Nuce Logo

لەو قۆناغەی ئێستا ئەوروپا لە بواری وزە رووبەرووی ئاڵنگەری گەورە بۆتەوە، بۆيە بەدوای دوو سەرچاوەی جێگرەوەی متمانەپێكراو دەگەڕێت، وڵاتانی ئەوروپا راكێشانی هێڵی گازی سروشتی توركیا ــ ئیسرائیل وەك جێگرەوەی وزەی رووسیا سەیر دەكەن.

پێشتر رەجەب تەیب ئەردۆغان، سەرۆك كۆماری توركیا رایگەیاند، "هاوكاری نێوان توركیا و ئیسرائیل یەكێكە لە گرنگترین هەنگاوەكان، دەكرێت راستەوخۆ كاری لەسەر بكەین، ئێمە ئامادەین وەزیرانی باڵامان بۆ گفتوگۆكردن لەسەر راكێشانی هێڵی گازی سرووشتی رەوانەی ئیسرائیل بكەین."

لەماوەی رابردوو تەلئەبیب و ئەنقەرە گفتوگۆی زۆریان لەسەر ئەو پڕۆژەیە كرد، سەر ئەنجام رێككەوتن، بەڵام لە چركەساتی كۆتایی بەهۆی ناكۆكییە قووڵەكانی نێوان بیامین ناتەنیاهۆ، سەرۆك وەزیرانی ئیسرائیل لەگەڵ توركیا ئەو پڕۆژە شكستی هێنا، لە ئەنجامی ئەو شكستە، حكومەتی ئیسرائیل لە (2020) رێككەوتنی نوێى لەگەڵ یۆنان و قوبرس بۆ راكێشانی هێڵێكی نوێ بە درێژایی (1900) كیلۆمەت لە رۆژهەڵاتی دەریای ناوەڕاست رابكێشێت، ئامانجی ئەو پڕۆژەیە پەراوێزخستنی توركیا بوو، بەڵام لە كۆتایی ساڵی رابردوو ئیدارەی بایدن ئەو پڕۆژەیان هەڵوەشاندەوە.

هەرچەندە تا ئێستا هۆكارە سەرەكییەكانی پاشەكشەی ئەمەریكا لەو پڕۆژەیە تا ئێستا ناڕوونە، بەڵام ئەردۆغان رایگەیاند، "گەیاندنی گازی سروشتی بە ئەوروپا بەبێ توركیا ناكرێت."دەكرێت ئەردۆغان هەوڵیدابێت توركیا بكات بە تاكە رێگەی گونجاو بۆ رەوانەكردنی گازی سروشتی بۆ ئەوروپا.

ئەگەر سەیری سروشتی سیاسیەتی پڕۆژەی (رۆژهەڵاتی ناوەراست) و دوورخستنەوەی توركیا بكەین، بەڕوونی دەردەكەوێت ئێدارەی نوێی ئەمەریكا رێگە نەدات ململانێكانی ئەو ناوچەیە زیاتر پەرە بستێنێت، بۆیەش پاڵپشتی وڵاتەكەی بۆ پڕۆژەكەى ئيسرائيل و يۆنان و قوبرس راگرت، بۆ ئەوەی دەرفەتی نوێ بە توركیا بدەت بۆ پڕۆژەی گازی ئیسرائیل توركيا، كە ماوەیەكی زۆرە لەگەڵ ئیسرائیل و وڵاتانی ناوچەكە چاوەڕوانن. 

پڕۆژەی گازی نێوان توركیا و ئیسرائیل پێویستی بە دروستكردنی هڵێكی ژێر ئاوە لە كێڵگەی لیڤیاسانی ئیسرائیل بۆ توركیا، پاشان بۆ وڵاتانی باشووری ئەوروپا، ئەوەش توانای ئەوروپا بۆ فرەیی سەرچاوەكانی دەستكەوتنی وزە و دووركەوتنەوەی لە پشتبەستن بە رووسیا بەهێز دەكات.

هەروەها دەكرێت هاوبەشی گازی سروشتی نێوان تەلئەبیب و ئەنقەرە خاڵی گۆڕانكاری ئاڕاستەی پەیوەندییەكان بێت، كە لە چەند ساڵی رابردوو ناكۆكی سیاسی جۆراوجۆریان هەبوو، لە هەمان كات ئەو پڕۆژەیە دەرفەتێكی نوێ بە ئاكپارتی دەدات بۆ بەدەستهێنانی دەستكەوتی زياترى سیاسی، جگە لەوەش دەبێتە كەمكردنەوەی سیاسەتی گۆشەگیركردنی توركیا لە رۆژهەڵاتی دەریای ناوەڕاست. 

لەگەڵ ئەوەشدا زۆر پرسیاری گرنگی پەیوەست بەو پڕۆژەیە هەیە، وەك ئاڕاستەی هێڵەكە، وەزیری وزەی ئیسرائیل ئاماژەى بەوە كرد، كە گفتوگۆ لەسەر وردەكارییەكان نەكراوە، بەگوێرەی هەڵسەنگاندنە سەرەتاییەكان درێژی ئەو بۆڕیە (550) كیلۆمەتر دەبێت، تێچووی یەك ملیار و (500) ملیۆن دۆلار دەبێت، ئەوەش زۆر كەمترە لە تێچووی رێككەوتنی نێوان قوربس و یۆنان ئیسرائیل، كە نزیكەی هەشت ملیار دۆلاری پێویست بوو.

بەڵام ئەو پڕۆژەیە بەهۆی ستراتیژیەتی یەكێتی ئەوروپا بەرانبەر قەیرانی كەشوهەوا، رووبەڕووی ئاڵنگەری دەبێتەوە، چونكە وڵاتانى يەكێتى ئەوروپا دەیانەوێت لە ساڵی (2030) رێژەی لە (25%)ی گازی سروشتی كەم بكەنەوە، لە ساڵی (2050) بە تەواوی دەستبەرداری گازی سروشت بن، جگە لەوەش چەندین ئاڵنگەری دارایی لەبەردەمە، پڕۆژەكە پێویستی بە چارەسەركردنی ئەو ئاڵنگەرییە سیاسیە مەترسیدارانەی وەك ئاڵۆزییەكانی پەیوەندی نێوان توركیا یەكێتی ئەوروپا هەیە.

سەرەڕای ئەوەش، رێڕەوی سەرەكی راكێشانی ئەو هێڵە بە ئاوەكانی قوبرس تێدەپەرێت، كە توركیا دانی پێدا دانێت، هەروەها ئەو هێڵە پەيوەندى بە سوریاش هەيە كە ئەویش چەند ساڵێك پەیوەندیی دیپلۆماسی لەگەڵ توركیا بچڕاندووە، هەروەها ئەگەر هەیە بەشداری كۆمپانیا كانی توركیا بۆ راكێشانی ئەو هێڵە ببێتە كێشە.

مەولوود چاوشئۆغلۆ، وەزیری دەرەوەی توركیا رایگەیاند، "پڕۆژەی گازی نێوان توركیا و ئیسرائیل لەو نزیكانە جێبەجێ ناكرێت." ئەوەش دانپێدانانێكى ناراستەوخۆیە كە ئەنقەرە بەهۆى بەربەستەكانی بەردەم ئەم پڕۆژە بڕیاری كۆتایی نەداوە، هەر چەندە لێكنزیكبوونەوەی نێوان توركیا و ئیسرائیل بەردەوامە، بەڵام تا ئێستا بنیاتنانی ئەو هێڵە دەستی پێنەكردووە.