Nuce Logo

بەهرە حەمەڕەش

رۆشنبیرانی کورد، خەریکی بابەتی تەقلیدی و جوینەوەی ئایدۆلۆژیای چەپ و راستن، لە بەرئەوە نەیانتوانیوە ببنە خاوەن بەرهەم و رێبازی فکری خۆیان. راستە لە رابردوودا نوخبەی رۆشنبیر، هەژاری و لاوازی خۆی بە هەستی نەتەوەیی گەرم دەکردەوە، هەروەها ئەلیتەی/ نوخبەی سیاسی بەناوی نەتەوە/ دەوڵەت، درێژەی بە تەمەنی خۆیداوە، بەڵام دوای روخانی دیواری بەرلین/ ١٩٨٩، شکستی بلۆکی سۆسیالیزم و پاشەکشێی بەرەی ناسیۆنالیست وایکردووە، کە خەونەکانی نوخبەی رۆشنبیر و سیاسی پاشەکشێ بکات. کەواتە نوخبەی سیاسی و رۆشنبیری کورد بەرهەمی یەک ژێدەرن، کە پێی دەگوترێت پەرستگە، بۆیەش تەنیا پشتیوانی لە یەک/ ئەم سەرچاوە، ناتوانن خەونەکانیان بکەن بە پڕۆژە. بۆیەش لە پڕۆژەی بنیاتنانی شار و عەقڵیەتی شار بە پێناسە مۆدێرنەکەی شکستی هێناوە. بەتایبەتی، کە لە شارەکاندا چینی ناوەند، کە پاڵنەری پێشکەوتن و خۆ نوێکردنەوەن بەرەو نەمان چوون، کۆمەڵگا بەسەر هەردوو چینی هەژار و ناوەندا دابەشبووە.

"گەشەپێدانی هزری ئیسلامی سیاسی، لە ناوچەکە یەکەمجار خەونەکانی رۆشنبیری لە ناوبرد، ئینجا بەرەبەرە خەونەکانی نوخبەی سیاسی بەرەو لاوازی برد"

راستە نوخبەی سیاسی کورد، کۆمەڵێك خەونی هەبوو بە ناوی نەتەوە و دەوڵەت، بەڵام نوخبەی رۆشنبیری کورد هیچ خەونێکی لە دەرەوەی هەستی نەتەوە ــ وەک هزر و سۆسیۆلۆژیای رۆشنبیری ــ نەبوو. ئەمەش وایکرد، کە بەرەبەرە رۆشنبیر ببێتە پاشکۆی نوخبەی سیاسی، لە کۆتاییەکانی ساڵانی نەوەدەکان، گەشەپێدانی هزری ئیسلامی سیاسی، لە ناوچەکە یەکەمجار خەونەکانی رۆشنبیری لە ناوبرد، ئینجا بەرەبەرە خەونەکانی نوخبەی سیاسی بەرەو لاوازی برد. دیارە کۆمەڵگەیەکی ناتەندروست، ناتوانێت خەونەکانی بکاتە پڕۆژە. هەروەها ئەگەر پڕۆژەش هەبێت، ناتوانێ پراکتیزەی بکات. هۆکاری سەرەکی ئەوەیە، کە مرۆڤ واقیعبین نەبێت، ناتوانێ خەونی واقیعیش هەبێت.

ناواقیعبینی سیاسەتوان و رۆشنبیرانی کورد، هەمیشە نموونەی بەرچاون، نزیکترینیان لەم دەیەی کۆتاییدا لە پرۆسسی سیاسی و بەتایبەتیش لە ئۆپۆزسیۆن بینیمان، کە چۆن خەون و دروشمەکانیان نەزۆکبوون. وایلێهات ئیتر داخوازییەکانی خەڵک لەسەر دەسەڵات و ئۆپۆزسیۆن بە یەکجاری لاواز و هەژار بکرێت. بزووتنەوەی گۆڕان بوو، کە واقیعی نەبینی، وایکرد، کە هەم خەڵک بێ هیوا و هەم گەنجان بەرەو داهاتووی نادیار بڕۆن. وەک ئەنجام، کاتێک خەون و دروشمەکان ناواقیعی بوون، کۆمەڵگە توشی شۆک دەبێت. ئیتر لە جیاتی چالاکی و خۆرێکخستنەوە، دەبێتە بینەرێکی تەمبەڵ. هەموو ئەم نموونانە ئەوە دەگەیەنێت، کە ئێمە تا ئەم دەقیقەیەش نەمانتوانیوە، لە هیچ بوارێکدا نرخاندن و هەڵسەنگاندنی مێژوو و ئەزموونی خۆمان بکەین. ئەمەش لە ئەنجامدا وادەکات، نەک هەر نەمانتوانیوە خەونەکان بکەینە پڕۆژە و پڕۆژەکانیش جێبەجێ بکەین، بەڵكو بەرەبەرە خودی خەونەکانیش لاواز دەبن و لە ناو دەچن!
 

