Nuce Logo

هۆزان مەحمود

ئەمڕۆ دۆزی ژن لەكوردستان بە‌تەواوی دابڕێنراوە لەسیاسەت، بەو واتایەی خەباتكردن بۆ مافەكانی ژن لەدۆزێكی سیاسی‌و هەمەلایەنەی كۆمەڵایەتییەوە، كورتكراوەتەوە بۆ كۆمەڵێك دامودەزگای حكومی‌و ڕێكخراوەی ژنان بە سیستمێكی هایڕاكی‌و دابەشكاری لە پلەوپایە‌و موچەدا‌‌.

خۆ ئەگەر نزیكتر سەرنج بدەین، دەبینین دۆزی ژن لە ئێستادا لە فۆرمێكی فەرمی‌و بەپێوانەیی كراودا گوزارشتی لێدەكرێت لەلایەن كۆمەڵێك ڕێكخراو، بێگومان بە 'سەرۆكایەتی' كۆمەڵێك لە ژنان‌، كە ‌هەریەكە‌و سەركردەیەك یان پارتێكی سیاسی پاڵشپتی ماددی‌و مەعنەوی دەكات. هەندێكیان پاڵپشتی دەرەوەی كوردستان وەردەگرن‌و بەهەمان شێوە لە دەوری بازنەی ژنانی دەسەڵاتخوازدا دەسوڕێنەوە، بەهۆی كۆمەڵێك بەرژەوەندی هاوبەشەوە كەوا دەخوازێت پێكەوە كاربكەن. دیارە بە هەموویان لە دەوری كۆمەڵێك دروشمی (نیولیبڕاڵ)‌و (ڕیفۆرمخواز)ی لاواز كۆبوونەتەوە. كۆی داخوازی‌و گوتارەكانیان لە هاوسەنگی ڕەگەزی‌و چەسپاندنی كۆتای ژناندا خۆی قەتیسكردووە.

هەروەها كورتكردنەوەی پرسی گرنگ سەبارەت بە (توندوتیژی‌و هەراسانكردن)‌و زۆری دیكە، بۆتە هەندێك ڤیدیۆ كلیپی كورت‌و سادە‌و كاڵ‌و كرچ. لە كاتێكدا ئەم كلیپانە كۆمەكێك ناكەن گەر خودی كێشەكە كاری باشی لەسەر نەكرابێت، ‌كلیپێكی نیوخولەكی دەتوانێت چی لە زهنیەتی تاكەكاندا بگۆڕێت كە خودی كێشەكە هێشتا بەباشی پێناسە‌‌و باس نەكراوە لە كۆمەڵگەدا؟!

ئەگەر بە وردی لەچالاكییەكانی ( شانزدە ‌ڕۆژەی وەستانەوە بە دژی توندوتیژی) بڕوانین، وەك تازەترین نموونە، ئەوا دەبینین كە هەر ئەم ڕێكخراوانە‌و 'سەرۆك'‌و 'بەڕێوەبەر'‌و 'وتەبێژەكانیان' لەپاڵ پیاوانی سەركردە‌و ژنانی پارت‌و حكومیدا دەبینرێن،‌ و بە ملپێچێكی پرتەقاڵییەوە كۆمەڵێك وتاری دووبارەبووەوە پێشكەشدەكەن.

ئەو ژنانەی كە بەدەوری پلەوپایە‌و دەسەڵاتەوەن، نەیانتوانیوە گوتارێكی جدی ژنانەیان هەبێت ‌بە دونیابینی خۆیانەوە، بەرهەمهێنەوەی ڕوانین‌و خواستەكانی دەسەڵاتن.

ئەوەی بەدیدەكرێت نەبوونی هیچ گوتارێكی ڕادیكاڵانەیە كە دەست بەرێت بۆ ڕیشەی كێشەكان‌و ڕەخنەی جیدی دەسەڵات بكات لە هەموو فۆرمەكانیدا، وە لە هەمان كاتدا ئەڵتەرناتیڤ‌و ستراتیژییەكی بوێرانە‌و بێ سازش بخاتە ڕوو بۆ كاركردن‌و خەباتی ژنان. گفتوگۆكان لەوەدا قەتیس بوون‌؛ كە كێ زۆرتر كاری كردووە؟ كێ زۆرترین پرۆژەی ئەنجامداوە؟‌و كێ زۆرترین پاڵەوانیەتی ئەنجامداوە؟!

