حه‌سه‌ن ئۆزگونه‌ش: به داخه‌وه بزووتنه‌وه‌ى كورد به باشى هه‌ڵسه‌نگاندن بۆ رووداوه‌كان ناكات
دیمانه‌ى تایبه‌ت به نوچه‌نێت
له ئێستادا پرسى كورد له توركیا له چ قۆناغێكدایه؟ چۆن مامه‌ڵه له‌گه‌ڵ پرسه‌كه‌دا ده‌كرێت؟
له‌راستیدا له‌مڕۆدا پرسى كورد له رۆژهه‌ڵاتى ناوه‌ڕاستدا، بۆته پرسێكى دیار وجددى و بابه‌تێكى رۆژه‌ڤ. ئه‌گه‌ر به تایبه‌ت باس له پرسى كورد له توركیا بكه‌ین، ده‌بێت بگه‌ڕێینه‌وه بۆ سه‌رده‌مى دروستبوونى كۆمارى توركیا، له قۆناغى شه‌ڕى سه‌ربه‌خۆیی توركیادا. مسته‌فا كه‌مال ئه‌تاتورك گه‌ڕایه‌وه بۆ بنه‌ماى رێككه‌وتن له‌گه‌ڵ كورد، بۆئه‌وه‌ى سه‌ربه‌خۆیی توركیا به ده‌ست بهێنێت. سه‌ره‌تا كۆنگره‌ى ئه‌رزڕومی به‌ست، دواتریش كۆنگره‌ى سیواسی به‌ست له‌گه‌ڵ كورددا جۆرێك له رێككه‌وتنى كرد تا پشتیوانى كورد به‌ده‌ستبهێنێت،
له‌وێدا 13 سه‌رۆك عه‌شیره‌تى گه‌وره‌ى كورد تیا به‌شداربوون، نامه‌شی بۆ گروپه كورده‌كانیتر نووسی و رێككه‌وتنێكى له‌گه‌ڵیان مۆر كرد. هه‌موو ئه‌مانه له ئه‌رشیفى ده‌وڵه‌تى توركیادا هه‌یه. له‌و كاته‌دا به‌شێكى كه‌م له كورده‌كان لایه‌نگری ئیمپڕاتۆرییه‌تى عوسمانییان ده‌كرد، هه‌ندێكیتریان له‌گه‌ڵ سه‌ربه‌خۆیی توركیا بوون و له‌گه‌ڵ مسته‌فا كه‌مال ئه‌تاتورك رێككه‌وتن، له‌سه‌ر ئه‌وه‌ى له‌پاش سه‌ربه‌خۆیی، به‌ڕێوه‌به‌رێتى خۆسه‌رى له هه‌رێمه كوردییه‌كان به كورد بدرێت، ئه‌وه‌بوو تاكو رێككه‌وتننامه‌ى لۆزان هاته‌ئاراوه، له‌چوارچێوه‌ى میساقى میللى دانوستان له‌نێوان كورد و توركدا هه‌بوو. به‌ڵام له‌و سه‌رده‌مه‌دا ئینگلیزه‌كان چاویان بڕیبووه ویلایه‌تى موسڵ و رۆژئاواى كوردستان كه له‌ژێر ده‌سه‌ڵاتى عوسمانییه‌كاندا بوو، به‌وه‌ى نه‌وتى زۆره و ئه‌وروپاش پێویستى به نه‌وت هه‌بووه. نه‌یانده‌ویست ئه‌و شوێنانه بكه‌وێته سنوورى ده‌وڵه‌تى توركیاوه، بۆیه له لۆزان به عیسمه‌ت ئینۆنویان وت ئێمه ده‌ست له