Nuce Logo

بۆ جارى چوارەم سەرۆکى هەرێمى کوردستان نێچیرڤان بارزانى لەگەڵ سەرۆک کۆمارى فەرەنسا ئیمانوێل ماکرۆن کۆبوویەوە. پەیوەندى نێوان هەرێمى کوردستان و فەرەنسا پەیوەندییەکى مێژوییە، لە گەلێک قۆناغى مێژوویى و هەستیار و گرنگ دا، فەرەنسا ڕۆڵ و هەڵوێستى خۆى هەبووە لە پشتیوانیکردن و دۆزى ڕەواى کورد، لە راپەڕینى (1991) و دەرکردنى بڕیارى (688) بۆ دابینکردنى دەڤەرەکى ئارام بۆ هەرێمى کوردستان، هەتاوەکو شەڕى ئازادکردنى عێراق و نووسینەوەى دەستوورى عێراق و جێگرکردنى مافەکانى گەلى کوردستان لە ناو ئەو دەستوورە دا، هەروەها دواى رووداوى (16) ئۆکتۆبەر کە فەرەنسا ڕۆڵەکى مەزنى هەبوو دەرگای خۆى کردەوە دیسان بۆ گەڕانەوەى هەرێمى کوردستان بۆ چڤاکى نێودەوڵەتى.

د. کاوە شاوەلى مامۆستاى زانکۆ لە پاریس لە دیمانەیەکى کوردستانtv لە (30-3-2021) دەڵێت، فەرەنسا لەسەرەتاى ئازادکردنى عێراق لە (2003)\ا، بۆ ماوەى (10) فەرەنسا ڕۆڵەکى باشى نەبووە نەک لە کوردستان لە عێراقیش، چونکە عێراق نەیدەویست فەرەنسا ڕۆڵى هەبێ، بەڵام لە دواى پێکهێنانى حکوومەت لە (2009  و 2010)، فەرەنسا لەم شەش حەوت ساڵەى دوایی جموجۆڵیى سیاسى و ئابوورى زیاتر بووە و دەیەوێ ڕۆڵێکى جددى هەبێ لە عێراق و ناوچەکە.  

دەقى دیمانەى د. کاوە شاوەلى مامۆستاى زانکۆ لە پاریس:

ــ د. کاوە شاوەلى سەردانى سەرۆکى هەرێمى کوردستان لە قۆناخێکى وا ئاڵۆز و هەستیاردا، کە لەلایەک لە جیهان قەیرانى ڤایرۆسى کۆرۆنا بەردەوامە، لەلایەکى دیکە ڕەوشى ئاڵۆزى سیاسى و ئەمنى و ئابوورى ناوچەکە و عێراق، ئەم سەردانییەى سەرۆکى هەرێمى کوردستان چە پەیامێک دەگەینى؟

د. کاوە شاوەلى: ئەم سەردانییە درێژکراوەى ئەو زنجیرە سەردانییەیە کە وەک دەزانن پێشتر نێچیرڤان بارزانى چەند سەردانێکى دیکە ئەنجامداوە، وەک پێشەکیەک بۆ ئەنجامدانى ئەو سەردانییەى فەرەنسا، وەک دەزانن لە (2010)دا، سەرۆک بارزانى دیپلۆماسیەتێکى ڕەسەنى دروستکرد لە نێوان کوردستان و فەرەنسا، دواى چەندین سەردانى، چە ئەو سەردانییانەى بۆ پاریس کراوە، چە ئەو سەردانییانەى لە پاریسەوە بۆ کوردستان کراوە، سەرۆکى فەرەنسا فرانسۆ هۆلاند، پێشتر دووجاران لە بارودۆخێکى زەحمەتدا هاتە کوردستان، کە بۆ کورد و کوردستان زۆر گرنگ بوو.

ئێستا ئێمە لە قۆناغێکى زۆر گرنگداین، بارودۆخى عێراق باش نییە لەبەرچاوى ئەوروپا بە تایبەتى فەرەنسا، بۆیە فەرەنسا دەیەوێت ڕۆڵەکى تایبەتى لە عێراق هەبێت، وە پتر لە دەوڵەتانى دیکە لە بارودۆخى ناوخۆى عێراق بەتایبەتى هەرێمى کوردستان تێدەگات، پەیوەندى فەرەنسا لەگەڵ هەرێمى کوردستان زیاتر وەک هاوڕێ و هاوپەیمان حیساب دەکرێ، نەک وەکو هاوڕێیەتییەکى بەرژەوەندخوازیى، فەرەنسا زۆرجار یارمەتى دواین بەبێ بەرژەوەندى، بەڵام هەندێ دەوڵەت کە دێن خۆیان لە عێراق و هەرێمى کوردستان نزیک دەکەنەوە بۆ مەبەستێکى تایبەت یاخود بەرژەوەندییەکیان هەیە، بەڵام هەتا ئێستا هەروەک بۆمان دەرکەوتووە فەرەنسا و خەڵکى فەرەنسا لە چەند قۆناخێکدا بەردەوام هاریکارى کوردستانیان کردووە.

وەک هەموومان دەزانین لەم قۆناخەدا، ڤایرۆسى کۆرۆنا لە فەرەنسا زۆر خراپە هەروەک لە چەند میدیایەکى جیهانیش باسى لێوەکرا، سەرۆکى فەرەنسا لە ئێستادا پێشوازى لە کەس ناکات، بەڵام فەرەنسا بۆ هەندێ خەڵکى نیشاندا کە جەنابى سەرۆکى هەرێمى کورستان چەندە گرنگە بۆ فەرەنسا و حکوومەتى فەرەنسا بەتایبەت بۆ سەرۆک کۆمارى فەرەنسا ئیمانوێل ماکرۆن، چونکە سەرۆکێکى گەنجە و دەیەوێت ئەوە نیشان بدات کە سیاسەتى دەرەوەى، سیاسەتێکى سەرکەوتووە، بەتایبەت بۆ کوردستان، فەرەنسا وەک هەرێمێک سەیرى کوردستان ناکات لە ناوچەکە، بەڵکو فەرەنسا وەک وڵات سەیرى کوردستان دەکات، ڕاستە هەرێمە و سیستەمێکە لە ناو عێراق، بەڵام هێزەکەى وەک هێزى دەوڵەت وایە، وەکو دیاریشە کوردستان لە بەغدا ڕۆڵەکى ئەساسی هەیە، بە تایبەتى کە دواى چەند مانگێکى دیکە هەڵبژاردن ئەنجام دەدرێت، لایەنە سیاسییەکانى عێراق چە شیعە بن یا سوننە هەتا ئێستاکە، هەمووان لە ململانێدان لەگەڵ یەکترى.

