ئینتیفاز قه‌نبه‌ر : نێچیرڤان بارزانى سیاسه‌تمه‌دارێكى پله‌ یه‌كه‌ و دڵیشى بۆ هه‌مووان كراوه‌یه‌ دیمانە

لاڤین عومه‌ر، تایبه‌ت به‌ نوچه‌نێت

ئینتفاز قه‌نبه‌ر سیاسه‌تمه‌ندارێكى عێراقییه‌ و له‌ ئه‌مریكا ده‌ژیت. پێشتر جێگرى سكرتێرى گشتى پارتى كۆنگره‌ى نیشتمانى عێراقى "المؤتمر الوطني العراقي" بوو. له‌ دیمانه‌یه‌كى نوچه‌نێت باس له‌ په‌یوه‌ندى خۆى له‌گه‌ڵ ئه‌حمه‌د چه‌له‌بى سه‌ركرده‌ى ناسراوى عێراق ده‌كات كه‌ له‌ بارودۆخێكى ناڕوون گیانى له‌ده‌ست دا. قه‌نبه‌ر گومان ده‌كات مردنى چه‌له‌بى ئاسایى بێت. له‌ به‌شێكى ترى دیمانه‌كه‌ى باس له‌ هه‌وڵه‌كانى نێچیرڤان بارزانى ده‌كات بۆ نزیككردنه‌وه‌ى لایه‌نه‌ سیاسییه‌كانى عێراق و كوردستان، پێیوایه‌ نێچیرڤان بارزانى سه‌رۆكى هه‌رێمى كوردستان بۆ ئه‌وه‌ شیاوه‌ و ئاماده‌یه‌ كه‌ سه‌رپه‌رشتى پڕۆژه‌ى ئاشتبوونه‌وه‌ بكات، چونكه‌ به‌گوته‌ى ئه‌و جیا له‌وه‌ى نێچیرڤان بارزانى سیاسه‌تمه‌دارێكه‌ به‌ پله‌ى ئیمتیاز، دڵیشى بۆ هه‌موو لایه‌ك كراوه‌یه‌.

ماوه‌یه‌كى زۆر  له‌گه‌ڵ پارتى كۆنگره‌ى نیشتمانى عێراقى بوویت، به‌ڵام دواتر جیابوویه‌وه‌، هۆكاره‌كه‌ چی بوو؟

هۆکاری جیابوونەوەم لە کۆنگرەی نیشتمانی ئەوە بوو، ئەو حزبە بە ئاڕاستەیەکی هاوسەنگ نەدەڕۆیشت. خوالێخۆشبوو دکتۆر ئەحمەد چەلەبی هاوسەنگی لەنێوان ئەمریکا و ئێران راگرتبوو لە پەیوەندیدا، بەڵام هەندێ کەس لەناو ئەو حزبە هەوڵیان دەدا ئەو هاوسەنگییە لەناو ببەن و بەرەو ئێران بچن منیش بەوە ڕازی نەبوو. بۆیە بە راشکاوی پێم گووت من ناتوانم لەگەڵ حزب بەردەوام بم چونکە بووه‌تە حزبێکی ئێرانی. ئێمە دەمانەوێت پەیوەندیمان لەگەڵ ئێران هەبێت، بەڵام پەیوەندیمان لەگەڵ ئەمریکا ستراتیژییە، چونکە ئەمەریکا بوو رژێمی سەدامی رووخاند، بۆیە ناکرێت رۆڵی ئەمریکا فەرامۆش بکرێت و بەتەواوی روو لە ئێران بکرێت، ئەمە شتێکی راست نییە.

ئه‌ى چۆن وه‌سفى په‌یوه‌ندی خۆت له‌گه‌ڵ د. ئه‌حمه‌د چه‌له‌بى ده‌كه‌یت؟ ئایا پێتوایه‌ مردنى ئه‌و سروشتى بوو؟