ویلایه‌تى موسڵ و ناوچه‌كانیتر هه‌ڵده‌گرین، ئێوه‌ش ده‌بێت واز له پڕۆژه‌ى خۆبه‌ڕێوه‌به‌رێتى بۆ كورد له رۆژهه‌ڵاتى توركیا بهێنن. له‌سه‌ر ئه‌و بنه‌مایه رێككه‌وتن، له‌پاش ئه‌وه مسته‌فا كه‌مال ئه‌تاتورك له رێككه‌وتنى ئه‌ماسیا پاشگه‌زبووه‌وه و به بڕیارى مجلیسى ئه‌و كاته‌ى توركیا. له ده‌ستوره‌كه‌ى ساڵى 1924، كار گه‌یشته ئه‌وه‌ى نكۆڵى له كورد و له گشت كه‌مایه‌تییه‌كانیترى توركیا كرا. له‌كاتێكدا له‌ده‌ستووره‌كه‌ى ساڵى 1921 دا، دان به بوونى كورددا نرابوو. ئه‌تاتورك چه‌ندینجار ئه‌وه‌ى هێناوه‌ته سه‌ر زمان، له ئیزمیر ده‌یگووت ئێمه له‌گه‌ڵ كورد رێككه‌وتوین له‌سه‌ر ئه‌ساسی میساقى میللى به‌ڕێوه‌به‌رێتى خۆجێى ده‌ده‌ینه كورد. له‌پاش ئه‌وه‌ى سیاسه‌تى نكۆڵی لێكردن له نه‌ته‌وه‌ى كورد هاته ئاراوه و له شوباتى 1925، شۆڕشی شێخ سه‌عیدى پیران به‌رپابوو، ده‌وڵه‌تى تورك به توندترین شێوه رووبه‌ڕووی شۆڕشه‌كه بووه‌وه، ئه‌وه بوو له‌پاش ئه‌وه ده‌وڵه‌ت هه‌ندێ بڕیارى ده‌ركرد، له‌وانه‌ش قه‌ده‌غه‌كردنى زمانى كوردى له خوێندنگه و شوێنه فه‌رمییه‌كان و ته‌نانه‌ت له ماڵ و له بازاڕیش قسه‌كردن به زمانى كوردى قه‌ده‌غه كرا، ئه‌و عه‌شیره‌تانه‌ى كوردپه‌روه‌ر بوون به‌ره‌و ناوچه‌كانى ئه‌نادۆڵ و رۆژئاواى توركیا راگوێزران، پڕۆسه‌ى توانه‌وه‌ى شوناس ده‌سیپێكرد، له ئاگرین و ده‌رسیم شۆڕشی چه‌كدارى به‌رپاكرا، دواتریش كپ كران.
گه‌لانى توركیا به رێژه‌ى 85% له‌گه‌ڵ چاره‌سه‌رى پرسى كوردن
له ساڵانى نێوان 1940 تاكوو 1960 بێ ده‌نگییه‌ك له ئارادا هه‌بوو. له ساڵانى 1960 له جیهاندا، خه‌بات بۆ سه‌ربه‌خۆیی و ئازادیى ته‌شه‌نه‌ى كرد و ره‌وتێكی چه‌پ سه‌ری هه‌ڵدا، ئه‌مه‌ش كاریگه‌ریی له‌سه‌ر كورد كرد، ئه‌وه بوو له توركیا كوده‌تاى سه‌ربازى له‌ساڵانى 1971 و 1980 هاته‌راوه، ده‌وڵه‌ت به توندى هێرشی كرده سه‌ر بزووتنه‌وه‌ى كورد و له‌ناوی بردن.
