ته‌نگه‌ژه‌ی باكووری رۆژهه‌ڵاتی سووریا .. بژارده‌كان بۆ به‌هێزكردنی به‌رژه‌وه‌ندیيه‌كانی ئه‌مریكا
نوچه‌نێت
ویلایەتە یەكگرتووەكانى ئەمریكا و لایەنە ناوخۆیییه‌كانی رۆژئاوا نقومى ناكۆكیەكانى ئێستا و شكستهێنانیان لە دەستەبەركردنى سەرچاوەى زیاتر بۆ باكوورى رۆژهەڵاتى سووریا بووینه‌وه، ئەوەش ئاسانكارى زیاتر ده‌كات بۆ دروستكردنى بەربەست له لایه‌ن رووسیاوه بۆ هەر یەك لە پرۆسەى یەكخستن و سەقامگیرى لەسەر ئاستى بازنەیەكى فراوانتر لە دۆڵى رووباڕى فوڕات.
لە قۆناغەكانى سەرەتا ویلایەتە یەكگرتووەكانى ئەمریكا چووە ململانێى سووریاوە، ئامانجەكەى روون بوو، كە تێكشكاندنى (داعش) بوو. ئەمرۆ زۆر قوڕسە ئەو ئەركە بە ئاسانى دیارى بكرێت، ئامانجى هەوڵدان بۆ تێكشاندنى داعش گۆڕاوە، ئه‌و كاته‌ی هه‌موو لایەنەكانه‌كانی حكومى و ناحكومی لە هەموو لایەكى ئەو وڵاتەدا چوونه ئه‌و پێكهاته ئاڵۆزه‌وه، ئەوەى بەڕوونى دەمێنێتەوە بریتیە لە گرنگى ستراتیژیەتى بوونى ئەمریكا لە رۆژهەڵاتى باكوورى سووریا، كە مەترسییەكان و تێچووەكانى زیاتر پەیوەستە بە بوونى نزیكەى (٩٠٠) سەربازى ئەمریكى، كە ئێستا ئەركیان لەو شوێنە ئەنجامدانى ئۆپەراسیۆنەكانە.
لەو كاتەدا كە ئیدارەى بایدن خەریكى پێداچوونەوەى فراوانترە بەسیاسەتەكانى بەرانبەر سووریا، دەسەڵاتى بەشار ئەسەد جارێكى تر بەرەو هەڵبژاردنى ناشەرعى دەچێت، رێڕەوەكان بۆ كۆتایی هێنان بەو جەنگە و مانەوەى بە تێكەڵبوونى ئەمریكا كەمترین و ئاڵۆزتریین گریمانه‌یه، بۆیە روونبوونەوەى نیەتى ئەمریكا لە باكوورى رۆژهەڵاتى سووریا كارێكى زۆر گرنگە.
رابردوویه‌كى دراماتیكى
لە سەرەتاوە جەنگ دژى داعش لەو پرسە گرنگه‌كانه جیاكرایه‌وه، كه رووبەڕووبەرووى سووریا دەبوونەوە، بۆیە دیپلۆماسیەت جیاكراوە لە تێكه‌ڵكردنی سەربازى ناوخۆی بۆ "سەركردایەتى پرۆسە تایبەتە هاوبەشەكانى ئەمریكا" لەگەڵ هاوبەشەكانى وەك "هێزەكانى سووریاى دیموكرات". لە (٢٠١٥)وە هێزەكانى سووریاى دیموكرات، كه لە " كۆمەڵێك هێزى كوردى و عەرەبى جیاواز بە هاوكارى هاوپەیمانى نێودەوڵەتى " گۆڕا بۆ هێزى سەربازى بەهێز و هاوبەشى خاوەن هەژموون لە باكوورى رۆژهەڵاتى سووریا، بەڵام لەلایەنى گەشەى دیپلۆماسى ئەمریكى زۆر روون نییە.