دوو جۆرە دەسەڵات لە بەغدا هەیە، دەسەڵاتى سیاسى کە جۆراجۆرن، لەگەڵ دەسەڵاتى ئاینیى، زۆرجار دەسەڵاتى ئاینیى کاریگەرى زیاترە و بەرزترە لە دەسەڵاتى سیاسى.

کەواتە دەتوانین بڵێین بارودۆخى گشتى ناوچەکە باش نییە، فەرەنسا دەیەوێت لەگەڵ هەرێمى کوردستان بگەنە ڕێککەوتنێکى تەواو، دەربارەى لایەنى ئەمنى هەرێمى کوردستان و عێراق، پاشان چۆن بەشدار دەبێت لەعێراق، خاڵکى تر ئابوورییە، چونکە هەتاوەکو ئێستا فەرەنسا ئەوەندە هەوڵى نەداوە ئابوورى لە عێراق و هەرێمى کوردستان بەهێز بکات، ڕاستە ئێمە دەزانین (35) کۆمپانیاى فەرەنسى لە کوردستان هەیە، بەڵام ئەگەر ئێمە بەراوردى بکەین لەگەڵ وڵاتانى تر فەرەنسا ڕۆڵەکى کەمترى هەبووە.

ــ پێش دوو ڕۆژ وەزیرى نەوتى عێراق ڕاگەیاند، بە نیازن گربەستێک بە بڕى (7) ملیار دۆلار لەگەڵ کۆمپانیاى تۆتالى فەرەنسى ئەنجام بدەن، ئەم پەیامە چە ماناکى هەیە؟ ئایا ئەمە تەنها ڕوانگەکى ئابووریى هەیە یان ستراتیژیشە بۆ هەرێمى کوردستان؟

د. کاوە شاوەلى: ئەمە تەنها تێڕوانییەکى ئابوورییانە، پەیوەندى فەرەنسا لەگەڵ هەرێمى کوردستان سەرەتا پەیوەندییەکى دۆستانەیە، دواتریش فەرەنسا ئەوەى لەسەر شانى خۆیداناوە کە هەتا هەتایێ پشتیوانى میللەتى کورد دەبن، بە دیاریکراویش هەرێمى کوردستانى عێراق، ڕاستە مەبەستى ئابوورى هەیە، وەک ئێوە باستانکرد پێش دوو ڕۆژ کۆمپانیاى تۆتال گرێبەستەکى لەگەڵ عێراق بەست، بەڵام ئێستا تاخیرن، دەبوایە کۆمپانیا فەرەنسییەکان زووتر بۆ عێراق بەهاتبان.

 فەرەنسییەکان بیریان کردەوە، ئەو دەوڵەتە پڕ نەوتە، کە کۆمپانیاى چەندین دەوڵەتى ترى تێدایە و قازانجى لێ دەکەن، بەڵام فەرەنسا لەڕووى ئابوورییەوە هیچى نەکردووە لە عێراق، لە بەرامبەردا فەرەنسا لە ڕووى سیاسییەوە گەلەک شتى کردووە بۆ عێراق بەتایبەت بۆ کوردستان، بەڵێ فەرەنسا مەبەستى ئابوورى هەیە، بەڵام پێش هەر مەبەستێکى ئابوورى بۆ فەرەنسییەکان گرنگە ڕۆڵى خۆیان لە عێراق و کوردستان ببینین، بەڵام فەرەنسییەکان کە هاتنە کوردستان سەرەتاى هاوکارى مرۆڤایەتییان پێشکەشکرد پێش ئەوەى باسى پرسى ئابوورى بکەن، پاشان هاتن مەشقیان بە سەرباز و لەشکرى ئێمە کرد پێش ئەوەى باسى ئابوورى بکەن، دواتر لەڕووى دیپلۆماسییەوە کە یەکەم کونسوڵخانە بوو کرایەوە. ئێمە گەلەک جار پێاماندەگوتن ئێوە دەتوانن بڕۆنەوە فەرەنسا، بەڵام ئەوان دەیانگوت با سەقامگیرى دروست بێت لە عێراق بە تایبەت لە کوردستان ئینجا ئێمە دەچین.

کەواتە ئامانج و مەبەستى ئابوورى هەر دەبێ، بەڵام فەرەنسا وەک دەوڵەتانى تر نییە، وە لەم سەردانییە باسى چەندین پرس کراوە، بۆ نموونە سەقامگیرى ناوچەکە، چونکە بۆ ماوەیەکى زۆرە کوردستان زۆر سەقامگیرە، بۆیە چەند لایەنێکى دژ لەوانە لایەنە شیعیەکان چاوییان بەو سەقامگیرییە هەڵنایێت، هەر بۆیە ناوە ناوە لێدوانێک دەکەن یان کێشەک چێ دەکەن، ئەو جۆرە قسە و کارانە نەک بۆ کوردستان باش نییە، بەڵکو بۆ کونسوڵخانەکانەش باش نییە، وەک خۆتان دەزانن چەندین وڵات کونسوڵخانەیان لە هەرێمى کورستان هەیە، کە زیاتر لە هێزى (33) دەوڵەت لە کوردستانن، بۆیە پێویستە هەرێم سەقامیگر بێ و کەس پەنجەى خۆى بۆ درێژ نەکات بۆ هەرێمى کوردستان، بۆیە یەکێک لەو بابەتانە ئەوەیە کە چۆن ئەم سەقامگیرییە بەردەوام بێ، بەڕاستى هەروا ئاسان نەبوو، لە (15) ساڵى ڕابردوو هەرێمى کوردستان وا بپارێزرێت و بێ کێشە و سەقامگیر بێت. هەروەها دەتوانین بڵێین کاک مسرور بارزانى وەک سەرۆکى حکوومەت ئەویش هەوڵى گەورەى داوە بۆ کوردستان بە ئارامى و سەقامگیرى بمێنێتەوە، ئەمەیش هەروا ئاسان نەبووە.

