Nuce Logo

سه‌رچاوه‌‌كان جه‌خت له‌سه‌ر ئه‌وه‌ ده‌كه‌نه‌وه‌، "لە دواى كشانەوەى سيستەمى بەرگرى پاترۆيۆت لەو مانگەدا لە لايەن واشنتنەوە، سعوودييە هەوڵى جێگرتنەوەى ئەو سيستەمە دەدات، بۆ ئەوەش چاوى لە سيستەمى (ئێس 400)ى رووسيە، ئاهەنگى رەوانەكردنى سيستەمى پاتريۆن بۆ يۆنان، ئاماژەيەكى ترە بۆ تووڕەيى سعوودييە لە هەڵوێستى ئەمريكا.

هه‌روه‌ك ئاماژە بەوەش دەكەن، "دروستكردنى ناوچەكە بۆ دەستەيەكى تايبەت بۆ پەرەپێدانى بەرگرى، ئاماژەيە بۆ رژدبوونی سعوودييە له‌سه‌ر كڕينى ئەو چەكە پێشكەوتووانە، ئه‌وه‌ش له‌ پێناو ڕاگرتنى هاوسەنگى سەربازى له‌و ناوچەيه‌، بەتايبەت بۆ ڕاگرتنی هاوسه‌نگی هێزه‌ لەگەڵ ئێران، كە لە چەند لايەكەوە هەڕەشە لە ئاسايشى نەتەوەيى ئەو وڵاتە دەكات.

به‌مه‌ش سعوودييە دەيەوێت پارێزگارى لە پەيوەندى بەهێزى لەگەڵ ئەمريكا بكات، بەربەست لەبەردەم هەوڵەكانى دروست نەكات، بۆ بەدەستهێنانى چەكى پێشكەوتوو بۆ پارێزگاريكردن لە ئاسايشى خۆى، سعوودييەكان تا ئێستا نازانن بۆچى واشنتن سيستەمى پاتريۆتى لەو ناوچەيە كشاندەوە، لە كاتێكدا ئەو كشانه‌وه‌یه‌ ئاسايشى نەتەوەيى ئه‌و وڵاته‌ی خستۆتە مەترسيیەوە بەتايبەت بەهۆى هێرشە بەردەوامەكانى حوسيیەكان، كە پشت بە مووشەكى بالستى و فڕۆكەى بێفڕۆكەوان دەبەستن.

بە درێژايى ساڵانى رابردوو حوسیيەكان فڕۆكەى بێفڕۆكەوان بۆ لێدانى ئامانجە مەدەنى و ئابوورييەكان لە ناو خاكى سعوودييە بەكار دەهێنن، لە (2019) ئێران زەبرێكى كوشندەى لە پاڵاوگە نەوتیيەكانی ناوچەى رۆژهەڵاتى سعوودييە دا.

ئەنجومەنى وەزيرانى سعوودييە بە سەرۆكايەتیى شا سەلمان عەبدولعەزيز رەزامەندى دەربڕى لەسەر دروستكردنى دەستەى گشتى پەرەپێدانى بەرگرى، كە ئامانجى پەرەپێدانی بوارەكانى سيستەمى بەرگریه‌.

بە گوێرەى هەواڵێكى ئاژانى سعوودييە ئەو دەستەيە خاوەن پێگە و سەربەخۆیى دارايى و بەڕێوەبردنە، سەر بە ئەنجومەنى وەزيرانە، ئه‌ركی دياريكردنى ئامانجەكان و لێكۆڵينەوە و پەرەپێدان و پەيوەندارە بە بوارى تەكنيكى و سيستەمى بەرگرى و دانانى سياسەت و ستراتيژیەتیى سياسی ئه‌و وڵاته‌یه‌.

ئيدارەى دۆناڵد ترامپ بڕيارى دا چوار پاترى مووشه‌كی ساد لەگەڵ تيمەكانى لە سعوودييە بكێشتەوە، دواى ئەوەى پێى وابوو هەڕەشەكانى ئێران لەو ناوچەيە بۆ سەر ئەمريكا پاشكەشەى كردوە، ئەوە هەمان ئەو ئاڕاستەیە بوو، كە ئيدارەى بايدن درێژەى پێدا بەبێ رەچاوكردنى ئاسايشى سعوودی و بەرژەوەندی دوو لايەنە.

