست بەستووە، كە هەرگیز راست نیین، پشتی بە فیلمێكی دروستكراو بەستووە، كە باس لەوە دەكات من هەڵساوم بە فرۆشتنی كەنیسەی گوندی كەربلیس كە سەر بە ئێمەیە و گوایە كەنیسەكە كراوەتە مۆڵ، ئەم گوندە زۆر بچووكە و 400 ماڵی تێدایە و لەگەڵ چەند دوكانێكی بچووك، جا چۆن كەنیسە دەفرۆشم و دەیكەم بە مۆڵ؟"

ساكۆ لە بەشێكی تری قسەكانی دەڵێ‌، "كشانەوەی مەرسومی كۆمار هیچ كاریگەرییەكی لەسەر خودی ئەو نییە، بەڵام كاریگەرییەكی ترسناكی لەسەر مەسیحیەكانی عێراق هەیە، چونكە حاڵەتی تۆقاندن و نیگەرانی لەلای ئەوان دروست كردووە و ئەوان بیر لە كۆچكردن لە عێراق دەكەنەوە و تەنانەت زۆرینەیان پەیوەندیمان پێوەدەكەن و ئێمەیش دڵنیانیان دەكەینەوە، سەرەڕای ئەمەیش ئەو بڕیارە سووكایەتییە بە ئاینی مەسیحی".

ساكۆ لەكۆتایی قسەكانی گلەیی لە سەرۆك كۆمار دەكات و دەڵێ‌، "سێ نامەم بۆ فەخامەتی سەرۆك كۆمار ناردووە، كەچی وەڵامی هیچ یەكێكیانی نەداوەتەوە، تەنیا ئەوە نەبێت لێدوانی داوە، كە ئەمەیش چارەسەر نییە".

وەڵامی سەرۆكایەتی کۆمار

نووسینگەی سەرۆكایەتی كۆمار راگەیێندراوێكی بڵاوكردووەتەوە و تێیدا هاتووە، "هەندێك لە میدیاكان هەواڵێكیان بڵاوكردووەتەوە، گوایە كێشانەوەی مەرسومی كۆماری ژمارە 147 ساڵی 2013 مەبەست لێی بە ئامانجگرتنی سیمبولی ئاینییە، ئێمە لێرەدا روونی دەكەینەوە، دوو مەرسومی كۆماری بۆ دوو سیمبولی ئاینی لە یەك ماوەدا دەرچووەوە و هیچ یەكێكیان نوێ نەكراوەتەوە، چونكە لە بنەڕەتدا هیچ پاساوێكی دەستووری بۆ دەرچوونیان نییە، جیا لەمەیش مەرسومی كۆماری بۆ دامەزراندن تەنیا بۆ ئەو كەسانە دەردەچێت كە لە دامەزراوە و سەرۆكایەتی و وەزارەت و دەستە حكومییەكان كاردەكەن. بێ گومان دامەزراوەی ئاینی فەرمانگەیەكی حكومی نییە و پیاوانی ئایینیش فەرمانبەری دەوڵەت نیین تا مەرسومی دامەزراندنیان بۆ دەربچێت، لێرەوە جارێكی تر دووپاتی دەكەینەوە كشانەوەی مەرسومی كۆماری ژمارە 147 بە مەبەستی راستكردنەوەی دەستوور بوو، دوور لە هەر ئامانجێكی تر".

چەند ساڵێكە كاردیناڵ ساكۆ ململانێیەكی توندی لەگەڵ جووڵانەوەی بابلیۆن هەیە كە پێنج كورسی لە پەرلەمان هەیە، ئەو جووڵانەوەیە توانیویەتی كۆتای نوێنەرایەتی مەسیحی لە پەرلەمان بۆ خۆی قۆرخ بكات. ساكۆ و بازنەی نزیك لە ساكۆ، ئەو جووڵانەوەیە بەوە تۆمەتبار دەكەن كە دەستدرێژی دەكەنە سەر سامانی مەسیحییەكان لە دەستی نەینەوا و بەغدا، چونكە بابلیۆن هەژموونی سیاسی خۆی لە وابەستەبوونی بە دەستەی حەشدی شەعبییەوە وەردەگرێت و پەیوەندییەكی بەهێزی لەگەڵ هەندێك میلیشیای شیعەی چەكدار هەیە، جیا لەمەیش گرووپێكی چەكداری هەیە لەژێر سایەی حەشد هەڵسوكەوت دەكات. 

لەبەرانبەردا بابلیۆن كاردینال ساكۆ بەوە تۆمەتبار دەكات، “گوایە كۆشش دەكات تا بابەتە ئایینیەكان لە بواری سیاسی بەكاربهێنێ‌”، هەروەها دەیەوێ‌ دەست بەسەر موڵكی مەسیحییەكان دابگرێت، كەسانی نزیك لەو جووڵانەوەیە لە نیسانی رابردوو فەرمانی دەستگیركردن لە دژی ساكۆ دەردەكات، بە تۆمەتی "فێڵكردن و ساختەكردنی بەڵگەكانی زەویوزار بە مەبەستی دەستبەسەرداگرتیان" ئەمە بەر لەوەی دادگا وەڵامی سكاڵاكە بداتەوە.

جووڵانەوەی بابلیۆن لەم هەفتەیە بەیاننامەیەكی دەركردووە و تێیدا دووپاتی لەسەر لایەنگری پووچەڵەكردنەوەی مەرسومی 147 دەكات و لە بەیاننامەكە دەڵێ‌، "پاساوی سەرپەرشتیاری یان مەرسوم رێكارییەكی كارگێرییە و لە پاشماوەی سیستەمە سیاسی و كۆمەڵایەتییەكانە كە وەها مامەڵەیان لەگەڵ پاتریاركییەت دەكرد گوایە سەرۆكی تایفەكانە، بۆ نوێنەرایەتی كاروباریان لەلایەن والی و دەسەڵاتدارەكان، لە پێناو كۆكردنەوەی جزییە لە نێوان رۆڵەكانی تایفەكە بۆ بەیتولمال و دەسەڵاتدار"  بابلیۆن پێیوایە مادەی 43 لە دەستووری عێراق دووپاتی دەكاتەوە پەیڕەوكارانی هەر ئاین ومەزهەبێك لە رێوڕەسمە ئانییەكانیان سەربەخۆن، بە رێوڕەسمەكانی حوسەینیە و كارگێری ئەوقاف و كاروبار و دامەزراوەكایان، بۆیە بە بڕوای ئەوان رێكارییەكەی سەرۆك كۆمار لە كشانەوەی مەرسومی كۆماری 147 رێكارییەكی تەواو یاساییە.

سەرچاوە: شەرق ئەوسەت