له 1990 به‌دواوه پڕۆسه‌ى دیالۆگ ده‌سیپێكرد و بۆ ئه‌و مه‌به‌سته‌ش چه‌ند جارێك ئاگربه‌ست له‌نێوان په‌كه‌كه و ده‌وڵه‌تى توركیا راگه‌یه‌نرا. له‌سه‌ر خواستى ده‌وڵه‌تى تورك، په‌كه‌كه هه‌شت جار ئاگربه‌ستى راگه‌یاند. به نهێنى و به ئاشكرا دیدار له‌نێوانیان سازكرا. له ئۆسلۆ كۆبونه‌وه‌ى جددى به‌ڕێوه‌ده‌چوو، به‌ڵام نه‌گه‌یشته چاره‌سه‌ر و رێككه‌وتنێكى ره‌ها، دواجاریش له ساڵى 2013 دا بوو، ده‌وڵه‌ت له‌گه‌ڵ عه‌بدوڵا ئۆجه‌لان به فه‌رمى و به ئاشكرا دیالۆگى ده‌ستپێكرد. له درێژه‌ى پڕۆسه‌ى دیالۆگ، ئه‌وه‌بوو گه‌یشته رێككه‌وتننامه‌ى دۆڵمه‌باخچه، كه چوارچێوه‌یه‌كى بۆ دیاری كرابوو له‌لایه‌ن په‌كه‌كه و ده‌وڵه‌ته‌وه گه‌یشتنه چه‌ند خاڵێك. به‌ڵام ده‌وڵه‌ت ئاماده‌نه‌بوو ناوه‌ڕۆكى رێككه‌وتنه‌كه جێبه‌جێ بكات، ته‌نیا له‌پاش سێ مانگ به‌سه‌ر رێككه‌وتنه‌كه، تاكلایه‌نه بڕیارى كۆتایی دانیشتنه‌كانى دا و شه‌ڕى له‌دژى په‌كه‌كه و بزووتنه‌وه‌ى سیاسى كورد هه‌ڵگیرسانه‌وه.
له‌پێش ئه‌وه به‌رواره و له 30 تشرینى دووه‌مى 2014، له كۆبونه‌وه‌ى ئه‌نجوومه‌نى باڵاى ئاسایشی نه‌ته‌وه‌یی، به‌نهێنى بڕیاری ئه‌وه درا كه ده‌وڵه‌ت له‌و رێككه‌وتنامه‌یه پاشگه‌زده‌بێته‌وه و به هیچ شێوه‌یه‌ك ئاماده‌نین جێبه‌جێى بكه‌ن، له‌به‌رئه‌وه‌ى ده‌وڵه‌ت پێیوابوو ئه‌گه‌ر بێت ئه‌و ماددانه‌ى له رێككه‌وتنه‌كه‌دا هاتووه جێبه‌جێى بكات، ئه‌وا بناغه‌ى ده‌وڵه‌تى توركیا ده‌هه‌ژێنێت! به ناساندنى پێناسى كه‌مایه‌تییه‌كانى توركیا، ئه‌وا شتێك نامێنێت به‌ناوى یه‌ك میلله‌ت، یه‌ك زمان، یه‌ك ده‌وڵه‌ت، یه‌ك ئاڵا. خاڵێكیتر له‌سه‌ر جێبه‌جێنه‌كردنى ئه‌و رێككه‌وتنه‌ى دۆڵمه‌باخچه، مه‌سه‌له‌ى بوونى قه‌واره و ستاتۆیه‌ك بۆ كورد له رۆژئاواى كوردستان بوو، ده‌وڵه‌ت ترسى له‌وه هه‌بوو كه له ئاینده‌دا بناغه‌ى ده‌وڵه‌تێك بۆ كورد له رۆژئاواى كوردستان دابمه‌زرێت. له‌پاش ئه‌وه‌ى له باشوورى كوردستان فیدراڵییه‌ت بۆ كورد هه‌یه و له رۆژئاواش له ئه‌گه‌رى ده‌سكه‌وتى زیاتر بۆ كورد هه‌بوو، ئه‌وا كاریگه‌ریی له‌سه‌ر كوردى توركیا ده‌بێت و ره‌نگه كورد داواى جیابوونه‌وه‌ش بكات. یه‌كگرتنێك له‌شێوه‌ى كۆنفیدڕاڵیش بێته‌ئاراوه. ئه‌وه‌شیان بینى هیچ ده‌وڵه‌تێك له رۆژهه‌ڵاتى ناوه‌ڕاست به‌بێ كورد ناتوانێت پڕۆژه ستراتیجییه‌كانى له‌ناوچه‌كه جێبه‌جێ بكات.