ئیدارەى باراك ئۆباماى سەرۆكى پێشووترى ویلایەتە یەكگرتووەكانى ئەمریكا لە سووریا لەسەر دوو رێڕەو كارى دیپلۆماسى دەكرد: یەكەم بۆ كۆنترۆڵكردنى دەسەڵاتى بەشار ئەسەد و لادانى له‌سه‌ر ده‌سه‌ڵات، لە كاتێكدا ئاستى دووەم تایبەت بوو بەشدارى باڵا بۆ پرسى بارمتە ئەمریكیەكان.
نەبوونى هەماهەنگى لە نێوان ئەو دوو ئامانجە بووە چاندنى تۆى ناروونى سەبارەت بەو هەوڵانەى هاوپەیمانى نێودەوڵەتى دژى داعش خستبویە گەڕ لە باكوورى رۆژهەڵاتى سووریا لە قۆناغى سەرەتاى سەرۆكایەتى دۆناڵد ترامپ، بەگوێرەى راپۆرتێكى هەواڵى لە پایزى رابردوو ئاشكرایكرد "یەكێك لە حاڵەتەكان گفتوگۆى داخراو كرا بۆ سووككردنى سزا سەپێندراوەكانى سەر دەسەڵاتى سووریا، یاخود كشانەوەى سەرجەم هێزەكانى ئەمریكا بەرانبەر ئازادكردنى زیندانییه‌كان"
لەگەڵ هاتنى ساڵى (٢٠١٦) تواناكانى داعش بەشێوەیەكى بەرچاو لاواز بوو، بەرپرسى هێزەكانى سووریاى دیموكرات پێشنیازى ئەوەى كرد هاوپەیمانى نێودەوڵەتى هەوڵەكانى چڕكاتەوە لەسەر دەركردنى هەموو هێزەكانى دەسەڵاتى سووریا لە رۆژئاواى باكوورى ئەو وڵاتە، بەگوێرەى بەرپرسێكى ئەو ناوچەیە، كە لە مانگى ئازار دیدارى لەگەڵ ئەنجام دابوون، سوپاى ئەمریكا ئامۆژگاریكردن هەنگاوى لەو جۆرە نەنێن، ئەوە ئاماژەیە هەندێك كەموكوڕى لە بەیەكگەیشتنى هەردوولا هەبووە، ئەو كارە بۆى هەبوو رەنگدانەوەى لەسەر رۆڵى وەزارەتى دەرەوەى ئەمریكا هەبێت لە دانووستانەكانى داهاتوو لەو ناوچەیە.
كاتێك داعش توانای سه‌ربازی له‌ده‌ست دا، پێكهاته‌ی حكومڕانى لە باكورى رۆژهەڵاتى سووریا گەشەى كرد
كاتێك داعش توانای سه‌ربازی له‌ده‌ست دا، پێكهاته‌ی حكومڕانى لە باكورى رۆژهەڵاتى سووریا گەشەى كرد، وەزارەتى دەرەوەى ئەمریكا و"ئاژانسى ئەمریكا بۆ گەشەى نێودەوڵەتى" و هاوبەشی تر هاتنە پێشەوە بۆ هاوكاریكردنى پرۆژە مرۆییەكان و چەسپاندنى سەقامگیرى لە ناوچە ئازادكراوەكان، لە قۆناغى دواتر كاری وەزارەتى دەرەوەى ئەمریكا گۆڕا بۆ كاركردن لەسەر پرسە سیاسیەكان لە چوارچێوەى" تیمى وەڵامدانەوەى هاوكارى لە پرۆسەى قۆناغی راگوزه‌ر لە سووریا" ئەركى سوپاى ئەمریكا لەو قۆناغە گۆڕا لە چالاكى ئۆپەراسیۆنەكانه‌وه بۆ چەسپاندنى ئاسایش و سەقامگیرى.
بە هاتنى (٢٠١٩) بەرپرسانى ئەمریكا بەشداربوون لە پرۆسەى نێوەنگیرى بۆ گفتوگۆى نێوان هێزە كوردییەكان، بە ئامانجى دامەزراندنى كیانێكى دامەزراوەیى و ئەمنى یەكگرتوو، هەردوو گروپى سەرەكى " پارتى یەكێتى دیموكراسى" و "ئەنجومەنى نیشتمانى كوردى" كۆبكاتەوە.