ــ فەرەنسا یەکێک بوو لەو دەوڵەتانەى لە شەڕى ئازادکردنى عێراق ڕۆڵەکى گەورەى هەبووە و هاوپەیمانى ئەمەریکا بوو، ئێستا بۆ (19)مین ساڵوەگەڕى ئازادکردنى عێراق دەچین لە (19-4-2021)، ئایا لەو کاتەوە ڕۆڵى فەرەنسا  تاوەکو ئێستا لاواز بووە یان دەبوایە ڕۆڵەکى دیکەى هەبێ، ئایا ئەمەریکا لەمەودوا ڕۆڵى چۆن دەبێت، ئایا ڕۆڵى خۆى دەداتە فەرەنسا، پلانى فەرەنسا بۆ عێراق و هەرێمى کوردستان چییە، (18) ساڵە ناکۆکى هەیە و کێشەکان چارەسەر نەکراون بەتایبەت لەگەڵ هەرێمى کوردستان، ئێستا دەبینین ئەوە بارودۆخى کوردستانە، ئەوە ڕەوشى بودجەیە، کە چەند ساڵە بڕدراوە، فەرەنسا دەتوانێ چى بکات؟ 

د. کاوە شاوەلى: پێویستە ئاماژە بە خاڵێک بکەم، چونکە من لە نزیکەوە ئاگادارى پاریسم، چەند شاندى فەرەنسى سەردانى کوردستانى کردبێ من لەگەڵیان بوومە، ئەگەر فەرەنسا نەبوایە ڕەنگە حکوومەتى فیدراڵى زۆر زیاتر توندوتیژ بوایە بەرامبەر کوردستان، زۆرجار کە فەرەنسا هاتۆتە ناو کێشەکان بۆ ئەوە بووە تا بەغدا پاڵەپەستۆى زۆر لە سەر هەرێمى کوردستان دروست نەکات، لەبیر نەکەین لە (2017) ئەگەر فەرەنسا نەبوایە لەوانەیە ئابلۆقەى سەر هەرێمى کوردستان درێژتر و بەردەوام بوایە، هەرچەندە شاندى بەغدا داوایان لە فەرەنسا کرد نەیێتە گۆڕەپانى دیپلۆماسى، بەڵام فەرەنسا ڕەتیدەکردەوە کە کوردستان لاى ئەوان تەنها هەرێمێک نییە، بەڵکو نەتەوەکیشە و بەردەوام دەبن لە پشیتوانیکردنى، ئێستاش ئێمە متمانەى تەواومان بە فەرەنسا هەیە و ئەوانیش هیچ کاتێ پشت لە ئێمە ناکات.

ئێمە دۆستێکمان دەوێ لە کاتى ناخۆشییەکان لەگەڵمان بن، فەرەنسا لە (1991)دا، نیشاندا کە باشترین دۆستى ئێمەیە، کاتێ بڕیارى (688) دەرچوو و هێڵى (36) دیاریکرا، ئەمە وایکرد ئێمە بە ئارامى بژین، هەروەها کە لە (2017) رێفراندۆمان کرد مافێکى گشتى و نۆرمالە، ئەو شتانەى بەسەر ئێمەیاندا هێنا، فەرەنسا هاتە ناو گۆڕەپاکە و گوتى نابێ بەمشێوەیە دژایەتیى کورد بکرێ، ڕاستى هەندێ دەوڵەتى دیکەى ئەوروپا بەو شێوەیە نەبوون، تەنانەت ئەمەریکاش بێ دەنگبوو، بەڵام فەرەنسا ڕەتیکردەوە و ڕایگەیاند پێوستە هەرێمى کوردستان ڕۆڵى هەبێ و بەردەوام بێ.

ڕاستە فەرەنسا لە (2003)دا لە ماوەى (10) ساڵى یەکەمدا، ڕۆڵەکى باشى نەبوو نەک لە کوردستان لە عێراقیش، بۆچى عێراق نەیدەویست فەرەنسا ڕۆڵى هەبێ، چونکە پێش (2003) فەرەنسا مامەڵە و بەرژەوەندى ئابوورى لەگەڵ رژێمى عێراق هەبوو بە ئاشکرا، دواى (2003) فەرەنسا نەیاندەزانى لەگەڵ کێ لە عێراق گفتوگۆ بکەن، بەڵام دواى پێکهێنانى حکوومەت لە (2009  و 2010)، فەرەنسا بە پێویستى زانى ڕۆڵى خۆى هەبێ، بۆیە ئەگەر ئێمە سەیرى بکەین لەم شەش حەوت ساڵەى دوایی فەرەنسا جموجۆڵى زیاتر بووە و ڕۆڵى زیاترى هەیە.  

ــ بۆچى فەرەنسا ئەوەندە پشتگیریی کوردستان دەکات، گرووپى دیکە هەن لە عێراق، جا شیعە بن یان سوننە، یانى چى بینینووە لە کوردستان ئەوەندە بە ڕاست و دروستى پشتگیرى هەرێمى کوردستان بکات، بەبێ لەبەرچاوگرتنى هیچ بەرژەوەندییەکى جۆراوجۆر؟

د. کاوە شاوەلى: پێوستە بزانین فەرەنسا یەکێکە لەو نەتەوانەى بەرگرى لە مافى مرۆڤ دەکات بەشێوەیەکى گشتى، بەتایبەتى لە دواى شۆڕشى (1789) کە فەرەنسا بە هەموو جیهانى نیشاندا، هەموو میللەت مافى خۆى هەیە، واى مەبینن فەرەنسا پشتیوانى لە نەتەوەیەک بکات ئەگەر مێژووى ئەو نەتەوەیەى باش نەخوێندبێتەوە، ئەوان مێژووى کوردییان باش خوێندۆتەوە و تێیگەیشتوون، پشتیوانى و پەیوەندى فەرەنسا تەنها هى ئەو پازدە یان بیست ساڵە نییە، بە پێچەوانەوە بۆ زانیاریت پشتیوانى فەرەنسا لەوانەیە زیاتر لە (50) ساڵیش بیت، بەڵام لەم ساڵانەى دوایى پشتیوانیى فەرەنسا زیاترە، چونکە فەرەنسا بۆى دەرکەوت ئەم میللەت زوڵم لێکراوە، (70) ساڵە داواى مافى خۆى دەکات، بەڵام پێیان نەدا، بۆ فەرەنسا دەرکەوت ئەم میللەتە شایستەى ئەوەیە مافى خۆى وەربگرێت لەبەر ئەوە پشتیوانى کوردى کرد.

 لە (2010)دا بۆ یەکەمجار سەرۆک مسعود بارزانى لە نێوان کوردستان و وڵاتى فەرەنسا دیپلۆماسیەتێکى ڕەسەنى دروستکرد.

