19 ساڵ دواى كه‌وتنى به‌عس... رزگاربوون له دیكتاتۆر و كه‌وتن به دۆزه‌خى قه‌یرانه‌كان
نوچه‌نێت
ئه‌مڕۆ شه‌ممه نۆى نیسانى 2022 ساڵیادى 19ى رزگاربوونى عێراق له ده‌سه‌ڵاتى دیكتاتۆرى سه‌دام حوسێن و ده‌سه‌ڵاتى تاكڕه‌وى به‌عس. ئه‌و ده‌سه‌ڵاته‌ى كه له‌ساڵى 1968 وه خۆى به‌سه‌ر عێراق سه‌پاندبوو. هێزه‌كانى ئه‌مریكا به هاوپه‌یمانێتى به‌ریتانیا له 20ى ئادارى ساڵى 2003 ده‌ستیان به پرۆسه‌ى داگیركردنى عێراق كرد و لە نۆی نیسانی دەسەڵاتەکە کەوت. هه‌رچه‌نده خۆیان پرۆسه‌كه‌یان به "داگیركردن" وه‌سف ده‌كرد، چونكه له ده‌ره‌وه‌ى ره‌زامه‌ندى كۆمه‌ڵگه‌ى نێوده‌وڵه‌تى بوو، كه‌چى عێراقییه‌كان به په‌رۆشى رزگاربوونیان له ده‌سه‌ڵاتى دیكتاتۆرى ناویان نا "پرۆسه‌ى ئازادكردن" ئێستا كه 19 ساڵ به‌سه‌ر كه‌وتنى ئه‌و رژێمه تێده‌په‌ڕێ، عێراقییه‌كان چه‌نده له‌و ئاواتانه نزیكبوونه‌ته‌وه كه بۆ قۆناغى دواى كه‌وتنى ده‌سه‌ڵاتى دیكتاتۆرى خه‌ونیان پێوه‌ده‌بینى؟
به‌ر له‌وه‌ى وه‌ڵامى ئه‌و پرسیارانه به ژماره‌كان بدرێته‌وه، هه‌ر خوێنه‌رێك ده‌توانێ به گه‌ڕانێك له ئینته‌رنێت ده‌یان ناونیشان بدۆزێته‌وه، كه عێراق به "وڵاتى ته‌نگژه و قه‌یرانه‌كان" ناو ده‌بن. ئه‌وه‌ى جێى سه‌رنج بێت، رۆژ له‌دواى رۆژ ژماره‌ى ته‌نگژه‌كان زیاتر ده‌بێت، كه جگه له سووریا و یه‌مه‌ن و سۆماڵ و لیبیا و ئه‌فغانستان بترازێت، وڵاتێكى هاوشێوه‌ى عێراق نییه، كه له زۆر دیارده و ته‌نگژه‌دا له‌سه‌ر ئاستى وڵاتان له ریزبه‌نده یه‌كه‌مه‌كان بێت.
لێره‌دا به كورتى ئاماژه بۆ كۆمه‌ڵێك ته‌نگژه ده‌كرێت، مه‌به‌ستیش لێى ئه‌وه نییه رژێمى به‌عس به باشتر بزانرێت، به‌ڵكو سه‌لماندنى ئه‌و راستییه‌یه كه ئه‌وانه‌ى له دواى كه‌وتنى رژێمه‌وه ده‌سه‌ڵاتیان گرتووه‌ته ده‌ست توانای ئاوه‌دانكردنه‌وه‌ى و راستكردنه‌وه‌ى پرۆسه‌ى ده‌سه‌ڵات و سیاسه‌تیان له عێراق نه‌بووه.
یه‌كه‌م،گه‌نده‌ڵى : له‌دواى كه‌وتنى رژێمى به‌عس، عێراق له ریزبه‌ندى یه‌كه‌مى وڵاتانى گه‌نده‌ڵدایه. به‌گوێره‌ى دوایین راپۆرتی رێكخراوى شه‌فافیه‌تى نێوده‌وڵه‌تى عێراق سێ ساڵ له‌سه‌ر یه‌كتر له كۆى 180 وڵات ریزبه‌ندى 10 و 11ى هه‌بووه.
دووه‌م، تیرۆر: عێراق یه‌كێكه له‌و وڵاتانه‌ى كه زۆرترین زیانى له تیرۆر به‌ركه‌وتووه، له‌دواى كه‌وتنى رژێمى به‌عس به ساڵێك توندڕه‌وى و تیرۆر ده‌ركه‌وت، هه‌رچى رێكخراوى تیرۆریستى ئیسلامییه روویان له عێراق كرد و سوودیان له ململانێى پێكهاته‌كانى عێراق و تایفه‌گه‌ريى وه‌رگرت، له‌وانه رێكخراوى تیرۆریستى قاعیده كه به چه‌ند ناوێك له عێراق تیرۆرى كردووه و دواتریش رێكخراوى داعش ده‌ركه‌وت، كه كار به‌وه گه‌یشت له ساڵى 2014 رووبه‌ڕێكى فراوانى عێراقى داگیركرد.
سێیه‌م، تایفه‌گه‌رى: عێراق به‌ده‌ست كێشه‌یه‌كى قووڵى تایفه‌گه‌رى ده‌ناڵێنێ، له‌دواى كه‌وتنى رژێم، له‌ساڵى 2006 و ساڵانى دواتر شه‌ڕى تایفه‌گه‌رى له‌نێوان شیعه و سوننه هه‌ڵگیرسا و ئێستایش به شێوه‌یه‌كى سیاسى ململانێیه‌كى توند له‌نێوانیان هه‌یه، هه‌رچه‌نده پێكدادانى مه‌یدانیان نییه.