ده‌وڵه‌تى توركیا ئێستا دانوستانێكى قبوڵ نییه و بگره نكۆڵى له‌و پڕۆسانه‌ش ده‌كات
له‌به‌ر ئه‌وه له ئه‌گه‌رى سه‌رهه‌ڵدانى ستاتۆیه‌ك بۆ كورد ترسان. ته‌نانه‌ت له درێژه‌ى دیداره‌كاندا ئه‌و داوایه‌شیان له ئۆجه‌لان هه‌بوو، یان ئه‌وه‌تا كورده‌كانى سووریا پاشگه‌ز ئه‌بنه‌وه له ستاتۆیه‌ك و له‌گه‌ڵ هێزه ئۆپۆزسیۆنه‌كان له‌دژى به‌شار ئه‌سه‌د ده‌جه‌نگن، له‌گه‌ڵ سوپای سووریاى ئازاد كار بۆ رووخاندنى رژێمى ئه‌سه‌د ده‌كه‌ن و پاشانیش بچنه ژێر ئه‌و حكومه‌ته‌ى له‌پاش به‌شار ئه‌سه‌د داده‌مه‌زرێت، چی بدات به كورد ده‌بێت پێى رازى بن.
ئه‌وه‌شیان گوت له توركیا هیچ مافێكى بنه‌ڕه‌تى به كورد نادرێت. به‌واتایه‌كی تر ده‌وڵه‌تى توركیا ئه‌و مه‌رجانه‌ى هه‌بوو له لایه‌نى كورد بۆیه له‌و رێككه‌وتنه پاشگه‌زبویه‌وه. لایه‌نى كوردیش ئه‌وه‌یان لا په‌سند نه‌بوو كه رێككه‌وتنێك له‌سه‌ر بنه‌مانى برایه‌تى و ئاشتى و مافى یه‌كسانى تیانه‌بێت. مافه بنه‌ڕه‌تییه‌كان له‌خۆنه‌گرێت و مافه دیموكراتییه‌كان، له رابردوودا رێككه‌وتنى نێوان كورد و تورك هه‌بوه . ده‌توانین ئه‌و رێككه‌وتننامانه وه‌ك بنه‌ما وه‌ربگرین. ئیتیفاقى ستراتیجى هه‌بووه.
له توركیا ئه‌رگه‌نه‌كۆنه‌كان و مه‌هه‌په‌ییه‌كان كه له ده‌وڵه‌تى قوڵدان به‌ته‌واوى رێگر بوون له جێبه‌جێ كردنى رێككه‌وتنامه‌كه و له‌دژى كورد وه‌ستانه‌وه ئه‌وه بوو پڕۆسه‌ى ئاشتى له حوزه‌یرانى 2015 كۆتایی هات و شه‌ڕ ده‌ستیپێكرده‌وه. له شرناخ و جزیره و سلۆپی كۆمه‌ڵكوژى كرا. له گه‌ڤه‌ر و نوسه‌یبین و ئامه‌د به چه‌ك و فڕۆكه سوپا هێرشى كرد. ده‌ستگیركردنى سیاسییه‌كان له‌و رۆژه‌وه تاكو ئێستا ده‌وڵه‌ت سیاسه‌تى نكۆڵی دژ به كورد په‌یڕه‌و ده‌كات. هێرشه سه‌ربازییه‌كانى بۆ سه‌ر باشوور و رۆژئاواى كوردستان چڕتر كراوه‌ته‌وه. فشاره‌كان بۆ سه‌ر هه‌ده‌په دوا راده‌یه. ده‌وڵه‌ت پڕۆژه‌ى خۆى به‌م جۆره له‌دژى كورد جێ به‌جێ ده‌كات.