خاڵەکى دیکە، دواى ئەوەى کورد کیمیاباران کرا، ئەوروپا بە چاوەکى بە سۆز سەیرى کوردى کرد بەتایبەت فەرەنسا، ئەوکاتەى فرانسۆ میتران سەرۆک بوو هەروەها خێزانى جەنابیان دانیال میتران، کە ئێمە پێیدەڵێن دایکى کوردان بە شانازییەوە، بەڕاستى ئەو تەداخولى کرد و ڕاگەیاند نابێ ئەو شتانە بەسەر ئەم میللەت بێ، وە ڕۆڵەکى گەورەى بینى، هەر بۆیە حکوومەت و سیاسەتمەدارى فەرەنسى هەموویان بەردەوام هاوکارى کوردیان کردووە، بەتایبەتى دواى (1991) و دواتریش کە پەرلەمانى کوردستان دامەزرا، خانمى دانیال میتران بە خۆى هاتە کوردستان و بە شانازییەوە حەزى کرد ئەم میللەتەش بکەوێتە سەر رێگاى خۆى و خودان ماف و زەوى و هەرێمى خۆى بێ، لە کۆتاییدا ببێتە خاوەنى دەوڵەتى خۆشى، بۆیە دەڵێم فەرەنسا مێژووى ئەم میللەتەى باش خوێندۆتەوە و دەزانى شایستەى هاوکارى و پشتیوانییە.

ــ ڕەنگە فەرەنسا یا ئەمەریکا متمانەیان بە هیچ گرووپێکى دیکە نەبێت، چە عەرەبى سوننە یان عەرەبى شیعە، بەڵام فەرەنسا بەردەوام لە شەڕى داعش دەیگوت پێشمەرگە جێگاى باوەڕییە ئەمە چە دەگەینێ، کە لە پرسى ئەمنى و شەڕى تیرۆردا هەرێمى کوردستان ڕۆڵ و پێگەیەکى مەزنى هەبووە، ئەم متمانەیەى فەرەنسا بە هەرێمى کوردستان لە چییەوە هاتووە، کە دەتوانێ ڕۆڵەکى هەبێ لە پاراستنى ئاسایشى جیهان و ناوچەکە؟

د. کاوە شاوەلى: من لە نزیکەوە ئاگادارى چەند گفتوگۆیەک بووم، چونکە کاتێ سەرۆکى فەرەنسا بۆ یەکەمجار پێشوازى لە شاندى وەزارەتى پێشمەرگەى کوردستان کرد، من لەگەڵیان بووم، سەرۆکى فەرەنسا گوتى: پێشمەرگە شێرە، ئەم وشەیەى بەکاردەهێنا، وە کاتێ بڕیاریدا سەردانى کوردستان بکات لە (2014)دا، ڕاوێژەکارەکانى پێیانگوت ئەو ناوچەیە مەترسیدارە و داعش لێی نزیکە ئێوە چۆن سەردانى دەکەن، وەڵامى هۆلاند ئەوە بوو کە ئەو متمانەیەکى گەورەى بە پێشمەرگە هەیە، ئەوان باش دەزانن چۆن بەرگرى بکەن و منیش دەچمە کوردستان، واتە چۆن باوەڕى بە بەرگرى پێشمەرگە هەبوو ئەواش بە شێوەیەکى زۆر باشتر دەتوانن بەرگرى لە مێوانەکانیان بکەن، بۆیە کاتێ فرانسۆ هۆلاند هات، کە باردۆخى کوردستان زۆر ناخۆش بوو، وە هیچ بەرپرسێکى دەرەوەى ئەوروپا ئامادە نەبوو بێتە هەرێمى کوردستان، پێش ئەویش ژان لۆدەریان-یش هات کە ئێستا وەزیرى دەرەوەى فەرەنسایە، دواتر فرانسۆ هۆلاند-یش بە شەخسى خۆى هات، بۆ ئەوەى بە پێشمەرگە بڵێ ئێمە وەک فەرەنسا لەگەڵ ئێوە لەیەک سەنگەرى بەرگریداین، ئەو کارەى ئێوە دەیکەین کارێکى پیرۆزە.

وەک دەزانن دواتریش سێ کاروانى پشتیوانى و هاوکارى بۆ کوردستان و پێشمەرگە نارد، هەروەها فرانسۆ هۆلاند بەردەوام لە گفتوگۆ و کۆبوونەوەکاندا تاکیدى لە متمانەى خۆى بە پێشمەرگە کردۆتەوە، چونکە ئەو دەزانێ پێشمەرگە چییە و مێژووى چۆن بووە، ئەوەش دەزانێ ئەو کەسەى سەرکردایەتیى پێشمەرگەى دەکات کەسێکە هاوڕێ و دۆستى ئەوە، کە جەنابى سەرۆک بارزانییە، کە متمانەى تەواوى بە سەرۆک بارزانى هەبوو، هەر بۆیە سەردانى کوردستانى کرد، کە من خۆم باوەڕم نەکرد سەرۆکى هیچ وڵاتێک ئەو کات بێتە کوردستان، بەڵام چونکە ئەو باوەڕیى و متمانەى بە سەرۆک و پێشمەرگە هەبوو هاتە کوردستان.

سەرۆک فرانسۆ هۆلاندا، دەیزانى ئەو خوێنەى پێشمەرگەى دەیڕێژێ بەبێ هۆ نییە و کورد خاوەنى قەزیەکى پیرۆزە، هەر بۆیە فەرەنساش بڕیاردا لەشەڕى داعش پشتیوانى لە پێشمەرگەى بکات، ڕاستە هەندێ دەوڵەتى ترى ئەوروپیش هەوڵى هاوکارى کوردستانیان دا، بەڵام هیچیان وەک هاوکارییەکانى فەرەنسا نەبوو، نەک بۆ شەڕى داعش، دواى شەڕى داعشیش پشیتوانییەکانى فەرەنسا بۆ کورد بەردەوام بوو، چونکە ئەوان دەیزانى پێشمەرگە تا ئێستا چەند شەهید و قوربانى داوە، تەنانەت سەرۆک و بەرپرسانى فەرەنسا چەند جارێک باسیان لەوە کردووە، کە پێشمەرگە بە تەنها پارێزگارى لە کوردستان ناکات، بەڵکو بەرگرى لە جیهان دەکات، ئەگەر داعش زیاتر گەشەى بکردبایە مەترسییەکى گەورەى دروست دەکرد.   

