Nuce Logo

محه‌مه‌د ئاجات

له‌و سه‌ردانه‌ی یۆنان، كەسايەتیى گرنگى وەك سادات ئۆنالى جێگرى وەزيرى دەرەوەى توركيامان لەگەڵ بوو، كە لەو دواييە لەسەر هەندێك پرسى زۆر گرنگى توركيا ناوى دەبرا، له‌ په‌راوێزی دانیشتنه‌كان دەرفەتم بۆ رەخسا گوێى بۆ بگرم. 

به‌تایبه‌ت لە چەند رۆژى رابردوو وێندى شێرمانى جێگرى وەزيرى دەرەوەى ئەمريكا  سەردانى ئەنقەرەى كرد، ئەوە يەكەم سه‌دانی بەرپرسى باڵاى ئيدارەى بايدن بوو بۆ توركيا.

لەو سەردانەى بۆ ئەنقەرەى پايتەختى توركيا چاوى بە سادات ئۆنال كەوت، بۆ تێگەيشتن لە رۆحى پەيوەنديەكان لە قۆناغى تازەى نێوان توركيا ويلايەتە يەكگرتووەكان، كەشى كۆبوونەوەكە و ناوەڕۆكى سەردانەكە گرنگن.

دواى سەردانەكەى بۆ توركيا شێرمان لە بەياننامەيەكدا  گوتى: "پێويستە توركيا دەستبەردارى سيستەمى (ئێس٤٠٠) رووسى بێت، ئەوە ئه‌و ده‌ستبه‌ردانه‌ تەنيا له‌به‌ر ئه‌وه‌ پرسێكى تەكنەلۆژى بێت".

لەو بارەوەيە زۆر پرسيار بە هزرى مرۆڤ دا دێت، گرنگترين پرسيار ئەوەيە، ئەگەر ئاڕاستەيەكى نوێ لە واشنتن بەرانبەر توركيا هەيە، دەكرێت لەلايەن واشنتنەوە ئاشكرا بكرێت.

ئۆنال ئاماژەى بە كۆبوونەوەكەى لەگەڵ جێگرى وەزيرى دەرەوەى ئەمريكا كرد، گوتى: "هەموو پرسەكانمان خستە خشتەى كارەكانمان"، هەروەها "ئەمريكا هيچ داوايەكى تازەى سەبارەت بە (ئێس٤٠٠) نەبوو". لەو كۆبوونەوەيە باسيان لە هيچ بەرەوپێشچوونێكى نوێ نەكرد سه‌باره‌ت به‌ قه‌یرانی (ئێس400).

پرسيارم لە ئۆنال كرد" ئايە بۆ ئەو پرسە سزاى نوێ هەيە؟" بۆ ئەوەى بەڕوون و راشكاوانە وەڵامم بداتەوە، گوتى: "هيچ نييە".

كاتێكيش مەولوود چاوش ئۆغلۆ وەزيرى دەرەوەى توركيا سەبارەت بە پرسى سيستەمى (ئێس ٤٠٠)ی رووسی  قسەى كرد، ئەو  گوتى: " ئێمە لە ديدارى برۆكسل، پێشنيازى خۆمان بۆ ئەمريكا روونكردەوە، دەكرێت لە چوارچێوەى ئەو پێشنيازانە ناكۆكيەكانمان سەبارەت بەو پرسە چارەسەر بكەين".

ئاشكرايە ويلايەتە يەكگرتووەكانى ئەمريكا گومانى ئەوەى هەيە سيستەمى (ئێس٤٠٠)ی رووسی كە توركيا لە رووسياى كڕيوە، دەتوانێت دزە بە نهێنيايەكانى فڕۆكەى (ئێف٣٥)ى ئەمريكى  بكات، بەڵام توركيا بە ويلايەتە يەكگرتووەكانى ئەمريكاى رايگەياندوە، "ئەگەر ئەوە گومانەكەيە، ئێمە ئامادەين ليژنەيەكى تەكنيكى دروست بكەين، سەبارەت بەو مەترسيە گفتوگۆ بكه‌ین، بۆيە هەرشتێك پێويستە ئێمە ئامادەين جێبه‌جێی بكه‌ین"، بەڵام لايەنى ئەمريكی هيچ وەڵامێكى ئەرێنيان بۆ ئەو داواكاريەى ئەنقەڕە نەبووە، ئەنقەڕە بەڕوونى لەو يارييە تێگەيشتووە، بۆ  پەراوێزخستنى ئەو داوايەی توركیا، ئەمريكيەكان  پشت بەياريكردن و خۆ دزينەوە دەبەستن".

 مەولوود چاوشئۆغلۆ ئاماژەى بەوەشكرد "لەگەڵ ئەوەشدا لە كۆبوونەوەى برۆكسل لەگەڵ وەزيرى دەرەوەى ئەمريكا،  ئەنقەرە پێشنيازێكى نوێى خستە بەردەم ويلايەتە يەكگرتووەكانى ئەمريكا".