به‌ دكتۆر ئه‌حمه‌د چه‌له‌بیم گوت ده‌تكوژن

پەیوەندییم لەگەڵ ئەحمەد چەلەبی، پەیوەندی نێوان برا گەورە و برا بچوک بوو، ئەو  بۆ من وەک برایەکی گەورە بوو، هەروەها ئەو مامۆستا بوو من قوتابی، هیچ شتێکم لە سیاسەت نەدەزانی لەو فێربووم، بە تایبەتی لە ئەمریکا کە لەگەڵی بووم بنەماکانی سیاسەت لەو  فێربووم. بەڵام وەک پێشتر گووتم، چەلەبی دواجار له‌ دوایین رۆژه‌كانى ژیانى دەسەڵاتی بەسەر کۆنگرەی نیشتمانی نەما بوو. ئەو حزبە بەشێوەیەکی بەهێز بەرەو ئێران دەڕۆیشت، بۆیە بریارم دا لێی بکشێمەوە.  سەبارەت بە مردنەکەی دەگوترێ مردنەکەی ئاسایی بووە، منیش شتێک لەبارەی هۆکاری مردنەکەی نازانم بەڵام ساڵێک بەر لە مردنی کە کۆنگرەى نیشتمانیم جێهێشت، بە راشکاوی پێم گووت، من لەوە دەترسم بتکوژن، ئەوەم پێگوتووە دواتر وازم هێنا. بەو شێوەیە به‌ ناڕوونى مرد، من گومان لەوە دەکەم کە ئەو بە مردنی سروشتی کۆچی دوایی کرد بێ، هەندێ لایەن دەستیان لە تیرۆرکردنی هەبوو، بەڵام جارێ بەڵگە نییە.

نێچیرڤان بارزانى رێزێكى گه‌وره‌ى له‌ ئێران و ئه‌مریكا هه‌یه‌

 

جاران له‌لایه‌ن هه‌ندێك لایه‌نى عێراق كۆنگره‌ى نیشتمانى به‌ په‌یوه‌ندى له‌گه‌ڵ ئه‌مریكا تۆمه‌تبار ده‌كرا، به‌ڵام دواتر سه‌رۆكى ئێستاى ئه‌م حزبه‌ له‌ لیستى سزاكانى ئه‌مریكایه‌، ئه‌مه‌ چۆن لێكده‌ده‌یته‌وه‌؟

پەیوەندی کۆنگرەی نیشتمانی لەگەڵ ئەمریکا، تۆمەت نییە بەڵکو شانازییە. چونکە بەهۆی ئەو پەیوەندییەی نێوان کۆنگرە و واشنتن بوو کە توانرا ١٩٩٨ یاسای رزگارکردنی عێراق دابنرێت، کە بەهۆی ئەو یاسایە بوو ئەمریکا پابەند بوو بە رووخانی رژێمی سەدام. هەڵبەتە کۆنگرە رۆڵێکی گرنگی لەو بوارەدا هەبوو، لایەنە کوردییەکانیش هاوکار بوون لەو دەسکەوتە مەزنە، بەڵام ئێستا وەک ئاماژەتان بۆ کرد گۆڕاوە و بە ئاشکرا پاڵپشتی  ئێران دەکەن و پێشتر لە بەرژەوەندی قاسم سولەیمانی و سوپای پاسداران کاریان دەکرد، ئەمەش لادانە لە رێبازی کۆنگرەی نیشتمانی، لە ساڵی ١٩٩٢ مانگی تشرینی یەکەم كۆنگره‌ دامەزراوە، لە دامەزراندنەکەی مام جەلال و سەرۆک مسعود بارزانی ئامادە بوون لە سەلاحەدین. بە پیرۆزبایی ئەمریکا ئەم پارتە دانرا، دامەزراندنی کۆنگرە لەلایەن ئەمریکاوە بوو، پاڵپشتی دارایش هەر لەلایەن ئەمریکاوە بوو، جا چۆن دەکرێت سەرۆکی کۆنگرە کەسێک بێت، کە لە لیستی سزاکانی ئەمریکا بێت و بۆ بەرژەوەندی فەیلەقی قودس کار بکات.