ــ باسى ئەوەت کرد کە ئەو هەڵوێستەى فەرەنسا هەیەتى لەگەڵ عێراق ڕەنگە جیاواز بى لەگەڵ ئەو هەڵوێستەى لەگەڵ هەرێمى کوردستان هەیەتى، ئێستا تێڕوانى فەرەنسا بۆ عێراق چییە، کە پێش (2003) چاوەڕێ دەکرا عێراقێکى دەستوورى و فیدراڵى بێ، بەڵام ئێستا دەبینین عێراق گەیشتە چە قۆناغێک، تێڕوانینى فەرەنسا بۆ عێراقێک کە پڕە لە ئاڵۆزى سیاسى و ئەمنى، لە هەمووشیان مەترسیدارتر کەوتۆتەبەر ڕەحمەتى گرووپى میلیشیاکانى حەشدى شەعبى؟ 

د. کاوە شاوەلى: چیرۆکى بەغدا لەگەڵ فەرەنسا بابەتێکى ترە، چونکە لە نێوان فەرەنسا و کوردستان جۆرێک لە سۆز و خۆشەویستى هەیە، ئەمە زۆر گرنگە، بەڵام لەگەڵ بەغدا نازانن لەگەڵ کێ کۆببونەوە و گفتوگۆ بکەن، چونکە ئەوەى دێتەسەر دەسەڵات هەموو دەسەڵاتەکانى لەدەستى خۆیدا نییە، بۆ نموونە ئەو سەرۆک وەزیرانەى ئێستا حکووم دەکات، ئایا هەموو دەسەڵاتێکى لەدەستدایە، نەخێر، فەرەنسا ئەوەى دەزانێ کە سوننە و شیعەکان بووینە دوو بەش، بەشێکى لەگەڵ ئێران هاوسۆزە، بەشەکى تر لەگەڵ ئەمەریکا هاوسۆزە، بەڵام ئەگەر هەردوولا لەگەڵ فەرەنسا بۆچوونیان باش بێت ئەوا فەرەنسا دەتوانێ سەرکەتوو بێ.

لە (2017) شاندى عێراق هاتنە پاریس وەک شاندى هەرێمى کوردستان ئەوانیش گفتوگۆ و کۆبوونەوەیان هەبوو لە کۆشکى ئێلیزێ، فەرەنسا پێگوتن خۆتان بکەن یەک دەستە ئێمە پشتیوانیاتان لێدەکەین، لە بەغدا مافى کەس مەخۆن، هەمووتان پێکەوە دانیشن، حکومڕانیێتێکى نوێ و دروست بونیاد بنێن، دیموکراسى و فیدراڵى بێ، چونکە بەلاى فەرەنسا دەبێ دیموکراسى هەر هەبێ لە بەغدا، بەڵام بۆ نموونە ئەگەر ئێستا بەغدا لەگەڵ فەرەنسا دابنیشن کەس نازانێ دەسەڵاتى تەواو لە دەستى کێ دایە، ئەوان دەیانەوێ مامەڵە لەگەڵ کەسێک بکەن لە بەغدا دەسەڵاتى تەواوى لە دەستى دابێت.

 هەموومان دەزانین دوو جۆرە دەسەڵات لە بەغدا هەیە، دەسەڵاتى سیاسى کە جۆراجۆرن، لەگەڵ دەسەڵاتى ئاینیى، زۆرجار دەسەڵاتى ئاینیى کاریگەرى زیاتر هەیە، هەر فتوایەک ئایەتوڵڵا سیستانى بدات هەمووان ڕێزى دەگرن، ئەمەش ماناى ئەوەیە ئەم دەسەڵاتە لە دەسەڵاتى سیاسى بەرزترە، فەرەنسا چەند جارێک داواى چارەسەکردنى کێشەکانى عێراق کردووە، پێویستە شیعە و سوننە پێکەوە گفتوگۆ بکەن بەو مەرجەى عێراقێکى فیدراڵى دروست بکەن بە ئیختیارى نەک بە زۆرەملێ.

ـــ ئایا ئەم داوایانەى فەرەنسا جێبەجێ دەکرێ یاخود تەنها قسەیە، چونکە ئێمە دەبینین ساڵ بە ساڵ خۆزگەم بە پار، هیچ گۆڕانکارییەک دروست نابێ، فەرەنسا و ئەمەریکا و ئیدارەى جۆبایدنیش دەبینى، کە چاوەڕێ دەکرێ دیسان عێراق لەبەر ئێران پشتگوێبخات، لە نێوانەدا ڕۆڵەکى گەورەتر بە فەرەنسا دەدرێت تاوەکو بتوانێ عێراق لەم ئاڵۆزیانە ڕزگار بکات؟

د. کاوە شاوەلى: لەسەردەمى ترامپ پێدانى ئەم ڕۆڵە زەحمەت بوو، بەڵام پێموایە لەسەردەمى جۆبایدن ڕۆڵەکى باشتر بە فەرەنسا دەدرێت، چونکە فەرەنسا باشتر لە دۆخى عێراق تێدەگات، دۆسیەى عێراقیش لەلاى فەرەنسا تازە نییە زۆر کۆنە، دەگەڕیتەوە بۆ ساڵانى حەفتا و هەشتاییەکان، مێژووى هەموو نەتەوەکانى ناو عێراقى دیراسەکردووە لە هەموو رووێکەوە. 

بۆیە ئەگەر ئەمەریکا ئەو ڕۆڵە بە فەرەنسا بدات، ڕەنگە فەرەنسا بتوانێ ڕێگەیەک بدۆزێتەوە بۆ ئەوەى هەموویان کۆبکاتەوە و بگەن بە چارەسەر، بەڵام بەو مەرجەى ئێران پاڵەپەستۆ لەسەر هیچ لایەنێک دروست نەکات، وە ئێرانیش زیاتر لەگەڵ فەرەنسا هاسۆزە تا لەگەڵ ئەمەریکا، ئێران عوقدەى هەیە لەگەڵ ئەمەریکا، بەڵام لەگەڵ فەرەنسا ئەو عوقدەى نییە، ئێران پێی ئاساییە فەرەنسا کێشەى لایەنەکانى عێراق چارەسەر بکات، بەڵام بە چارەسەرى ئەمەریکا ڕازى نییە، لە بەرامبەریشدا ئەمەریکا پارەیەکى زۆرى سەرفکردووە، قوربانى داوە، هەروا بە ئاسانى ڕازى نابێ.

ــ ئەگەر بەراوردەکى بکەین لە نێوان لبنان و عێراق، ڕەنگە کێشەکانیان لە یەکتر نزیکن، بەڵام ڕۆڵى باش دەگێڕێ لە لبنان، بەڵام لێرە شتێکى ئەوتۆى نەکردیە، تۆ باسى ئێرانت کرد، ئێران بەربەستێکى گەورەیە لەبەردەم بارودۆخى هەردوو وڵات، بەتایبەتى لە لبنان و عێراق؟

د. کاوە شاوەلى: ڕاستە فەرەنسا بەیەوێت کاریگەرى لەسەر بەغدا دروست بکات لەگەڵ ئێران گفتوگۆ دەکات، بمانەوێ و نەمانەوێ کاریگەرى ئێران لەسەر لایەنە شیعیەکان لە عێراق زۆر زیاترە لە هەر دەوڵەتێکى تر، ئێران دەتوانێ دوو شت بکات، دەتوانێ ڕۆڵەکى باش بگێڕێ لە عێراق و دەستوەردانیش لە کێشەکانى ئەو وڵاتە بکات، وە دەشتوانی بە جۆرێک دەستوەردان بکات ،هەموو لایەنەکانى عێراق شەڕ لەدژى یەکتر هەڵگرسێنن.