لایه‌نى كورد زۆر جه‌خت له رێككه‌وتننامه‌ى دۆڵمه باخچه ده‌كاته‌وه، بۆچى بۆ لایه‌نى كورد گرنگه و باس له جێبه‌جێ كردنى مادده‌كانى رێككه‌وتنه‌كه‌شى ده‌كه‌ن؟
رێككه‌وتنى دۆڵمه‌باخچه و راگه‌یه‌نراوه هاوبه‌شه‌كه‌ى نێوان لایه‌نى كورد و حكومه‌تى توركیا، ئه‌و بیركردنه‌وه فاشیسته‌ى له‌ناوبرد كه پێیوابوو نكۆڵى له بوونى میلله‌تانى دیكه ده‌كات، ئه‌و ئایدۆلۆژیه فه‌رمییه‌ى ده‌وڵه‌تى له‌ناوبرد كه ده‌ڵێت له توركیا یه‌ك میلله‌ت، یه‌ك ده‌وڵه‌ت، یه‌ك زمان، یه‌ك ئاڵا بوونى هه‌یه! ئه‌مه زۆر كاریگه‌ریی هه‌بوو له رووخانى ئه‌و ئایدۆلۆژیا فه‌رمییه‌ى ده‌وڵه‌ت، بۆئه‌وه‌ى توركیا دان به نه‌ته‌وه‌كانی تر بنێت و به‌ره‌و وڵاتێكى دیموكراسى هه‌نگاوبنێت. ئێمه وه‌ك لایه‌نى كورد چه‌ند مۆدێلێكمان بۆ چاره‌سه‌رى پرسى كورد پێشنیار كردووه، له‌وانه‌ش كۆنفیدڕاڵى، به‌ڕێوه‌به‌رێتى خۆسه‌رى، مافى یه‌كسانى بۆ گشت گه‌لانى توركیا و مافى ئیداره‌ى خۆسه‌رى، مافى به‌ره‌وپێشبردنى كولتور و زمان و مێژووى هه‌ر نه‌ته‌وه‌یه‌ك كه بخوازێت ئازادانه كار بۆ ئه‌وانه بكات. له‌م دیشه‌وه ویستمان:
1- ئاشتى له‌نێوان گه‌لان ده‌سته‌به‌ر بكرێت.
2- -داكۆكی له یه‌كسانى مافى ژن و پیاو.
3- پاراستنى مافى كرێكار و نه‌هێشتنى چینایه‌تى
هه‌موو ئه‌مانه له ده‌ستوورێكى دیموكراتیدا زامن بكرێت. به‌مه‌ش سه‌رده‌مێكى نوێ له كۆمارى توركیا ده‌هاته كایه‌وه، له‌گه‌ڵ ئه‌وه‌ى توركیا چاره‌سه‌رى پرسه ناوخۆییه‌كانى بكردبا، ئه‌وا ده‌بووه مۆدێلێك بۆ زۆرێك له وڵاتانى رۆژهه‌ڵاتى ناوه‌ڕاست له‌وانه‌ش ئێران، عێراق و سوریا هتد..
ئاشتبوونه‌وه له‌گه‌ڵ كورد كارێكى ئیجابی ده‌بوو بۆ هه‌موو لایه‌ك، ده‌ره‌نجام حكومه‌تى ئاكپارتى ئاماده‌نه‌بوو خاڵه‌كانى رێككه‌وتننامه‌كه جێبه‌جێى بكات. له‌به‌رئه‌وه‌ى ترسیان له به‌هێزبونى پێگه و ستاتۆى كورد هه‌بوو. دواتریش خۆیان رایانگه‌یاند كه له‌سه‌ر مێزى دانوسان پاشگه‌زبونه‌ته‌وه.