له‌ دیمانه‌یه‌ك باس له‌وه‌ ده‌كه‌یت بایدن كه‌سێك نییه‌ متمانه‌ى پێبكرێت، ئایا ئێستا هه‌مان بۆچوونت هه‌یه‌؟ ده‌كرێ عێراق چاوه‌ڕوانى چى له‌ بایدن بكات؟

بایدن کەسێکی سیاسی دیارە و ٣٢ ساڵە لە واشتنتن کاری سیاسی دەکات، بایدن لە ژیانیدا هیچ کارێکی ترى نەکردووە هەرکە زانکۆی تەواو کردووە دوای تەواوکردنی خوێندن بووه‌تە ئەندامی کۆنگرێس، دواتر بووه‌تە جێگری سەرۆک و ئینجا سەرۆک، بۆیە بایدن کەسێکی رووچووە لە سیاسەت، ئەوە دەکات کە لەگەڵ بەرژەوەندی سیاسیەکانی یەکدەگرێتەوە. بەگوێرەی خواستە سیاسیەکانی بێت عێراق و مەسەلەی کورد بۆ ئەو بابەتێکی لاوەکین، ئێستا حزبی دیموکراتی فشار لەسەر بایدن دروست دەکەن بۆئەوەی لەسەر حسابی بەرژەوەندی هاوپەیمانیە تەقلیدییەکانی وەک ئیسرائیل و سعوودیە و کورد لە ئێران نزیک بێتەوە. ئێمە هۆشداری بە بایدن و ئیدارەکەی دەدەین لە هەڵسوکەوتێکی وەها، چونکە زیان بە عێراق و کورد و تەواوی جیهان دەگەینێ.

بۆچى لایه‌نه‌ عه‌لمانییه‌كان له‌ عێراق له‌ پاشكشه‌ى به‌رده‌وامدان؟

شێخ نه‌هرۆ هیچ خواستێكى سیاسى نییه‌

هۆکارەکە بوونی هەژموونی ئێران و میلیشیاکانە، ئێستا گەنجانی شیعە لە خۆپیشاندانەکانی ئۆکتۆبەر به‌شدارن و کونسولخانەی ئێرانیان سووتاند، ئه‌مه‌ بەڵگەیە لەسەر ئەوەی شیعەکانیش لە ئێران و حزبە شیعە ناڕازین، بەڵام بەداخەوە کاتێک لە ٪٩٩ عێراقییەکان هەژموونی ئێران رەتدەکەنەوە، ئەوا ٪ ١ لەگەڵ ئێرانن ئەوانیش چەکدارن کە چالاکوان و رۆژنامەنووسان دەکوژن و ستەمکارانە هێرش دەکەنە سەر هەولێر و شاندی دیپلۆماسیەکان، بەو کارانە دەیانەوێ هیچ جوڵەیەکی عێراق نەبێ بۆ هاتنە دەرەوەی هەژموونی ئێران.

ده‌گوترێت ئیتیفاز قه‌نبر كه‌سێكى عه‌لمانییه‌ كه‌چى له‌ ته‌كیه‌ى كه‌سنه‌زانى نزیكه‌؟ سه‌رنجت له‌سه‌ر ئه‌مه‌ چییه‌؟

دژی ئەو بیرۆکەیەم کە علمانیەت دەخاتە دژی ئایین، من باوەڕم بەوە هەیە کە ئایین خۆراکی رۆحە، لە ئەمریکا کە وڵاتێکی عەلمانی و پێشکەوتوو و شارستانە ئایین تێیدا بەشێکی گرنگە و تەنانەت بەشێکە لە سیاسەت، من دژی ئایین نییم من لەگەڵ ئازادی هەموو ئایینەکانم، من دژی ئەوەم ئایینێک و شێوازیک بەسەر کەسانی تر بسەپێندریت. نزیکبوونم لە تەریقەتی کەسنەزانی بەهۆی ئەوەیە من لە منداڵییەوە حەزم لە سۆفیگەرییە، بە بڕوای من سۆفیگەری تاکە چارەسەرییە بۆ کێشەکانی موسوڵمانان، بۆیە بینیمان داعش بەر لە هەموو شتێک سۆفییه‌كانى دەکوشت، لەبەر ئەوە پێموایە سۆفیگەری ئایینێکی لێبوردەییە، بۆیە سۆفیگەری پەیوەندی بە بیروڕای سیاسیەکانی منەوە نییە.