چاودێرانى سياسى دۆخى كەنداو پێيان وايە، "سعوودييە پەنا بۆ رووسيا دەبات بۆ كڕينى سيستەمى بەرگرى (ئێس400)، وەك تاكه‌ جێگرەوەیه‌ك بۆ سيستەمى پاتريۆت.

لە حاڵەتێكدا ئەگەر سعوودييە ئەو سيستەمە لە رووسيا بكڕێت، پێشبينى دەكرێت، قەيران لە نێوان ئەمريكا و سعوودييە دروست بكات، وەك ئەو قەيرانەى ساڵى رابردووى نێوان توركيا و ئەمريكا، كە بەهۆى كڕينى ئەو سيستەمە دروستبوو.

لە مانگى ئازارى رابردوو سەرچاوەكان ئاماژه‌یان به‌وه‌ كرد، سەردانى سێرگى لاڤرۆڤى وەزيرى دەرەوەى رووسيا لەكاتى گەرمەى ئاڵۆزييەكانى سعوودييە و ئەمريكا بۆ ئەو ناوچەيە، به‌ مه‌به‌ستی هه‌وڵدان‌ بۆ دانوستان له‌سه‌ر كڕينى ئەو سيستەمە شرۆڤە كرد، ئاماژە بەوەشدەكەن، "ئەو گرێبەستە دواى هەڵپەساردنى فرۆشتنى چەكی ئه‌مریكی بە ئيمارات و سعوودييە، كاتێكى گونجاوە".

چاودێرانی سیاسی ئاماژه‌ به‌وه‌ ده‌كه‌ن، "كڕینی سیسته‌می به‌رگری، كاریگه‌ری له‌سه‌ر په‌یوه‌ندی نێوان ئه‌مریكا و سعوودییه‌ نابێت".

شارەزايان هۆشدارييان داوە ئەو هەنگاوەى سعوودييە كاریگه‌ری له‌سه‌ر په‌یوه‌ندییه‌كانی نێوان واشنتن و ریاز ده‌بێت، بەڵام چاودێرانى سياسى پێيان وايە، ئەو هەنگاوه‌ كاريگەرى نابێت لە سەر پەيوەندى ستراتيژى ئه‌و دوو وڵاته‌، چونكە لە هەشتاكان ئێران بە موشەكى سكۆد هێرشى كردە سەر عێراق، به‌مه‌ش مەترسيش كەوتە سەر وڵاتانی كەنداو، لە ناكاو هەواڵى ئەوە بڵاوبۆوە، سعوودييە ژماريەك مووشەكى مامناوەندى جۆرى CSS2ى له‌ چین كڕيووە، لەگەڵ ژمارەيەك سەكۆد بە ئەندازەى (2500) كيلۆمەتر دەڕوات، هەروەها ژمارەيەك حەشووەى دوو تۆنى، كە ئەوە زۆر پێشكەوتووتر و كاريگەرتر بوو لە مووشەكى سكۆد.

فشارەكانى ئەوكاتەى ئيدارەى رۆناڵد ريگان كاريگەرى لەسەر سعوودييە نەبوو، سعوودییه‌ رووبەڕووى ئالنەگەرييەكانى ئێران بۆوە لە عێراق و كەنداو، بۆیه‌ ده‌كرێت بگوترێت، "هيچ شتێك رێگر نييە رياز ئەو هەڵوێستە دووبارە بكاتەوە".

چاودێرانى سعوودييەش جەخت لەسەر ئەوە دەكەنەوە، "پەرەپێدانى پيشەسازى سەربازى بژاردەيەكى ستراتيژى سعوودييە، پەيوەندى بە هەڵوێستەكان، ياخود رووداوە لاوەكييەكان نييە، فشارە ناوچەيى و نێودەوڵەتييەكان كاريگەرى لەسەر نابێت، چونكە ئەوە بەشێكە له‌ ستراتيژيەتیى پەرەپێدانى گشتگير بۆ سعوودييە و پێگەكەى لەو ناوچەيە".