خاڵێكی تر له‌سه‌ر گرنگى راگه‌یه‌نراوى دۆڵمه‌باخچه، ئه‌وه‌بوو به ویستى عه‌بدوڵا ئۆجه‌لان بووه كه له رێگه‌ى میدیاكانه‌وه بۆ رای گشتى له توركیا ئاشكرا بكرێت، گرنگى ئه‌مه چییه؟
به‌ڵێ به دڵنییاییه‌وه، گرنگ بوو گه‌لانى توركیا له راستى و خواستى كورد بۆ چاره‌سه‌رى پرسه‌كان ئاگاداربن. هاوكات گه‌لى توركیاش پشتیوانیى خۆیان ده‌ربڕى بۆ پڕۆسه‌كه به رێژه‌ى سه‌دا 85 له‌گه‌ڵ چاره‌سه‌رى پرسى كورد بوون، بۆیه هیچ كاردانه‌وه‌یه‌كى سلبی له‌سه‌ر راگه‌یه‌نراوه‌كه لێنه‌كه‌وته‌وه. كاتێ هه‌ده‌په توانى له هه‌ردوو هه‌ڵبژاردنه‌كه‌ى ئه‌و كاته 100 شاره‌وانى به‌ده‌ست بهێنێت و 80 په‌رله‌مانتارى بنێرێته په‌رله‌مان، ئه‌م سه‌ركه‌وتنه‌ى كورد ده‌وڵه‌تى ترساند به‌وه‌ى كه كورد قابیلیه‌تى ئه‌وه‌ى هه‌یه خۆى خۆى به‌ڕێوه‌ببات و ستاتۆیه‌كى بۆ خۆى هه‌بێت، له‌به‌ر ئه‌وه‌ش بوو ده‌وڵه‌ت بڕیاریدا پڕۆسه‌ى دانوستانه‌كه رابگرێت و چه‌ند جۆرێك ئۆپه‌راسیۆنى پۆلیسى و سه‌ربازى له‌دژى بزووتنه‌وه‌ى كورد ده‌سپێكرد، درێژه‌ى به‌و سیاسه‌ته‌ى پێشووتر دا كه له‌ساڵى 2009 بۆ یه‌كه‌مجار ئۆپه‌راسیۆنى پۆلیسى به‌ناوى دۆسیه‌ى (كه‌جه‌كه) ده‌سپێكرد، تاكو پایزى 2012 درێژه‌ى كێشا، كه 11 هه‌زار كه‌س ده‌ستگیركران. له‌ساڵى 2016، كار گه‌یشته ئه‌وه‌ى قه‌یوم بۆ شاره‌وانییه‌كانى هه‌ده‌په دانران. سه‌رۆك شاره‌وانییه‌كان و هاوسه‌رۆكه‌كانى هه‌ده‌په ده‌ستگیركران، 13 په‌رله‌مانتارى هه‌ده‌په له زینداندان. هه‌موو ئه‌مانه نیازى ده‌وڵه‌تى توركى نیشاندا كه واقیعیانه له‌گه‌ڵ چاره‌سه‌رى پرسى كورد و ئاشتى نه‌بووه‌و بگره هه‌مووى پڕۆسه‌یه‌ك بوو بۆ مه‌رامی هه‌ڵبژاردن.
