Nuce Logo

وەرگێڕانی: ئیسماعیل تەها

بەڵێنی پاكردنەوەی سوپا لە سەربازانی ئەتاتورك گرژی توندی خستۆتە نێوان ئەردۆغان و ئۆپۆزسیۆن، ئەوەش بەهۆی ئەوەیە لە ئاهەنگی دەرچوونی سەدان ئەفسەری نوێ لە كۆلێژی جەنگی وشكانی لە زانكۆی بەرگری نیشتیمانی شمشێریان بەرزكردەوە و لە سوێندخواردنیان پەیمانیان بۆ كەمال ئەتاتورك، دامەزرێنەری كۆماری توركیا نوێكردەوە و دەستەواژەی (ئێمە سەربازی مستەفا كەمالیان) دووبارە دەكردەوە.

سوێندخواردنی (300) قوتابی دەرچوو بە پلەی مولازم، لەدوای كۆتاییهاتنی ئاهەنگی فەرمی كە لە (30) مانگی رابردوو بە بەشداری رەجەب تەیب ئەردۆغان بەرێوەچوو، دەنگدانەوەیەكی زۆری لێكەوتەوە تا ئێستاش دەنگدانەوەكە بەردەوامە، لەدوای ئەوەی ئەردۆغان لە شەممەی رابردوو بەڵێنی دا سوپای توركیا لەوانە پاك بكاتەوە، ئاماژەی بەوەش كرد، كە شمشێرەكانیان ئاماژەیە بۆ بەر لە ئەنجامدانی كودەتا.

ئەردۆغان لە وتاری چالاكی تایبەت بە قوتابخانەكانی (پێشنوێژ و وتارخوێنان)گوتی، لە ئاهەنگی دەرچوونی چینێكی دیاریكراو هەندێك خەڵكی خراپ دەركەوتن، شمشێریان بەرزكردەوە، ئەو شمشێرانەتان بەڕووی كێ بەرزكردەوە، ئێستا لێكۆڵینەوەی پێویست لەو كارە دەستی پێكردووە، لە داهاتووش ئەو كەمینە پاكدەكرێنەوە، ئێمە لە خۆمانەوە بۆ ئێرە نەهاتووین، دەمانەوێت ئەو كارە بە شێوەیەكی ئاشكرا و روون فەرمان بە چاكە بێت، ئێمە رێگە نادەین جارێكیی دیكە سوپاكەمان كەم بێتەوە، لێپرسینەوە لەگەڵ هەموو ئەو كەسانە دەكەین كە لەو رووداوە تێوەگلاون، كە ژمارەیان (30 یاخود 50) كەس دەبێت.

ئەردۆغان لە بەشێكی دیكەی قسەكانی گوتی، دیدارێك لە زانكۆی نیشتیمانی هێزە وشكانییەكان لەو بارەوە بەڕێوە چوو، سێ لەو ئافرەتانەی دەرچوون لە پلەی یەكەم دان، یەكێكیان ئەوەیە ئەو درووشمەی خوێندەوە، دەسەڵاتداران كار لەسەر ناسینەوەی چۆنیەتی گەیشتنی ئەو سێ ئەفسەرە دەكەن كە چۆن گەیشتۆتە ئەو یارییە. جەختیشی لەسەر ئەوە كردەوە ناكرێت ئەوانە لە سوپا بمێننەوە.

لایەنگری بۆ ئەتاتورك 

رۆژنانی (30 و 31)ی ئاب ئاهەنگی دەرچوونی خولێكی نوێی ئەفسەران لە هەر سێ كۆلێژەكەی وشكانی و ئاسمانی و دەریایی، یەكەم وەجب ئافرەتان بوو، هەروەها زیاتر لە (300) ئەفسەری پیاو لە كۆلێژی جەنگی وشكانی دەرچوو، ئافرەتێك لەپێشیانەوە بەناوی ئرئۆئۆغلۆ، لەدوای ئەوان بەشی دووەم سوێنی یاسیاییان خوارد و نوێكردنەوەی بەڵێنیان بۆ ئەتاتورك راگەیاند.

گرتەڤیدیۆكان دەنگدانەوەی زۆری لێكەوتەوە، ئەو كاتە كە ئەفسەرەكان پێكەوە شمشێرەكان بەرزدەكەنەوە، درووشمی (ئێمە سەربازی مستەفا كەمالین)یان دەگوتەوە، ئەوەش گفتوگۆی زۆری لە تۆڕە كۆمەڵاتییەكانی بەدوای خۆیدا هێنا، لایەنگرانی حكومەتی توركیا ترسیان لەوە هەیە ئەو درووشمانە هەڵگری كودەتایەكی سەربازیی بێت، كە پێشتر چەندین جار لە توركیا كراوە، وەزارەتی بەرگری توركیاش رایگەیاند، لێكۆڵینەوەی ئیداری بۆ زانینی لێكەوتە واقیعییەكانی دەستی پێكردووە. 

ئۆپۆزسیۆن وەڵامی ئەردۆغان 

لێدوانەكانی ئەردۆغان لەسەر دوورخستنەوەی ئەوانەی شمشێریان بەرزكردۆتەوە كاردانەوەی فراوانی لێكەوتەوە، ئۆزگۆر ئۆزیل، سەرۆكی پارتی گەلی كۆماری (جەهەپە) لە لاپەڕەی تایبەتی خۆی لە (ئێكس) وەڵامی ئەو قسانەی ئەردۆغانی دایەوە داواش دەكات پاشگەز بێتەوە. 