لە چەند مانگى رابردوو بەشێوەى پچڕپچر دانووستانەكان بەردەوام بوو، بەڵام نەگەیشتنە چارەسەرێكى فەرمى، بەشێكى زۆری هۆكارەكەى بۆ ئەوە دەگەڕێتەوە هەردوولا پەى بەگرنگى جیۆسیاسى یەكگرتوویى نابه‌ن.
به‌هۆی ئه‌وه‌ی سه‌ركرده‌كانی رۆژئاوا سه‌ربازیین په‌ی به گرنگی جیۆسیاسی یه‌كگرتوویی نابه‌ن
لەبرى كار لەسەر چارەسەرى ناكۆكیەكان لەگەڵ توركیا و دروستكردنی متمانە بكەن لە واشنتن و ئەوروپا و گۆمەڵە ناوخۆییانەى ملكەچى فەرمانڕەواییانە، تا ئێستا هەردوولا سه‌رقاڵی ململانێی ناوخۆى و گفتوگۆی بیرۆكراتییەكانن.
پێشخستنی ئه‌و ناكۆكیانه بووه هۆى لەبارچوونى گفتوگۆكان بەرێگەى كردەیى، بۆ نموونە تا ئێستا بەهۆى ئەو ناكۆكیانە بوونى دیپلۆماسى لەسەر ئەرزى واقیع سنووردارە، سەبارەت بەكردنەوەى نووسینگە و پرسە هاوشێوەكانی تر، لە ئەنجامى ئەو ناكۆكیانە زۆربەى گفتوگۆ ناخۆییەكان بەرپرسانى سەربازیین، ئەوانەش زۆر بەكەمى گرنگى ئەو گفتوگۆیانە بۆ كۆمەڵگەى نێودەوڵەتى تێدەگەن.
ئەو دۆخە لەسەر ئاستى رێكخراوى نەتەوە یەكگرتووەكانى گرێكوێرەى تێدا دروستبوو، نەتەوە یەكگرتووەكان بە فەرمى دانى بە ئەنجومەنى نیشتمانى كوردى داناوه، وەك بەشێك لە ئۆپۆزسیۆنى سووریا لە چوارچێوەى نەتەوە یەكگرتووەكان بۆ كۆتایى هێنان بە جەنگى ناوخۆى له سووریا، بەڵام پارتى یەكێتى دیموكراسی هیچ كورسیەكى لە پرۆسەى جنێڤ بەدەست نەهێنا، ئەگەر ململانێكانى كورد بەردەوام بێت گرنگى بە ناكۆكییەكانى ناوخۆى و ناسنامەى كوردى بدەن، ئەوە رووبەڕووى داڕوخانى تەواو دەبنەوە.
هاوپەیمانى دژى (داعش) شكستى هێنا لە بەكارهێنانى دەزگاى ئاسایشى خۆی لە باكوورى رۆژهەڵاتى سووریا وەك میكانزمى فشار بۆ ناچاركردنى لایەنە خۆجێییەكان بۆ باشكردنى حكومەت و پشتبەستن بە چارەسەرى سیاسى.
سەرەڕاى ئەوەش ئەركى راگەیه‌ندراوی هاوپه‌یمانی بریتیە: لە بەهێزكردنى سەقامگیرى، بەڵام نەیتوانى دەستە فەرمانڕەواكان لەرێگەى بنیاتنانى متمانە لە نێوان دانیشتوانى ئەو ناوچەیە جێگیر بكات.
نوێنەرایەتى حكومەتێكى خۆجێى جێگیر و شەفاف تاكە رێگەیە بۆ مانەوەى پاڵپشتى ویلایەتە یەكگرتووەكانى ئەمریكا و بەهێزكردنى ئەنجامى ئەرێنى لە ساڵانى داهاتوو، به‌ڵام لەبەرانبەردا هەردوولایه‌ن نقومى ناكۆكیەكانى ئێستایان بووینە، شكستیان هێناوە لە دابینكردنى سەرچاوەى زیاترى داهات بۆ باكورى رۆژئاواى سووریا، ئەوەش ئاسانكارى زیاتر ده‌كات بۆ بەربەستەكانى رووسیا لە پرۆسەى یەكخستن و سەقامگیرى لەسەر بازنەیەكى فراوانترى دۆڵى فورات.