به‌ره‌یه‌ك له دژى كورد دروست بووه به تاكتیكى كوردى باش و كوردى خراپ
مامه‌ڵه‌ى له‌گه‌ڵ ده‌كه‌ن
ئایا ده‌كرێت بڵێین رێككه‌وتننامه‌ى دۆڵمه باخچه وه‌ك به‌ڵگه‌یه‌ك ده‌مێنێته‌وه؟ یاخود له ئاینده‌دا ئه‌گه‌ر پڕۆسه‌یه‌كى ئاشتى ده‌سپێبكاته‌وه، ده‌كرێ وه‌ك بنه‌ما سوود له‌و رێككه‌وتنه وه‌ربگیرێت؟
له‌پێش دۆڵمه‌باخچه، كۆبوونه‌وه‌كانى ئۆسلۆ هه‌بوو، به نهێنى له ده‌وڵه‌تى سێیه‌م به‌ڕێوه‌چوو، له‌وێ زنجیره‌یه‌ك دیدار له‌نێوان نوێنه‌رانى ده‌وڵه‌ت و ئه‌ندامانى باڵاى په‌كه‌كه سازكران، ئه‌و كۆبوونه‌وانه‌ش وه‌ك به‌ڵگه پارێزراون و دواتریش له‌لایه‌ن بزووتنه‌وه‌ى گوله‌نه‌وه تۆماره ده‌نگییه‌كانى كۆبوونه‌وه‌كه بۆ رای گشتى ئاشكرا كرا. ئه‌وه‌ش به‌ڵگه‌یه‌كى روون و ره‌سمى و ئاشكرایه بۆ رای گشتى، به‌ڵام ده‌وڵه‌ت له ئێستادا هیچ دیالۆگ و دانوستانێكى قبوڵ نییه و بگره نكۆڵى له‌و پڕۆسانه‌ش ده‌كات.
به بۆچوونى به‌ڕێزتان بۆ ده‌ستپێكردنه‌وه‌ى پڕۆسه‌یه‌كى نوێ بۆ ئاشته‌وایى چی بكرێت؟ ئایا هه‌رێمى كوردستان چۆن ده‌توانێت رۆڵ بگێڕێت؟
له‌پاش راگه‌یه‌نراوه هاوبه‌شه‌كه‌ى دۆڵمه‌باخچه و ده‌ستپێكردنه‌وه‌ى شه‌ڕ له‌نێوان په‌كه‌كه و سوپا، له توركیا سه‌رده‌مێكى نوێ هاته‌ئاراوه، ئه‌وه‌بوو مه‌هه‌په و ئاكپارتى و ئه‌رگه‌نه‌كۆن و سوپا، گه‌یشتنه رێككه‌وتنێك كه هه‌موو ئاشته‌وایی و دیالۆگێك له‌گه‌ڵ كورددا ره‌ت بكه‌نه‌وه و درێژه به سیاسه‌تى نكۆڵی كردن له كورد بكه‌ن. ئه‌م به‌ره‌یه به ته‌واوه‌تى له دژى ده‌ستكه‌وته‌كانى گه‌لى كورد له رۆژهه‌ڵاتى ناوه‌ڕاستدا ده‌وه‌ستێته‌وه. تاكتیكێكى له‌م شێوه‌یه‌یان هه‌یه ده‌ڵێن كوردى باش و كوردى خراپ، واته ناكۆكى بخه‌نه ناو ماڵى كورده‌وه و دابه‌شیان بكه‌ن، دواتریش له‌دژى یه‌ك به شه‌ڕیان بده‌ن، به‌مه‌ش ئامانجیان وایه پێگه‌ى هه‌موو كورد لاواز بكه‌ن. پێویسته كورد ئه‌وه راستییه بزانێت كه هه‌موو كات ده‌رفه‌تى دیالۆگ بۆ ئاشتى هه‌یه، به‌ڵام له ئێستادا، رێككه‌وتنى مه‌هه‌په و ئاكپارتى و ئه‌رگه‌نه‌كۆن له توركیا، خاوه‌ن زیهنیه‌تی نكۆڵى كردن له كورد و دوژمنایه‌تى كورد ده‌كه‌ن و به‌و ئامانجه یه‌كیان گرتووه، دوا راده فاشیزمانه مامه‌ڵه له‌گه‌ڵ پرسه‌كه ده‌كه‌ن. پێموابێت تاكو فشارێكى جددى له ده‌ره‌وه و له ناوخۆى توركیا له‌سه‌ریان دروست نه‌بێت، ئه‌وا زۆر زه‌حمه‌ته بگه‌ڕێنه‌وه بۆ دانوستان و ئاشتى و بنه‌ماكانى دیموكراتى، یان ئه‌وه‌تا له ده‌سه‌ڵات نه‌مێنن، ئه‌وا ره‌نگه له توركیا دوباره زه‌مینه‌ى ئاشتى بێته‌ئاراوه.
