Nuce Logo

ئيسماعيل قائانى فەرماندەى فەيلەقى قودس، سەرپەرشتى ئۆپراسيۆنە سەربازييەكانى دەرەوەى ئێران دەكات، هەروەها رۆڵى كاريگەرى هەبووە لەسەر کێشەکانى عێراق.

ئامادەبوونى ئەو بۆ درێژەدان بوو بە رۆڵى قاسمى سلێمانى، كە ماوەى (١٥) ساڵ سەرپەرشتى رووداوەكانى عێراق و سووريا و لبنانى كرد، تا لە مانگى كانوونى دووەمى (٢٠٢٠) بە بۆردومانى فڕۆكەى بێفڕۆكەوانى ئەمريكى كوژرا.

ئەو كۆبوونەوەيە لە مانگى حوزەيرانى رابردوو لە ژوورێك كرا، ئەوانەشى لە دوورەوە سەيريان دەكرد، وەك پاڵپشتيكردنى قائانى بوون، قائانى هەوڵيدەدا لە دۆخە تەنگەكان وەك قاسم سلێمانى تواناى خۆى بەدەرخات، بەڵام بەگوێرەى دوو لەو كەسانەى ئاگادارى كۆنووسى ئەو كۆبوونەوەيە بوونە، قائانى ئەو هەلەى لەدەست خۆییداوە.

قائانى هەوڵى دەدا  باوەڕ بە ميليشياكان بهێنێت، هێرشە مووشەكييەكانى سەر باڵيۆزخانەى ئەمريكا لە ناوچەى سەوز، فڕۆكەخانەى هەولێر لە هەرێمى كوردستان كە هێزەكانى ئەمريكاى لێيە، لە بەرژەوەندى ئەواندا نييە، ئەوەش روونە لە شەش مانگى يەكەمى ئيدارەى جۆ بايدن رێگەيەكى وێرانكردنى ئەو ميليشيانەيە، بەوەش تەحەداى سوپاى نیشتيمانى حكوومەت دەكەن، كە حكوومەت لەو ماوەيەى خۆى گرەوەى لەسەر لووت شكانديان كردووە.

لەگەڵ ئەو شێوە متمانە بەخۆبوونەى مستەفا كازمى سەرۆكوەزيرانى عێراق لەكاتى وەرگرتنى پۆستى سەرۆكوەزيران بەر لە (١٨) مانگ، بەڵام كاردانەوەكانى دەوڵەت بەشێوەيەكى بەرچاو لە چوارچێوەى گوتاردا بووە، نەبوونى تواناى وەستاندنى هێرشەكان، بەڵگەيە لەسەر بەهێزى ميليشياكان، لە ميانى دەستڕاگەیشتنیان بەو چەكانەى کە لە رێگەى دەزگاكانى دەوڵەت و قووڵبوونەوەيان لەو دەزگايانە، ئەو دانيشتنە بۆ پرسى ملكەچكردنى ئەو مليشيايانە بوو.

يەكێك لە بەشداربووەكانى ئەو كۆبوونەوە دەڵێت، "سەرەتا هەموو چاوەكان لەسەر ئەو بوون، پاشان دوورتر ڕوانينان، لە كۆتايى ئەو كۆبوونەوە گەيشتنە ئەو بڕوايەى، كە زۆرباشيان ناسى، ئەو كەسە لە بەرژەوەندى عێراق نييە، بەدڵنياييەوە ئەوە قاسم سلێمانيییەكى نوێ نييە".

لە ماوەى (١٨) مانگى جێگرتنەوەى قاسمى سلێمانى، دۆست و دوژمانەكانى بە كەسێكى ئارامگر هەڵدەسەنگێنن، لەهەمان كات هەڵسەنگاندن بۆ ئەوە دەكەن ئەگەر بڕيارى بەپەلەى ترەمپ نە بوايە بۆ كوشتنى بەهێزترين پياو لە عێراق، عێراق لەژێر سەركردايەتى ئەو ئاسانتر دەبوو".

لەلايەكى ترەوە بەرپرسێكى ديارى عێراق دەڵێت، "لەو بڕوايەدام وەڵامى پرسيارى دووەم (نەخێرە) عێراق ئارامتر نەدەبوو، ئەمریکييەكان لەگەڵ قائانى ئەنجامێكى باشتريان نەبووە، چونكە تواناى زۆر كەمترە، سلێمانى ئەگەر بيويستايە تواناى زاڵبوون بەسەر مليشياكانى هەبوو". 