ــ ئێران دەیەوێ کام ڕۆڵ لە عێراق ببینێ؟

د. کاوە شاوەلى: تا ئێستا ئێران ڕۆڵەکى سلبى هەیە و باش نییە، بۆ نموونە کاریگەى باشى هەیە لەسەر هەندێ لایەنى شیعە، کاتێ هەندێ گرووپى میلیشیا دەیانەوێ کارێکى خراپ بکەن، ئێران دەتوانێ سنوورێکیان بۆ دابنێ زۆر بە ئاسانى، ئەگەر ئێران یەک قسە بکات ئەوان لە شوێنى خۆیان ناجوڵێن، پێویستە ئێران ئەو ڕۆڵە ببینینێ. 

ــ بۆچوونێک هەیە پێیوایە بۆ چارەسەرکردنى کێشەى عێراق پێویستە لایەنى سێیەم هەبێ، چونکە دواى (18) ساڵ هیچ کێشەک چارەسەر نەکراوە، پێویستە لایەنى سێیەم چە (UN) بێ چە جڤاکى نێودەوڵەتى، وەکو فەرەنسا یان ئەمەریکا یاخود هەر وڵاتێکى دیکەى زلهێز تەداخول لەو کێشانە بکەن، کە چەندین ساڵە هەیە و پێویستە چارەسەرى بکرێن، لە ڕووى یاساى نێودەوڵەتییەوە لایەنى سێیەم دەتوانێ ئەو ڕۆڵە ببینێ؟ 

د. کاوە شاوەلى: بەڵێ لە عورفى سیاسى و نێودەوڵەتى ئەمە هەیە، (UN) ئەگەر هاتە ناو کێشەکان، دەتوانێ ڕۆڵى زیاترى هەبێ، چونکە (UN) وەک یەک دەوڵەت حیساب ناکرێ، حیسا بکە هەموو جیهانە. بە بۆچوونى من ئەگەر (UN)، وە لایەنى سێیەم یاخود هەر لایەنێکى دیکە هاتە ناو کێشەکان ڕەنگە بتوانێ چارەسەرێک بۆ کێشەکانى عێراق بدۆزێتەوە، چونکە ئەوکات ناتوانن بڵێن ئەو لایەنە سەر بە ئێرانە یاخود سعودیە یا سەر بە ئەمەریکایە، وە ئەگەر (UN) ئەم دۆسیەى وەرگرت بۆ عێراق و جیهان و ناوچەکەش باشترە، وابزانم دۆسیەى عێراق لە دەستى (UN) دابێت بۆ کوردستانیش باشترە.

ــ با نموونە بە ڕێککەوتنى شنگال بهێنینەوە، ڕێککەوتنى شنگال لە نێوان حکوومەتى عێراق و حکوومەتى هەرێم لە مانگى (9)ى ساڵى ڕابردوو ئەنجامدرا، هەتاوەکو ئێستا نەک جێبەجێ نەکراوە، بەڵکو پێچەوانەکەى جێبەجێکراوە، هەروەک ڕێککەوتنى لەسەرکرابوو دەبێ هێزێکى ئیتحادى ئەمنى شنگال بپارێزیت، بەڵام دەبینین چەکدارانى پەکەکە و گرووپى حەشدى شەعبى زیاتر بوونە، هەروەها دژایەتى بڕیارەکانى حکوومەتى فیدراڵى دەکەن، ئەمە لەکاتێکدا (UN)یش پشتیوانى لەو ڕێککەوتنە کرد، بەڵام ئێمە نەمانبینى پەکەکە و گرووپەکانى ناو شنگال گوێ بە بڕیارەکانى حکوومەتى فیدراڵى و حکوومەتى هەرێم بدەن؟

د. کاوە شاوەلى: ئەمە نموویەکى جوانە، خۆى هەندێ شت لەسەر مێز دەکرێ، هەندێ کاریش لە بنمێز ئەنجام دەدرێ، بەڵام ئایا حکوومەتى عێراق چە پەیامێکى هەیە بۆ خەڵکى شنگال، وەک دەزانین بە هەموو عورفێکى نێودەوڵەتى، پەکەکە مافى نییە لە شنگال بێ، لە ڕووى سیاسى و نێودەوڵەتییەوە پەکەکە نابێ لە شنگال بێ، نەک لە شنگال دەبێ لە خاکى کوردستان بچنەدەرەوە، چونکە ئەوە وڵاتێکى دیکەیە ناوى عێراقى فیدراڵییە، نەک لەبەر ئەوەى ئەوان کوردن و ئەوێ کوردستانە، دەرنەچوونى پەکەکە لە شنگال و جێبەجێ نەکردنى ڕێککەوتننامەکە، دەبێ بەغدا بۆ ئەوە پێداگیر بێت لەسەر دەرکردنیان نەک هەرێمى کوردستان، دەبێ دەرکەون نەک تەنها جلى خۆیان بگۆڕن و هەر لەوێ بمینێنن، ئەم یارییە ئاشکرایە، کاتێ پێیان دەگوترێ لە شنگال دەربچن نابێ چەکدارانى سەر بە پەکەکە لەوێ بمێننەوە، بەڵام ئەگەر (UN) ڕۆڵەکى گەورەترى هەبێ ئەوان دەتوانن بە ئاسانى لە شنگال دەریان بکەن. 

ــ ڕۆڵى وەزارەتى دەرەوەى فەرەنسا بۆ کورد چۆن دەبینى؟

د. کاوە شاوەلى: بەڕاستى ڕۆڵى وەزارەتى دەرەوەى فەرەنسا و کۆشى ئێلیزێ بۆ کوردستان زۆر گرنگە، پێش ئەوەى کۆشکى ئێلیزێ هەر هەنگاوێک بهاوێ، وەزارەتى دەرەوەى فەرەنسا ئامادەکارى تەواوى بۆ دەکات.