پێشنیازەكان لە بوارى سیاسەتى گشتى
پێویستە وەزارەتى دەرەوەى ئەمریكا پشكى فەرانبەران بۆ پرسەكانى باكوورى رۆژهەڵاتى سووریا لە ئەمریكا و رۆژئاوا زیاد بكات، له پێناو هاندانى هاوبەشە خۆجێیەكان و نەرمینواندنى زیاتر بۆ بەژەوەندیە سیاسیه‌كان، باشترین رێگە بۆ چەسپاندنى ئەوە پێدانى رۆڵى زیاترە بە"تیمى وەڵامدانەوە بۆ هاوكارى لە پرۆسەى قۆناغى راگوزه‌ر لە سووریا".
سنووردانان بۆ سزا سەپێندراوەكان لەسەر پرۆژە بازرگانییەكان، كە هەوڵى كاركردن دەدەن لە باكورى رۆژهەڵاتى سووریا و گرتنەبەرى هەنگاوى زیاتر بۆ زیادكردنى پاڵپشتى نێودەوڵەتى و ناوخۆى بۆ سەپاندنى سەقامگیرى، به‌هۆی كه‌مبوونه‌وه‌ی به‌رده‌وامی هه‌ماهه‌نگی نه‌وه‌ته‌وه یه‌كگرتووه‌كان بۆ هاوكاری مرۆیی له باكوری رۆژهه‌ڵاتی سووریا، پێویستە رێكخراوە نێودەوڵەتییە نا حكومییەكان هاوكارى زیاتر پێشكەش بە هەموو ناوچەكە بكەن.
هانى ئاژانسەكانى نەتەوە یەكگرتووەكان بدرێت فشار بخەنە سەر دەسەڵاتى سووریا، كە رێگره له باشتركردنى هاوكارى و هەماهەنگى لەگەڵ"هێزەكانى سوریاى دیموكرات" كە ئەو كیانەیە ئاسایش و هاوكارى بۆ نزیكەى ١,٨ ملیۆن سوورى لە باكورى رۆژهەڵاتى سووریا دابین كردووه، بەهەمان شێوە پێویستە لەسەر نێردەى تایبەتى نەتەوە یەكگرتووەكان بەدواى كەناڵێك بگەرێت كە تۆكمەتر و نەرمى زیاتر تێدابێت لەگەڵ"ئەنجومەنى سووریاى دیموكرات" كە باڵى سیاسى"هێزەكانى سووریاى دیموكراتە"
فشار بخرێتە سەر توركیا لە گفتوگۆكانى هەماهەنگ و پاڵپشتبێت بۆ یه‌كخستنی كورد.
فشار بخرێتە سەر"هێزەكانى سوریاى دیموكرات" و دەسەڵاتدارانى ترى كورد، بۆ گەیاندنى ریكه‌وتنی پێشوه‌خته‌ی عه‌ره‌بی ڕیكی، ئەوەش كارێكى زیندوە زامنكردنى مانەوەى ویلایەتە یەكگرتووەكان بە هەموو توانایه‌وه دژى هەژموونى ئێران و رووسیا و داعش لەو ناوچەیە.
سه‌رچاوه: ماڵپه‌ڕى په‌یمانگه‌ى واشنتن/كینیس أر. روزین
0 لێدوانەکان
Karla Gleichauf
12 May 2017 at 05:28 pm
On the other hand, we denounce with righteous indignation and dislike men who are so beguiled and demoralized by the charms of pleasure of the moment
M Shyamalan
12 May 2017 at 05:28 pm
On the other hand, we denounce with righteous indignation and dislike men who are so beguiled and demoralized by the charms of pleasure of the moment
Liz Montano
12 May 2017 at 05:28 pm
On the other hand, we denounce with righteous indignation and dislike men who are so beguiled and demoralized by the charms of pleasure of the moment