قاسم سلێمانى ئەگەر بيويستايە دەيتوانى بەسەر ميليشياكان زاڵبێت

ئەركى قائانى زۆر قورسە، وەك جەنگاوەرێكى لێهاتوو ماوەى (١٢) ساڵ لە ئۆپراسيۆنەكانى فەيلەقى قودس لە ئەفغانستان بەردەوام بووە، هيچ ئەزموونێكى لە عێراق و سووريا نەبوو، زمانى عەرەبى نازانێت، لەوەش گرنگتر بەگوێرەى سەرچاوە جۆراوجۆرەكانى پەيوەنديان بەو سەركردەيە تازە هەيە و ئاگادارى پەيوەندييەكانى ناوخۆى ئێرانن، قائانى پەيوەندى بە ئايەتوڵا خامنەئى رابەرى باڵاى كۆمارى ئيسلامى ئێران و نووسينگەكەى نييە.

قائانى لەسەر كاغەز هەمان رۆڵى قاسم سلێمانى هەيە، كە رۆڵێكى ناوازە بوو لەلاى سەركردەى هێزە تايبەتەكان و سەرۆكى دەزگاى هەواڵگرى و نێردەى سەرۆكايەتى، لەگەڵ ئەوەش ئەوانە مامەڵەيان لەگەڵ قائانييە، بەردەوام دەڵێن،  قائانى پێويستى بە رۆڵى ئەوەى ترە، كە رۆڵەكەى لەو سێيە گرنگنترە".

يەكێك لە كەسايەتييە عێراقييەكان دەڵێت، "كاتێك لەگەڵ قاسم سلێمانى دادەنيشتم، قسەم لەگەڵ مێژوو دەكرد، ئەو خاوەن قسەبوو، ئەگەر بەڵێنێكى بدايە جێبەجێى دەكرد، بەڵام قائانى وەك ئەو نييە، دڵنيام نييم كە دەتوانێت ئەو كارە بكات". كەسايەتييەكى ترى ديارى عێراقى ئاماژە بەوەدەکات، "كاتێك لەگەڵى دانيشتنم، بينم ئەوە ناگاتە سێبەرەكەى سلێمانى، بەڵام كەسێكى راستگۆيە، تائێستا هەوڵى فێربوونى ئەرەكەى دەدات".

ئەوە لەكاتێكدايە كەسايەتى ديارى سێيەم دەڵێت، "مردنى سلێمانى بۆشايەكى گەورەى دروستكرد، خامنەئى هيچ فەرمانێك دەرناكات، بەشدارى دەركردنى بڕيارەكان لەسەر ئاستى بچووك ناكات، كاتێك خەڵك دەڵێن، ئەگەر قائانى مەبەستى بێت دەتوانێ میليشياكان بوەستێنێت، ئەو قسەيە بەتەواوى راست نييە، ئەو لەو ئاستە نييە، ئەو رێگەیەى ئەو ئامادەسازى بۆ دەكات وەک سەرۆكى فەيلەقى قودس، كێشەكەش لێرەيە، خەڵك دەزانێت ئەو هەڵگرى بڕيارى رێبەرى باڵا نييە، بۆيە ئامادەن رووبەڕووى ببنەوە، لەو بڕوايەدان ئەو ركابەرێكى هاوشێوەى ئەوانە بۆ راكێشانى سەرنجى خامنەئى بۆلاى خۆيان".

پرۆفيسۆر تۆبى دۆگى لە كۆليژى ئابوورى لەندەن دەڵێت، "لێرە دوو شتى لێكجياواز و تێكەڵ روودەدات، يەكەم مامەڵەى میليشياكان لە ئاوێتەبوونيان لەگەڵ ئێران بۆ هاوكاریكردنى ئێران لە فشارخستنە سەر ئەمريكا، لەپێناو رێككەوتنێكى باشتر و خێراترى نوێ لەسەر دۆسيەى ئەتۆمى، دووەم، كە ئەوە گرنگى زياترە بۆ داهاتووى عێراق، يەكخستنى ميليشيا سەرەكييەكانە لە سيستەمێك، كە لە قووڵاى دەوڵەت بێت، لەوەش سوودێكى زۆر دەبينێت".

لەبەشێكى ترى قسەكانى ئەو پرۆفيسۆرە، ئاماژە بەوە دەكات، "ململانێكيان لەگەڵ كازمى و ئەو هێرشە توندانەى دەكرايە سەر چالاكوانانى ديموكراسى پەيوەستە بە پارێزگارى و فراوانكردنى رۆڵيان لەناو قووڵایى دەسەڵات، ئەوان هيواخوازن پێگەى خۆيان لەچوارچێوەى زيادبوونى ژمارەيان لە پەرلەمان لەدواى هەڵبژاردنى داهاتوو بەهێزتر بكەن، ئەوەش ستراتيژيەتى (چەك و سندوقى هەڵبژاردنە) بۆ دەستبەسەرداگرتنى دەوڵەت و كۆمەڵگەى عێراقى".