چواره‌م، داڕووخانى ئابوورى: به هۆى گه‌نده‌ڵى و به هۆى تیرۆر و جه‌نگه ناوخۆییه‌كانى عێراق، ئابوورى عێراق تووشى داڕووخانێك بووه، به‌گوێره‌ى دوایین زانیارى كه له ماڵپه‌ڕى فرانس پرێس بڵاوكراوه‌ته‌وه رێژه‌ى بێكارى له عێراق 40% و له كۆى 40 ملیۆن عێراق سێیه‌كیان هه‌ژارن.
پێنجه‌م، نه‌بوونى خزمه‌تگوزارى : ئه‌و قه‌یرانه خۆى له نه‌بوونى قوتابخانه و نه‌خۆشخانه و كاره‌با و ئاو و رێگاوبان خۆى ده‌بینێته‌وه، هه‌ر یه‌كێك له‌مانه به لاى عێراقییه‌كان كاره‌ساتێكى گه‌وره‌ن، ئه‌گه‌ر به كورتى باسى كاره‌با بكرێت ئه‌وا هێنده به‌سه ئاماژه بۆ ئه‌وه بكرێت، له عێراق له‌دواى 2003 وه نزیكه‌ى 100 ملیار دۆلار بۆ چاككردنى كه‌رتى كاره‌با ته‌رخان كراوه، كه‌چى به گه‌نده‌ڵى بردراوه و ئه‌و كه‌رته‌یش ساڵ له‌دواى ساڵ به‌ره‌و خراپتر ده‌چێت.
شه‌شه‌م، ده‌ستوه‌ردانى ده‌ره‌كى: له ماوه‌ى ئه‌و نۆزده ساڵه‌دا عێراق به‌رده‌وام له لایه‌ن ئه‌مریكا و ئێرانه‌وه ده‌ست له كاروبارى وه‌ردراوه و ته‌نانه‌ت زۆر جار ده‌سه‌ڵاتى عێراق باس له‌وه ده‌كرێت ئێرانه بڕیار له عێراق ده‌دات.
حه‌وت، كه‌موكوڕى سه‌روه‌ریى: عێراق له‌ماوه‌ى ئه‌م ساڵه به‌رده‌وام پێشێلكاریى به‌رانبه‌ر كراوه و نه‌توانراوه به‌رگرى له خۆى بكات و ته‌نانه‌ت زۆرجار لێیان بێده‌نگ بووه. له دواى كه‌وتنى رژێمى به‌عس، سووریا ده‌رگاى بۆ هاتنى تیرۆریسته‌كان ده‌كرده‌وه، له‌ماوه‌ى ئه‌م 19 ساڵه‌دا توركیا و ئێران ده‌یان جار پێشێلكارییان كردووه و هێرشیان كردووه‌ته سه‌ر عێراق.
هه‌شته‌م، ده‌سه‌ڵاتى میلیشیاكان: له‌دواى 2003 وه ده‌یان گرووپى میلیشیاى شیعه له عێراق دروست بووه كه تا ئێستا ده‌وڵه‌ت ناتوانێ كۆنتڕۆڵیان بكات و ته‌نانه‌ت زۆرجار رووبه‌ڕووى ده‌وڵه‌تیش ده‌بنه‌وه.
نۆیه‌م، ناكۆكى سیاسى و كێشه سیاسییه ناوخۆییه‌كان: هه‌میشه ناكۆكى سیاسى له نێوان لایه‌نه سیاسییه‌كانى عێراق هه‌بووه، هه‌ڵبه‌ته له سیاسه‌ت ململانێ هه‌یه، به‌ڵام ئه‌وه‌ى عێراق به بنبه‌ست گه‌یشتووه، ئه‌وه‌ى ئێستا له هه‌ڵبژاردنى سه‌رۆك كۆمار و پێكهێنانى حكومه‌ت هه‌یه، نموونه‌یه‌كه. جیا له‌مه‌یش له‌ماوه‌ى 19 ساڵى رابردوودا هه‌میشه ناكۆكى له‌نێوان هه‌ولێر و به‌غدا هه‌بووه تا ئێستایش چاره‌سه‌ر نه‌كراونز
ده‌یه‌م، كێشه‌كانى كۆمه‌ڵگه: هه‌ر یه‌كێك له‌و نۆ كێشه‌یه‌ى سه‌ره‌وه ده‌یان لێكه‌وته‌ى نه‌رێنى به‌سه‌ر كۆمه‌ڵگه‌ى عێراق هه‌بووه، له ئه‌نجامدا چه‌ندان كێشه به‌رۆكى كۆمه‌ڵگه‌ى عێراق گرتووه له‌وانه به ملیۆن ئاواره ئێستایش له‌ناو عێراقن، به‌رزبوونه‌وه‌ى رێژه‌ى كۆچكردن بۆ ده‌ره‌وه‌ى وڵات، زیادبوونى تاوانه‌كانى كوشتن و به‌كارهێنانى ماده هۆشبه‌ره‌كان و بازرگانى به مرۆڤ و ده‌یان تاوانى تر.
0 لێدوانەکان
Karla Gleichauf
12 May 2017 at 05:28 pm
On the other hand, we denounce with righteous indignation and dislike men who are so beguiled and demoralized by the charms of pleasure of the moment
M Shyamalan
12 May 2017 at 05:28 pm
On the other hand, we denounce with righteous indignation and dislike men who are so beguiled and demoralized by the charms of pleasure of the moment
Liz Montano
12 May 2017 at 05:28 pm
On the other hand, we denounce with righteous indignation and dislike men who are so beguiled and demoralized by the charms of pleasure of the moment