لە بەشێكی ئەو قسانەی نووسیوویەتی، "كاردانەوە لە دوای هەشت رۆژ زۆر واتا هەڵدەگرێت، سەركۆنەی بەكارهێنانی ئەو مولازمە دەرچووە تازانەی ئەكادیمیای سەربازی دەكەم لە یەكلاكردنەوەی ململانێی سیاسی، كە پاڵپشتیان بۆ مستەفا كەمال، سەركردەی باڵا و هەمیشەیی دووبات كردۆتەوە، قوربانیدان بە ئایندەی گەنجان لە پێناو جەمسەرگیری سیاسی ستەمێكی بەدواوەدا دێت هەرگیز نەتەوەكەمان لێی خۆش نابێت.

لە لایەكی دیكەوە ئەكرەم ئیمامئۆغلۆ، سەرۆكی شارەوانی ئیستەنبۆڵ، داوای لە رەجەب تەیب ئەردۆغان كرد دەستبەرداری شرۆڤەكردنی هەموو رووداوێك بە كودەتای سیاسی بێت.

ئۆغلۆ لە بەشێكی دیكەی قسەكانی دەنووسێت، "لایەنگری هێزە چەكدارەكانمان و دەرچووە نوێكانمان بۆ مستەفا كەمال ئەتاتورك، سەركردەی باڵا لەسەرووی هەموو سیاسەتێكە، ئەو مولازمانە ویستوویان گوزارشت لە رێزی خۆیان بۆ دامەزرێنەری وڵات بكەن، كە ئەوە خۆشرترین و گەورەترین رۆژە بۆیان، هەموو ئەوەی روویداوە بریتییە لەوە."

لە بەشێكی دیكەی قسەكانی، دەستبەرداری ئەو هەڵسوكەوتە بهێنن كە هەموو رووداوێك بە هەوڵی كودەتا شرۆڤە بكەیت، زیان بە گەنجەكانمان مەگەیێنە، لێرەوە بانگی ئەو گەنجانە و خێزانەكانیان دەكەم، ئێمە وەك نەتەوەیەك لەو عەقڵیەتە دەربازمان بێت كە ئەمڕۆ وشەی "برام" بۆ ئەو كەسە بەكاردەهێنێت كە دونێ بە "بكوژ" ناوی دەبرد، ئەو عەقڵیەتە هەموو شتێك بۆ بەرژەوەندی سیاسی و دابەشكردنی نەتەوەی تورك بەكاردەهێنێت، لەسەرەتای هەڵبژاردنی داهاتوو دەسەڵات بەجێدەهێڵێت، بژی كۆمار بژی مستەفا كەمال ئەتاتورك.

لە بەرانبەر رەخنەكانی ئۆزیل لە لێدوانەكانی ئەردۆغان، گوتەبێژێك بەناوی پارتی دادوگەشەپێدان رایگەیاند، سەبارەت بەو وێنەی دەركەوت، لەسەرەتاوە گوتوومە میكانزمی چاودێری دیموكراسی سەركەوتووە، ئەوەش بەسەر هەموو هێزە چەكدارەكانی توركیا جێبەجێ دەبێت.

لە بەشێكی دیكەی قسەكانی گوتی، "بەگوێرەی دەستوور سەرۆكمان ئەردۆغان، فەرماندەی بەڵای سوپاكەمانە، پرسەكە كودەتا بێت یاخود هەوڵ، یاخود نەبوونی كۆنتڕۆڵ، یاخود نیەت، یا پشتگوێخستن، ئەوانە كاروباری جیاوازن، هەموویان هەڵدەسەنگێندرێن، ئەوەش روونی پرسی سوێندخواردن بە رێگەی جۆراوجۆر، پێویستە بە رێكخستنە.

لە بەشێكی دیكەی قسەكانی ئاماژە بەوە دەكات، بەڕێز ئۆگور ئۆزیل، تۆ دۆسیەی لێكۆڵینەوە دژ بەو دەرچووانە دەكەیتەوە كە دەڵێن، ئەتاتورك، ئەوە هەڵەیە، لێرە دۆسیە بۆ نەبوونی كۆنتڕۆڵ دەكرێتەوە، كاتێك ئەو گفتوگۆیە دوازیتەوە بۆ تەوەرەی ئەتاتورك، ئەوا تۆ لە چوارچێوەی خۆی دەیبەتە دەرەوە، ئێمە ئەزموونێكی زۆرمان هەیە، هەستیاری دیاردەیەكی سرووشتییە، پرسەكەش لێرە بریتییە لە میكانزمی ئەمنی بكرێتە تەوەرەیەكی سیاسی، هیچ نیشتیمانیبوونێك بە بێ یاسا نابێت.

لێدوانەكانی ئەردۆغان كە باسی دوورخستنەوەی ئەو دەرچووانەی كردبوو كە سوێنیان خواردبوو لایەنگری ئەتاتورك بن، شەپۆلێك كاردانەوەی فراوانی لە تۆڕە كۆمەڵایەتییەكان لە هەموو ئاستە جۆراوجۆرەكان بەدوای خۆی هێنا، چەندین چینی جیاواز دەستەواژەی هاوشێوەیان بڵاودەكردەوە، وەك (ئێمە پزیشكانی مستەفا كەمال)ین، ئێمە (رۆژنامەنووسانی مستەفا كەمال)ین، ئێمە (پارێزەرانی مستەفا كەمال)ین.

سەرچاوە: ماڵپەڕی شەرقولئەوسەت