وه‌ك ده‌زانین پێشتر شێخ نه‌هرۆ كه‌سنه‌زانى له‌ هه‌ڵبژاردنه‌كانى  خۆى كاندید كرد بوو، ئایا به‌گوێره‌ى زانیارییه‌كانى تۆ ئێستا وازى له‌ خواسته‌ سیاسییه‌كانى هێناوه‌؟

ئەوەندەی من ئاگاداربم "ئەوەش دەبێت بڵێم من گوتەبێژی ئەو نییم" شێخ نەهرۆی کەسنەزانی خواستی سیاسی ئەو ئەوەیە کە کێشه‌کانی عێراق چارەسەر بکرێت و یەکڕیزی لەنێو پێکهاتەکانی عێراق هەبێت جگە لەوە کە کار بۆ چاکسازی و ئاشتەوایی دەکات هیچ ئامانجێکی تری سیاسی نییە.

ناكۆكییه‌كى به‌رده‌وام له‌نێوان هه‌رێم و به‌غدا هه‌یه‌، به‌بڕواى تۆ ئه‌م ناكۆكییانه‌ بۆ یه‌كلایى ناكرێنه‌وه‌؟

ئەو ناکۆکییەی لەنێوان هەولێر و بەغدا هەیە هی هەولێر و بەغدا نییە، بەڵکو هى تاران و هەولێرە، ئەوانەی لە بەغدا مووچەی فەرمانبەرانی هەرێم دەبڕن و هێرش دەکەنە سەر هەولێر بەکرێگیراوی تارانن ئەو کارە دەکەن، سەرەرای ئەوەی حکومەتی هەرێم پەیوەندییەکی هاوسەنگ و باشى لەگەڵ تاران هەیە، بەڵام ئێران حکومەتێکی مەدەنی ناوێ کە هاوسەنگ بێت و رێز لە مافەکانی مرۆڤ بگرێت، بەڵکو دەیەوێت وەک بەغدا کۆنتڕۆڵی بکات، ئەمەش  روونادات چونکە گەلی کورد و حزبەکانیش  رێگە بەوە نادەن و قبوڵی ناکەن.

ئێران رێگه‌ نادات پاره‌ بۆ هه‌رێمى كوردستان ره‌وانه‌ بكرێت

دوایین پرسیارمان له‌باره‌ى هه‌وڵه‌كانى نێچیرڤان بارزانى سه‌رۆكى هه‌رێمى كوردستان ده‌بێت، ئه‌و به‌رده‌وام هه‌وڵ ده‌دات  لایه‌نه‌كان له‌یه‌كتر نزیك بكاته‌وه‌، هه‌میشه‌ له‌ لێدوانه‌كانى جه‌خت له‌سه‌ر ئه‌وه‌ ده‌كاته‌وه‌ سه‌قامیگرى عێراق ده‌رگاى چاره‌سه‌رى هه‌موو كێشه‌كانه‌، سه‌رنجت له‌سه‌ر ئه‌م هه‌وڵانه‌ چییه‌؟
نێچیرڤان بارزانی سیاسەتمەدارێکی نایابە بە پلەی یەک، ئەو لە هەموو عێراقيیەک عێراقی ترە، کە لە ژیانمدا بینیومن. ئەو دەیەوێت هەموو لایەنەکان کۆبکاتەوە و ئاشتەوایی دەوێ، دڵی بۆ هەموو لایەنەکان کراوەیە، ئەو لە ئێران گەورە بووە و زمانی فارسی دەزانێت، پەیوەندی لەگەڵ ئێران باشە. جگە لەوەش پەیوەندی لەگەڵ ئەمریکا هەیە و من ئاگادار بووم کە سەرۆک دۆناڵد ترامپ ستایشی کردووە، نێچیرڤان بارزانی رێزێکی گەورەی لە ئەمریکا و ئێران هەیە بۆیە ئەو شیاوە و ئامادەیە بۆ نزیککردنەوەی هەموو لایەنکانی عێراق، بە داخەوە زۆربەی سەرکردەکانی عێراق فەرمان لە تارانەوە وەردەگرن، بەڵام نێچیرڤان بارزانی وا نییە بۆیە ئەو دەتوانێت لایەنەکان بۆ بەرژەوەندی عێراق و کوردستان لەیەکتر نزیک بکاتەوە.
 

بابەتی پەیوەندی دار

0 لێدوانەکان

نەزەری خۆتان بنووسن

ئیمەیلەکەتان بە هیچ شێوەیێک بڵاو نابێتەوە. هەموو فیڵدە ئەستێرە دارەکان ئیجبارین