ئەوانەی بەپشتیوانی سەرۆك‌و پارتەكان پلە‌و پۆستیان پێدراوە لە دامودەزگاكانی حكومەت‌و زانكۆكان‌و ناوەندەكان، وەكو پیشە لەو بوارەدا كاردەكەن، نەك وەك خەباتكارێكی سیاسی دۆزی ژن. ئەمەش وەها دەكات كە گوتار‌و كاركردنی ئەم ژنە 'پرۆفێشناڵانه'‌ ی بواری ژنان لە چوارچێوەیەكی دیاریكراوی فەرمی‌و پیشەییدا بێت، نەوە‌ك بوێرانە جەختكردنەوە بێت لە دۆزی ژن.

بێگومان ئەم جۆرە لە ژن كە بە دەوری پلەوپایە‌و دەسەڵاتەوەن، نەیانتوانیوە گوتارێكی جدی ژنانەیان هەبێت‌و ڕوانینێكی ژنانەیان نییە بە هۆشمەندی‌و دونیابینی خۆیانەوە، بەڵكو بەرهەمهێنەوەی ڕوانین‌و خواستەكانی دەسەڵاتن بۆ كەمە ڕیفۆرمێك، كە خودی دەسەڵات خۆی ڕێگەی پێداون قسەی لەسەر بكەن.

بە واتایەكی تر؛ ئەم ژنانە ڕێگەپێدراوی (دەسەڵاتی پیاوسالارین) لە هەرێمی كوردستاندا كە كۆمەڵێك پێشنیاری سادەی وەكو (هاوسەنگی ڕەگەزی)‌و (كۆتای ژنان) بكەن، هەربۆیەش ساڵانێكی زۆر لەڕێگەی ناوەند‌و ڕێكخراوەكانیانەوە لە دەورری ئەم خواستانەدا كاردەكەن‌و وا نیشاندەدەن كە بۆ دۆزی ژن كاردەكەن، بەڵام لەڕاستیدا ئەم جۆرە كاركردنە زۆر بێ زیانە بۆ دەسەڵات‌و هیچ پرسیارێكی جدی‌و دەستبەجێ لەسەریان دروست ناكات.

لە بەردەوامی ئەم نمایشەدا هەر جارە‌و ڕێكخراوێك هەڵدەستێت بە كردنەوەی كۆمەڵێك كارخانە‌و خولی ڕاهێنان. لە هەمووی سەیرتر خولی (دروستكردن كردنی ژنی سەركردە)یه،‌ كە لەڕاستیدا ئەمە ئەوپەڕی لێدانە لە دۆزی ژن. لە كاتێكدا ڕێكخراوی ژنان دەبوایە كاری لەسەر نەهێشتنی هایڕاكی‌و جیاكاری بكردایە لە نێوان ژناندا، نەك بەرهەمهێنانەوەی ئەو جیاكارییە بێت كە دەسەلاتی پیاوسالاری دروستی كردووە لەنێوان مرۆڤەكاندا.

لە كاتێكدا ژنان سواڵدەكەن، دەكوژرێن‌و دەسوتێندرێن، دەستدرێژی سێكسی دەكرێتە سەریان‌و لەكار‌و لەناو ماڵ وەكو كۆیلە مامەڵەیان لەگەڵ دەكرێت. ڕێكخراوەكانی ژنان لە گرانترین‌و باشترین گەڕەكەكانی شار بنكەیان هەیە.

لەوەش گرنگتر خەباتی سیاسی ژنان ئەوەندەی پێویستی بە دونیابینی ژنانە‌و كاری هەرەوەزی‌و بێ پلەوپۆستە، نیو هێندە پێویستی بە 'سەركردە'ی دروستكراو نییە لەسەر ڕێبەری ئامادەكراوی نیولیبڕاڵی ئەمریكی. هەربۆیەش كۆی كۆڕ‌و سیمینار‌و كارخانەی ئەم ڕێكخراو‌و دامودەزگایانە، لە چوار دیواری فەرمانگە گرانبەهاكانیان‌و هۆتێلە پێنج ئەستێرەكاندا قەتیس بووە.

لە كاتێكدا ژنان سواڵدەكەن، دەكوژرێن‌و دەسوتێندرێن، دەستدرێژی سێكسی دەكرێتە سەریان‌و لەكار‌و لەناو ماڵ وەكو كۆیلە مامەڵەیان لەگەڵ دەكرێت. ئەوە سەرەڕای ئەوەی كە ڕێكخراوەكانی ژنان لە گرانترین‌و باشترین گەڕەكەكانی شار بنكەیان هەیە، كەسیان ئامادە نین بارگە‌و فەرمانگەیان ببەنە گەڕەكێكی پڕ لە كێشە‌و لەوێ لە نزیكەوە لەگەڵ ژنانی هەژاردا كاربكەن.