ــ ڕەنگە لە ئەمەریکا بەو شێوەیەى نەبێ، سیاسەتى دەرەوەى ئەمەریکا جیاواز بێت لەگەڵ پنتاگۆن و کۆشى سپى، لەفەرەنساش بەمشێوەیە؟

د. کاوە شاوەلى: لە فەرەنسا وا نییە، هەموو سیاسەتێکى وەزارەتى دەرەوەى فەرەنسان هەمان سیاسەتى دەرەوى کۆشکى ئێلزێیە، بۆچى؟ چونکە سیستەمى سیاسیى فەرەنسا سەرۆکایەتییە، سەرۆکى فەڕەنسا هەموو شتێک بەڕێوە دەبات، چاودێرە، ئەو سەرۆک وەزیران دادەنێ و هەمووان لەبن چەترى ئەودان، بۆیە ئەو سیاسەتەى وەزارەتى دەرەوە بەڕێوەى دەبات هەمان ئەو سیاسەتیى کۆشکى ئێلیزێیە، تەنانەت هەندێجار ئەگەر شاندێک بچێتە فەرەنسا و کات نەبێ بۆ ئامادەکارییەکان لە جیاتى سەردانى کۆشکى ئێلیزێ، سەردانى وەزارەتى دەرەوەى فەرەنسا دەکرێ و لەوێ گفتوگۆ و کۆبوونەوەکان ئەنجام دەدرێت، وەزیرى دەرەوە بەو ڕۆڵە هەڵدەستێ، بۆ نموونە ژان ئێف لۆدەریان کە پێشتر وەزیرى بەرگرى بوو، کەسێکى زۆر شارەزا و لێهاتووە، بە باشى شارەزاى بارودۆخى عێراقە، هەر گفتوگۆیەک لەگەڵ لۆدەریان ئەنجام بدرێت نیشانەى ئەوەیە ئەم کۆبوونەوەیە گرنگە، هەر کاتێ وەزارەتى دەرەوەى فەرەنسا لەگەڵ کوردستان کۆبوویەوە، ماناى ئەوەیە سوودێکى گرنگى بۆ هەرێم هەیە.

ــ سەبارەت بە کێشەى کورد بە گشتى، فەرەنسا تەنها پەیوەستە بە کێشەى کورد لە باشوورى کوردستان یان پەیوەندى بە ڕۆژئاواى کوردستانیشەوە هەیە، وە ئایا هەرێمى کوردستان چۆن دەتوانێ ڕۆڵى خۆى ببینى لە چارەسەرکردنى کێشەکانى ڕۆژئاواى کوردستان؟

د. کاوە شاوەلى: فەرەنسا لە دواى شەڕى داعش زیاتر گرنگى بە ڕۆژئاواى کوردستان دا، کە ئەوانیش بەرگریان لە ڕۆژئاواى کوردستان، فەرەنسا پشتیوانى کوردانى سووریاشى کرد، چەند جارێکیش لەگەڵ وان کۆبۆتەوە، بەڵام فەرەنسا یەکەمجار گرنگى بە هەرێمى کوردستان دەدات، چونکە فەرەنسا پەیوەندى لەگەڵ هەرێمى کوردستان دۆستانەیە، دەشتوانین بڵین شەرعیە و لەژێر یاساى نێودەوڵەتییە، چونکە دەزانێ چۆن مامەڵەى لەگەڵ بکات، عێراقیش دەوڵەتێکە فیدراڵیە، کوردستانیش لە نێودا هەرێمێکى فیدراڵیە و مافى هەیە، هەروەها کونسوڵخانەى تێدایە لەڕووى یاساى نێودەوڵەتییەوە هیچ کێشەکى نییە، بەڵام بۆ پارچەکانى دیکەى کوردستان فەرەنسا ناتوانێ زۆر تەداخول بکات، ڕەنگە لە دڵى خۆیان هاوسۆز ب نلەگەڵییان بەڵام ناتوانێ زۆر تەداخول بکەن، بەڵام سووریا جیاوازە، فەرەنسا دەیەوێ ڕۆژئاواى کوردستان ببێتە نموونەیەکى گچکەى وەک هەرێمى کوردستانى عێراق، ئەگەر بەپێى بۆچوون و باوەڕى فەرەنسا هەنگاوبنێن، بیروباوەڕى فەرەنسا بۆ ڕۆژئاواى کوردستان چۆنە؟ وەرن سەیرى هەرێمى کوردستان بکەن، بیروباوەڕى ئەوان چۆنە، فەرەنسا دەزانێ ئەم سیاسەتەى هەرێمى کوردستان سەرکەوتووە. ئەگەر ڕۆژئاواى کوردستان توانى پێشبکەوى، دەبێ هەرێمى کوردستان ڕۆڵى هەبێ لەو پێشکەوتنەى ڕۆژئاوا.

ــ با بێنەوە سەر کێشەى عێراق، وەک دەبینین عێراق بەرەو هەڵبژاردن دەچێ، بارودۆخى ناوچە کوردستانییەکان دواى (16) ئۆکتۆبەر خراپتر دەبێ باشتر نابێ، فەرەنسا دەتوانێ لەم پرسەدا چى بکات، بۆ نموونە ماوەیەک لەمەوبەر پارتى ویستى بگەڕیتەوە کەرکووک، چەند لایەنێکى شۆڤینى و میلیشیایى خۆپیشاندانیان کرد، لێرەدا مادەم فەرەنسا باسى سەرەوەرى و دەستوورى عێراق دەکات، کە بەپێ دەستوور چۆن دەتوانێ فشار دروست بکات لەسەر عێراق و گرووپەکان بۆ جێبەجێ کردنى دەستوور؟ 

د. کاوە شاوەلى: یەک خاڵ هەیە فەرەنسا زۆر حەزدەکات جێبەجێ بکرێ، ماددەى (140) و ناوچە کێشە لەسەرەکانە، کە فیعلەن کوردستانین، بەڵام دواى (16) ئۆکتۆبەر بارودۆخێکى زۆر خراپ دروست بوو، ئێستا تەنها شۆڤینى لێ نییە، بەڵکو بەپێى پلانێک خەڵکێک هێنراونە ئەو ناوچانە، بۆ ئەوەى بمێننەوە و دیمۆگرافى ئەو ناوچەیە بگۆڕدرێن، لە ڕۆح و تامى کوردەوارى دووربخرێنەوە، فەرەنسا لەوە ئاگادارە، بۆیە هەر گفتوگۆ و کۆبوونەوەیەک ئەنجامدرا بێت، فەرەنسا جەختى لە مافى دانیشتیوانى ئەو ناوچەیە کردۆتەوە و نابێ مافیان بخورێت، وە ئێستا کەرکووک و حکوومەتى فیدراڵى نایانەوێ کەرکووک بگەڕێتەوە بۆ پێش (16) ئۆکتۆبەر، وە نا حەز کەن ژمارەى کورد لەو شارە زۆر بێت، بۆ ئەم مەرامەیان چەندین پلانیان هەیە، بۆیە ئەم پرسە چەند زیاتر کاتى بەسەردا بچ[ قەزیەکەى ئێمە دوورتر دەکەوێتەوە.