ئەحمەد عوهەلى پارێزگارى دەستەى گشتى پيشەسازى سعوودييە رايگەياند، "بوونى پاڵپشتى بێسنوور و چاودێريكردنى تايبەتى كەرتى پێشەسازى بەرگرى لەلايەن دەسەڵاتدارانى سعوودييەوە بۆ بەهێزكردنى سەربەخۆیى ستراتيژى سعوودييە و پەرەپێدانى توانا پيشەسازييە سەربازييە ناوخۆییه‌كانه‌، هەوڵيش دەدات بۆ بەنیشتمانییكردنى پيشەسازیى سەربازى بۆ ئەوەى ببێتە هاوكارييەكى بایه‌خدار بۆ ئابوورى سعوودييە"، لە رێكارێكى كاتيدا سعوودييە پەناى بردۆتە بەر يۆنان بۆ بە كرێگرتنى پاترى سيستەمى ئاسمانى، کە بۆ سيستەمى مووشەكى پاتريۆت بەكاردێت.

كۆنستيندينۆس فلۆرۆس سەرۆك ئەركانى سوپاى يۆنان لە لاپەڕەى فەرمى تويتەر وێنەى ئاهەنگى ماڵئاوايى و هێزە سنووردارەكانى سەربە باڵى سەربازى  (114)ى بڵاوكردۆتەوە و نووسيوويەتى، "ئەركى سيستەمى رەوانەكراو بۆ سعوودييە كاركردنە بۆ پاراستنى ئاشتى و سەقامگيرى، تايبەت بە ناوچەى رۆژهەڵاتى ناوەڕاست و دەرياى ناوەڕاست".

ئەوە لەكاتێدايە تا ئێستا دەيان هەزار لە هێزەكانى ئەمريكا لە هەموو نيمچە دوورگەى عەرەبى دا هەيە، ئەوەش وەك قورساييەك بۆ راگرتنى هاوسەنگى دژ بە ئێران، وڵاتانى كەنداو هەست بە دڵەراوكێ دەكەن، بەرانبەر پلانى داهاتووى ئەمريكا، كە پێيان وايە هەڕەشەيەك هەيە لەسەر ئاسيا، دەخوازێت بەرگرى مووشەكى بۆ ئامادە بكرێت.

كرستيان ئۆڵچن، لێكۆڵەر لە پەيمانگەى جيمس بيكر بۆ سياسەتى گشتى لە زانكۆى رايس، ئاماژە بەوە دەكات"ئه‌و دیدانه‌ گرنگن، لە واقيعێكى ئاسايى سەرچاوەى گرتبێت، ياخود نا، ئەوە ديدێكى زۆر روونە، ئەمريكا وەك پێشوو پابەند نييە بەرانبەر به‌ كەنداو، ديدى زۆربەى كەسەكان ناو دەسەڵات و بڕیاربه‌ده‌ستانه‌ لەو ناوچەيە".

لە بەشێكى ترى قسەكانى ئۆڵچن ئاماژە بەوە دەكات، "ديدى سعووديە ئێستا بەو جۆرەيە، كە ئۆباما و ترامپ و بايدن سێ سەرۆكى يەك لەدواى يەكن، بڕيارەكانيان تا ئەندازەيەك بەڵگەن لەسەر دەستبەردار بوونیان له‌ رۆژهه‌ڵاتی ناوه‌ڕاست".

لەگەڵ دڵنياييەكانى ئەمريكاش، كە هەوڵدەدات دەرى بخات ئامانج له‌و كاره‌ سعوودييە و بەرژەوەندييەكانى نييە، هەروەك توركى فەيسەڵ سەرۆكى پێشووى دەزگاى هەواڵگرى سعوودييە رايگەياند، "ئێمە پێويستمان بە دڵنياى پابەندى ئەمريكا هەيە، بۆ نمونە نەكشانەوەى مووشەكى پاتريۆت لە سعووديە لەو كاتەى سعووديە رووبەڕووى مووشەك و هێرشى فڕۆكەى بێفڕۆكەوان دەبێتەوە، نەك تەنيا لە يەمەن، بەڵكو لە ئێرانيشەوە"، كه‌ ئه‌وه‌ واده‌كات سعوودیه‌ به‌رانبه‌ر ئه‌مریكا دڵنیا نه‌بێت.