لێرەوە بەپیشەبوونی بواری ژنانمان بۆ دەردەكەوێت, كە چۆن كۆمەڵێك كەس بوونە (پیشەوان)، بە واتایەكی تر كۆی دۆزی ژن كراوەتە 'كەرتێك'‌و دابەشكراوە بەسەر كۆمەڵێك 'پیشەدا'، لەوانە سەرۆك، بەڕێوەبەری بەرنامە، ئەفسەر، كارمەند، كارمەندی پرسگە، كارگوزار‌و شۆفێر. ئەمە ئەو ڕۆڵانەن كە ڕێكخراوەكانی ژنان پەیڕەوی دەكەن لەم كەرتەی بازرگانی دۆزی ژندا. 

ئەوەی ئێستا وەك ڕێگرێكی گەورە لەبەردەم دروستبوونی بزوتنەوەیەكی ڕادیكاڵ‌و خاوەن دونیابینی ژناندایە خودی ئەم ڕێكخراو‌و ناوەندانەن، كە لە ژێر ناوی دۆزی ژن‌و ڕەگەزدا، سەرۆك‌و بەڕێوەبەر‌و كارمەند‌و پیشەوانن بەڵام كەمترین گفتوگۆی هزری‌و مەعریفی دەبینین لەو وڵاتەدا لەسەر ‌پرسی ژن بكرێت. ئەوەی كە هەیە كۆمەڵێك سیمینار‌و كۆنفرانسی ڕووكەش‌و فەرمی‌و نمایشین بۆ سەرۆكەكانی ئەم ڕێكخراوانە، هەڵبەت ئەویش بەپێی دووری‌و نزیكیان لە دەسەڵاتەوە مافی قسەیان هەیە لەم شوێنانە، ئەگینا دەبێت وەكو گوێگر ئامادەبن بە دەوری مێزە ڕازاوەكاندا.

هەر له ‌هەناوی ئەو بازنەی دەسەڵاتەشدا كە ئەمڕۆ لە كەرتی ڕێكخراوی ژناندا دروست بووە، هایڕاكی‌و دەستەبەندی دروستبووە، ئەوانەی زۆرترین پەیوەندی‌و نزیكایەتییان هەیە لەگەڵ دەسەڵات‌و فڵانە سەرۆك‌و فڵانە وەزیر، زۆرترین هەلی میدیایی‌و قسەكردن‌و ئامادەییان دەدرێتێ لە كۆنفرانسە 'فەرمی'‌و بۆنەكاندا لەژێر ناوی ژن‌و ڕەگەز‌و ئافرەت‌و هتد.

ئەم بە (پیشە- بوونە)‌و بە (پێوانەیی كردنەی دۆزی ژن) بەر لەهەموو شت مەترسییە لەسەر دۆزەكە خۆی‌و بەلاڕێدابردن وچەواشەكارییە. بوونی كۆمەڵێك ژن لە دەسەڵات‌و پچڕینی پێگە بۆ چەند ژنێكی دەسەڵاتخواز، نانێك بۆ سفرەی هەزاران ژن‌و خانەوادەی هەژار زیاد ناكات. ئەوەی دەشێت ڕووبدات جیاكردنەوەی هێڵی ئەوانەیە كە لە ڕووی فیكری‌و بنەما‌و سیاسیەوە لەگەڵ ئەم گوتارە ناچالاك‌و پاشكۆیەدا نین.

هەوڵدان بۆ كاركردنی سەربەخۆ‌و دروستبوونی گروپگەل‌و دەست پێشخەری گەنجانە‌و جیاواز لەدەرەوەی ئەم بەبازرگانی بوونەدا، دەتوانێت سەرەتایەك بێت بۆ هاتنەكایەی گوتارێكی شۆڕشگێڕانەی ژنی كورد. گوتارێك كە هەڵگری لێكدانەوە‌و دونیابینی ژنانەی خۆی بێت بۆ هەموو كایەكان‌و لەدەرەوەی بازنەی دەسەڵات‌و دەسەڵاتخوازی گەشەبەخۆی بدات بۆئەوەی بە گشتی بۆ دۆزی كۆی ژنانی كورد خەبات بكات.

..

لەماڵپەڕی ڕوانگەو رەخنەوە