ئەگەر فەرەنسا نەبوایە ڕەنگە حکوومەتى فیدراڵى زۆر توندتر بوایە بەرامبەر کوردستان، بەڵام هەمیشە فەرەنسا هاتۆتە ناو کێشەکان تاوەکو بەغدا فشارى زۆر لە سەر کوردستان دروست نەکات.

ئێستا ئەوان دەیانەوێ دەسەڵاتى پێشمەرگە و حکوومەتى هەرێمى کوردستان لەو ناوچانە دوور بێت، بۆ ئەوەى مەرامەکانى خۆیان بەدیبهێنن، مەرامى ئەوانیش ئەوەیە ناوچە کێشە لەسەرەکان نەگەڕێنەوە سەر هەرێمى کوردستان، کە ئەمەیش پێچەوانەى دەستوورى عێراقە، ئێمە تەنها داواى جێبەجێ کردنى دەستوور دەکەین، بەڵام تا ئێستا بەغدا دەستوورى جێبەجێ نەکردووە، دەبوایە ماددەى (140) لە (2007) جێبەجێ بکرایە، تا ئێستا جێبەجێ نەکراوە، بەڵام دەسەڵاتیى هەرێمى کوردستان دەیەوێ بە دیپلۆماسى کارەکان بکەن نەک بەشەڕ. 

ــ باشە ئەو هەموو کێشەیەى لە عێراق هەیە، کە چاوەڕێ دەکرا لە دواى (2003) بەمشێوەیەى ئێستا نەبێت، هەرێمى کوردستان ناچاربوو رێفراندۆم بکات، بینیمان هەڵوێستى جڤاکى نێودەوڵەتیش لەگەڵ ئێمە چۆن بوو، هەموویان بوونە یەک بەرە بۆ نەکردنى رێفراندۆم و دژایەتیان کرد، ئەوە ئەو عێراقەیە کە دەیبینیى نەک باشتر نابێ بەڵکو خراپتر دەبێ، فەرەنسا دەتوانێ چە ڕۆڵەک ببینى، ئەرێ دەکرێ تا هەتایێ عێراق هەر بەمشێوەیە بێت یان چارەسەرى دیکە هەیە، چە لە ڕێگەى ئەنجوومەنى ئاسایشى نێودەوڵەتى یان هەر لایەنێکى دیکە کەوا پێشنیارێکى دیکە بۆ عێراق بکەن، بە شێوەیەک کە ئەم شەڕ و ئاڵۆزییە نەمێنێت، ئەوە واردە؟

د. کاوە شاوەلى: بەڵى واردە، وە زۆر گفتوگۆى لەسەرکراوە، نامەى ئەوان ئەوەیە، ئەگەر ئێوە نەگەیشتنە چە ڕێککەوتنێک لە جیاتى ئەوەى شەڕى یەکتر بکەن، باشترە ببنە سێ هەرێم و ببێتە وڵاتێکى فیدراڵى وەک هەرێمى کوردستان، فەرەنسا یەکێکە لەو دەوڵەتانەى هەموو کات ئامادەیە بۆ ئەم پرسە، بەس عێراق ببێتە وەڵاتێکى دیموکراسى فیدراڵى، بەڵام ئەگەر ڕێکنەکەون باشترە بۆ هەموو لایەک ببێتە سێ هەرێم لە چوارچێوەى عێراق، بەڵام لەم قۆناغەدا وڵاتانى ئەوروپى لەگەڵ ئەوەدا نین عێراق ببێتە سێ هەرێم.

سەبارەت بە رێفراندۆم، رێفراندۆم مافێکى زۆر سادەیە، زۆرجار لە ئەوروپا بۆ دروستکردنى ڕێگایەک رێفراندۆم دەکرێ و مافەکى سروشتییە، کورد کاتێ رێفراندۆمى کرد ئەوە بڕیارى خۆی بوو، کە (93%) خەڵکى ویستیان هەرێمێک یان وڵاتێکى سەربەخۆیان هەبێ، بەڵام لە هەمانکاتدا لە ئەوروپا، کەتەلۆنیاش رێفراندۆمیان کرد، ڕەنگە ئەوروپا لەبەر کەتەلۆنیان نەیدەویست پشتیوانى ئێمە بکات، بەڵام رێفراندۆم بڕیارێکى ڕاست بوو، وە ئێمە دەڵێن رێفراندۆم چەکەکى مێژووییە لە دەستى ئێمەدا دەمێنێت بۆ هەتاهەتایێ. 

ـــ دەربارەى پاراستنى هاوسەنگى هێز لەناوچەکە، هەرێمى کوردستان تا چەند توانیویەتى هاوسەنگى بپارێزى، بۆ نموونە دەبینین فەرەنسا و ئێران ناکۆکییان هەیە، ڕەنگە هەرێمى کوردستان لەمجۆرە نزیکبوونەوە باجى دابێ، باجى دژایەتیکردن لەلایەن ئێران و تورکیا، تا چەند توانیویەتى هاوسەنگى بپارێزى و بەبێ لایەنى ئەرکى خۆى جێبەجێ بکات؟

د. کاوە شاوەلى: ئەگەر سەیر بکەین سیاسەتیى هەرێمى کوردستان سەبارەت بە دەرەوە و دەوروبەرى خۆى تا ئێستا حەکیمانە بووە، ئەمەیش هەروا ئاسان نییە تۆ لە نێوان چەند دەوڵەتێکدا بیت و هەر دەوڵەتێک بیروباوەڕێکى هەبێ ئەوە یەک، دوو، دەوڵەتانى زلێهز کە ئەوانیش بیروباوەڕى خۆیان هەیە، پێوستە کوردستان لە ناوەندێ میزان بایە، هەندێ دەوڵەت جارى وا هەبووە دڵییان لە کوردستان هێشابێ، بەڵام دواتر بۆیان دەرکەوتووە، کە کوردستان حەقە و دەشتوانێ دیپلۆماسییەتێکى حەکیمانە بکات، نە لەگەڵ ئەو وڵاتەیە نە لەگەڵ ئەو وڵاتەى. وەک گوتم ئەم جۆرە دیپلۆماسیەتکردنە هەروا ئاسان نییە، کە هەمووى دەگەڕێتەوە بۆ مەرجەعى ئێمە جەنابى سەرۆک بارزانى، ئەوە هەموو پلان و بەرنامەى ئەو بوو.

س: کوردستانtv