كەواتە پێشنيازە نوێكە چييە؟ چاوشئۆغلۆ لەو بارەيەوە گوتى: "ئەوەى تێبينيمان كردووە، نە حكومەتى ئێستا و نەهى پێشوو، هيچ پێشنيازێكى ئێمەيان قبوڵ نەبووە بۆ دروستكردنى تيمى بەدواداچوون، كە ناتۆ لەسەر ئاستى تەكنەلۆژى و تەكنيكى سەرپەرشتى بكات، ئێمە دەزانين ئەوان بۆچى رەتى دەكەنەوە، چونكە ئەوان دەزانن بانگەشەكانيان راست نييە، ئەوان سوورن لەسەر ئەوەى سيستەمى (ئێس٤٠٠) نهێنى فڕۆكەى (ئێف٣٥) دزە پێدەكات، كاتێك ئێمەش پێشنيازى چارەسەكردنى ئەو كێشە تەكنيكيەيان دەخەينە بەردەم ئەوان رەتى دەكەنەوە، بۆيە بڕيارمان داوە بۆ ئەو پرسە رێگەچارەى سياسى بگرينە بەر". 

سەبارەت بە سزاى نوێ، مەولوود چاوشئۆغلۆ ئاماژەى بەوە كرد" لەو بڕوايە دانيم ئەمريكا بڕيارەكانى لە كۆنگرێس دەرچووە تونديان بكات، مادام گومانى نوێ نەبێت".

لەو قسانە روون دەبێتەوە لەو ديدارەى نێوان ئەنقەرە و واشنتن، ئەمريكا داواكارييەكى نوێى نەبوو، بەڵكو تەنيا داوارييەكانى پێشوو هەبوو.

ئەوەى گرنگە هەرگيز ئەنقەرە ئامادەى پاشەكشە نييە لە سيستەمى (ئێس ٤٠٠)، بەتايبەت بەشێكى زۆرى ئەو سيستەمەى كڕيوە، لە هەمان كاتيش ويستى بەلاى ئەوەيە پرسى كڕينى سيستەمى پاتريۆت لەسەر مێزى گفتوگۆ بهێڵێتەوە.

چاوشئۆغلۆ"سەبارەت بە ئاساييكردنەوەى پەيوەندى لەگەڵ ئيسرائيل،  ئەو پرسە پەيوەستە سياسەتانەى ئيسرائيل په‌یڕه‌وی ده‌كات".

ئۆنال" دەسپێشخەرييەكانمان سەبارەت بە پرسى فەڵەستين دەستكەوتى گەورەى هەبوو".

لە كاتى گفتوگۆمان لەگەڵ ئۆغلۆ و ئۆنال، مەولوود چاوشئۆغلۆ ئەو هەواڵانەى بيرهێنايەوە، كە باس لە نزيكبوونەوەى كۆتايى حكومەتى ناتەنياهۆ دەكەن لە ئيسرائيل.

ئەو پرسيارەم لێيكرد" ئەگەر حكومەتى ناتەنياهۆ كۆتايى هات، دەكرێت لەگەڵ ئيسرائيل پەيوەندى ئاسايى بكەنەوە؟"

مەولوود چاوش ئۆغلۆ جەختى لەسەر ئەوە كردەوە" كرۆكى كێشە لەگەڵ ئيسرائيل پەيوەندى بە دۆخى قودس  و هێرشەكانى ئيسرائيل دژ بە فەڵەستينيەكان و نيشتەجێكردنى ناياسايي هەيە، دەكرێت، دانيشين و قسە لەسەر ئاشتى بكەين وەك پێشوو، بەڵام هەر هێرشێكى ئيسرائيلى بۆ سەر فەڵەستين كۆتايى بەو پڕۆسەيە دەهێنێت، بۆيە دەكرێت بڵێين: بۆ ئەوەى ئەو ئاساييكردنەوە تێك نەچێت، پێويستە ئيسرائيل دەستبەردانى هێرشەكان و دەستدرێژى و سياسەتى فراوانخوازى بێت، ئەگەر وانەبێت، لاى ئێمە گرنگ نييە، كێ لە پۆستى سەرۆكايەتى ئيسرائيلە، ناتەنياهۆ بێت، ياخود كەسێكى تر لاى ئێمە یه‌كسانه‌".

سەبارەت بەو پرسەش سادات ئۆناڵ نەقڵ دەكەم، ئاماژەى بەو رەخنانەكرد، كە هەڵوێستى توركيا بەرانبەر پرسى فەڵەستين بە لاوازە وەسف دەكەن، بۆ ئەوە گوتى:" فشارى رايگشتى كاريگەرى سياسى دەبێت، لە ئامادەكردن و كۆكردنەوەى كۆمەڵگەى نێودەوڵەتى، بەهۆى ئەو فشارە، ياخود فشارەكان، كۆمەڵگەى نێودەوڵەتى ناچاربوو چاو بە هەڵوێستى خۆى دا بخشێنێتەوە، بۆيە دەبينين، كاتێك فشارە كانمان چڕكردەوە، دەبينين رۆژنامەى نيۆيۆرك تايمز باس لە كوشتنى منداڵان دەكات لە غەززە و وێنەكانيان بڵاودەكاتەوە، دڵنيام فشارەكانمان كاريگەرى بەرچاوييان هەبووە".