"رەوشی کوردی شاخاوی و نەبوونی شار وایکردووە، کە ناوەندی گرنگی مەزهەبی و ئاینی لە دەرەوەی تەکیە و مزگەوت دروست نەکرێت"

بوارێکی تری گرنگی ئەم بابەتە ئەوەیە، کە بەرەبەرە لاسەنگییەک لە دیموگرافی پێکهاتەی کۆمەڵگەی کوردی دروست دەبێت. وەک کوشتنی رەگەزی نێر لە شەڕەکاندا، چوونی گەنجان بۆ دەرەوەی وڵات، هەروەها بواری ئازادی زیاتر بە رەگەزی نێر دراوە، ئەمەش وادەکات، کە رەگەزی نێر لە بوار و ئاستی خوێندنی باڵا کەم ببێت و بەرەبەرە رێژەی کچان لە ئاستی پەیمانگا و زانکۆکان زیاتر بەرچاو بێت.
ئەگەر ئێمە سەیری مێژووی ئەم ناوچەیە/ کوردستان بکەین، وەک ئاین و مەزهەب زیاتر ئیسلام/ سوننەن و وەک نەتەوەش زیاتر کوردن، بەڵام ئەمە نەیتوانیوە هوشیاری فرەپارتایەتی/ سیاسی وەک بیرکردنەوە دروست بکات. دیارە ئەمەش کۆمەڵێك ئەگەری هەیە، رەوشی کوردی شاخاوی و نەبوونی شار وایکردووە، کە ناوەندی گرنگی مەزهەبی و ئاینی لە دەرەوەی تەکیە و مزگەوت دروست نەکرێت، بەڵام ئەگەر سەیری عەرەب بکەین، ناوەندی وەکو "ئەزهەر و نەجەف"یان هەیە، بۆ دروستکردنی جۆرێک لە یەکگرتن.
 

"دەبێ لە بیرمان بێ، کە ئەم پارت و حکومەتە بەرهەمی ئەم کۆمەڵگەیە"

 هەروەها لە ئایینی ئیسلامیشدا، ئاماژە بە یەکگرتن و پێکەوە ژیان هەیە: »يَا أَيُّهَا النَّاسُ إِنَّا خَلَقْنَاكُم مِّن ذَكَرٍ وَأُنثَىٰ وَجَعَلْنَاكُمْ شُعُوبًا وَقَبَائِلَ لِتَعَارَفُوا...» (الحجرات ــ الآية 13). دیسان لە پەیڕەو و پروگرامی پارتە کوردیەکانیشدا، زۆر ئاماژەیان بە یەکگرتن و هەماهەنگی داوە، بەڵام وەک ئەنجام دیسان کورد لە ئاستی پێویست هەماهەنگی و یەکگرتنی نییە! ئەمەش وایکردووە، هزری دابەشبوونی عەقڵ، بووەتە بەشێک لە میتۆد، گوتار و بیرکردنەوەی کۆمەڵگە. 

لەوانەیە خەڵکێک ئەمەی بە دڵ نەبێت، بەڵام دەبێ لە بیرمان بێ، کە ئەم پارت و حکومەتە بەرهەمی ئەم کۆمەڵگەیە. کەواتە هەماهەنگی لە ناو کۆمەڵگە چەند بەهێز بێت، کارتێکردنی راستەوخۆ لە سەر گوتاری یەکگرتنی کورد دەکات. هەروەها ئەگەر ئێمە لە سەر ئاستی تاکیش بیربکەینەوە، هەمیشە چەمکێک هەبووە، کە باپیرانمان دەیانگوتەوە، "یەکگرتن"، کە ئەمڕۆ بە "یەکڕیزی" ناودەبرێت. کەواتە هەمیشە کورد حەز و خەونی هەبووە بۆ یەکگرتنی تاک و خێزان، بەڵام لە بواری جێبەجێکردندا لە ئاستی خەباتی ئێمەدا نییە.

لە هەموو ناکۆکییەکانی کورد لە سەر ئاستی قەبیلە و عەشیرەت، جۆرێک لە ناڕەوایەتی دەسەڵات دروست دەکات. ئەمەش وایکردووە، کە کورد نەیتوانیوە لە سەر ئاستی گوتاری عەقڵ یەکبگرن و رەوایەتی دروست بکەن. ئەم بۆشاییە بە هێزی رەق پڕکراوەتەوە، وەک هەبوونی کۆمەڵێك دامودەزگای "پۆلیسی، لەشکری، ئاسایش و هێزی تایبەت"، کە لە ئەنجامدا بارگرانییەک وەک بودجەیەکی زەبەلاح لە سەر پارت و حکومەت/ کۆمەڵگە، دروستکردووە. لێرەدا وەک ئەنجام، لە جیاتی کۆمەڵگەی هزر، کۆمەڵگەی هێز پەیدا دەبێت.

ئەم تێگەیشتنە وەک شیکردنەوەیەک لە جەستەی سیاسی مرۆڤی کورددا کۆمەڵە برین و گرێ بەرچاو دەکەوێت، کە دەمانگەیەنێتە ئەو ئەنجامەی بڵێین، لەوانەیە قسەکردن زۆر ئاسان بێت، بەڵام جێبەجێکردن پێویستی بە تێکۆشان و هەماهەنگییە. هەروەها لە وانەیە قسە لە سەر ئاستی تاکیش بکرێت، بەڵام جێبەجێکردنی پێویستی بە تێکۆشان و هەماهەنگی هەموو لایەکە.