ئەوە لەكاتێكدا قائانى هەوڵى بنياتنانى دەسەڵاتى خۆى دەدات، كەسايەتییەکى ترى عێراقى دەردەكەوێت، پەيوەندێكى درێژى لەگەڵ ئێران هەيە، كە محەمەد هاشمييە ناسناوى ئەبوو جيهادە، بەكەسێكى خۆڕاگر ناسراوە، كەسايەتيەكانى عێراق و ناوچەكە لەو بڕوايەدان، دەتوانێت هەندێك دەستكەوتى هەبێت.

وەك ياریدەرێكى ديارى عادل عەبدولمەهدى و خاوەنى پەيوەندى بەهێز لەگەڵ ئۆپۆزسيۆنى حكومەتى سەدام كە لەلايەن ئێرانەوە پاڵپشتى دەكران، ئاماژە بەوە دەكات، "هاشمى رۆڵى سەركى بينى لە دانوستان لەگەڵ میليشياكان بۆ كشانەوەيان لە ناوچەى سەوز لەمانگى حوزەيرانى رابردوو".

ئيسماعيل قائانى ناگات بە سێبەرەكەى قاسم سلێمانى

ئەو رۆڵبينينەى پاڵى بەهەندێك چاودێرى عێراقى و ئەمريكيەوە نا، كە ئەوە ئاماژەيەكە ئەو كەسايەتييە ناوخۆييانەى بانگەشەى بەرپرسيارێتى گرتنە ئەستۆى بڕيارەكان دەكەن، پێش سلێمانى، ياخود هەر ئێرانيەكى ترى خاوەن بڕيار دەكەون، بەڵام لە دۆخى عێراقى دواى جەنگ، هەوڵدان بۆ لاوازكردنى هەژموونى ئێرانى، يا هەر هێزى دەرەكى، كە پشكى لەو وڵاتە هەيە، تا ئێستا بەدوور دەزاندرێت، بەگوێرەى هەندێك لێكۆڵەر، هەندێكجار ئەنجامەكەى پێچەوانە دەبێتەوە.

بەرپرسێكى ئەمريكى كە پەيوەندى بەهێزى لەگەڵ ئيدارەى بايدن هەيە، دەڵێت، "لەڕاستيدا ئێران ئامادەيى بەرچاوى لەكاروبارى عێراقى هەيە، ئەگەر بەردەوام بين لە خۆپاراستن لەو پرسە، هەرگيز هەنگاو بۆپێشەوە نانێين، عێراقيش دادەڕوخێت، ئێستا كاتى يەكلايكردنەوەى ئەو پرسە و دۆزيينەوەى كەسێكى گونجاوە بۆ ئەوەى لەو كارە هاوكاريمان بكات، چونكە ناكرێت رێگە بە ميليشياكان بدرێت كاروبارەكان بەڕێوە ببەن".

لەسەرەتاى ئەو هەفتەيە كازمى رايگەياند، " بۆ جارى دووەم لەدواى هەڵبژاردنى تشرينى يەكەمى ئەمساڵ خۆم بۆ پۆستى سەرۆكوەزيران بەربژێر ناكەمەوە، دەستگيركردنى ئەندامێكى ديارى (كەتيبەكانى حزبوڵا) هەنگاوێكى كەموێنەبوو، كە چەند مانگێك بوو بەڵێنى دەستگيركردنى دابوو.

ئەحمەد كەنانى كە يەكێك بوو لەو چەكدارانەى كە هيشام هاشمى راوێژكارى حكومى بۆ كاروبارى توندڕەوى تيرۆركرد، كە ئەوە يەكەم جارە لێكۆڵينەوە لە دۆسيەى ئەو كوشتنە دەكرێت، كە هەموو وڵاتى تووشى شۆك كرد، ئەو لێكۆڵينەوەش چەند مانگێك دواى ئاشكرابوونى ناسنامەى ئەو بكوژە بوو.

چاودێرانى سياسى دەڵێن، "تاقيكردنەوەى راستگۆيانەتر دەركەوتنى لەبەرژەوەندى حكومەت لە حاڵەتى دادگايكردن و سەركۆنەكردنى تۆمەتبار دەردەكەوێت، رەشيد سەعيدى هاونشتيمانييەكە لە رۆژهەڵاتى بەغدا دەڵێت، "ئەگەر رووبەڕووى دادگا كرايەوە، ئەوە شتێكمان بەدەست هێناوە، بەڵام تا ئێستا پۆستەرەكانى قاسم سلێمانى و ئەبوو مەهدى موهەنديس لە هەموو ناوچەى سەوز و رێگەى ئەو فڕۆكەخانەیەى كە بەناويان كراوە، هەڵواسراوە، ئەو ئوتومبێلەشى كە تێيدا كوژران، وەك پەيكەرێكى زيندوو سڵاو لە ميوانە نوێییەكان دەكات، كەواتە ئێستا كێ بەهێزترە، هەموو ئەوانە وەڵامت دەدەنەوە".

مارتن شۆلۆف