خاڵێكیتر په‌یوه‌ندى به ئێمه‌ى كورده‌وه هه‌یه، به داخه‌وه بزووتنه‌وه‌ى كورد به باشى هه‌ڵسه‌نگاندن بۆ رووداوه‌كان ناكات، له‌به‌رئه‌وه‌ى هه‌میشه به‌رژه‌وه‌ندى تاكه‌كه‌سى و چه‌ند خێزانێك یان حزبێك له‌به‌رچاو ده‌گیرێت، بۆیه كورد ته‌با نییه، پاڵپشتى یه‌ك نییه، یه‌ك ناگرن، ئه‌وه‌تا له باكوورى كوردستان حزبه كوردییه‌كان 25 ساڵه دواى كۆنفڕانسێك بۆ گشت پارته كوردییه‌كان ده‌كه‌ن، كه یه‌ك بگرن و به یه‌ك زمانى دیبلۆماسى خواسته‌كانمان به جیهان بگه‌یه‌نین، كوردى باكوور یان باشوور یان رۆژهه‌ڵات و رۆژئاواى كوردستان، خواستمان چییه، به‌بێ شه‌ڕ ده‌توانین داواكارییه‌كانى خۆمان بگه‌یه‌نین به جیهان، ئێمه میلله‌تێكى ره‌سه‌نین و زمان و كولتورى خۆمان هه‌یه، له سه‌رده‌مى سۆمه‌رییه‌كانه‌وه له‌سه‌ر خاك و زێدى خۆمان ده‌ژین، پتر له چل ملیۆن كه‌سین، ده‌مانه‌وێت سه‌ربه‌خۆ بین و خۆمان خۆمان به‌ڕێوه‌ببه‌ین، به‌داخه‌وه تائێستا نه‌مانتوانیوه ئه‌و ته‌باییه‌ى خۆمان رێك بخه‌ین، به تایبه‌تیش له باشوورى كوردستان ئه‌و هه‌وڵه نابینرێت، له‌به‌رئه‌وه‌ى به‌رژه‌وه‌ندى لایه‌نێك له‌پێش ده‌گیرێت، ئه‌وه‌تا ده‌وڵه‌تى تورك له رۆژئاواى كوردستان داگیركاریی ده‌كات، هێرشى سه‌ربازى بۆ سه‌رخاكى هه‌رێمى كوردستان ده‌كات و ده‌شخوازێت دوو لایه‌نى كورد به شه‌ڕ بدات. به‌مه‌ش پێگه‌ى كورد لاواز بكات و دواتریش بیانكاته ژێر ركێفى خۆیه‌وه. بۆچى حزبه‌كانى باشوور ئه‌و راستییه نابینن؟ مێژووى عوسمانییه‌كان پڕه له نموونه‌ى له‌و جۆره. ئێمه به یه‌كگرتنمان ئه‌وجا ده‌توانین زۆر شت به‌ده‌ستبهێنین وه‌ك گه‌لى كورد. هه‌موو داخوازیی گه‌لى كورد له‌ئێستادا، یه‌كگرتنى كورد خۆیه‌تى. ئه‌گه‌ر ئێمه له‌ناو خۆماندا یه‌كبگرین و ته‌بابین، ئه‌وا توركیا گوێ له داواكارییه‌كانى كورد ده‌گرێت، به‌هه‌مان شێوه ئێران و عێراق و سووریاش ئه‌وكات گوێ له داخوازییه‌كانى گه‌لى كورد ده‌گرن. هیچ به‌شێكى كوردستان به ته‌نیا خۆى ناتوانێ ده‌سكه‌وته‌كانى خۆى تا سه‌ر بپارێزێت، ئه‌گه‌ر له‌گه‌ڵ كوردى پارچه‌كانی تردا یه‌كگرتوو نه‌بێت. له ئێستادا پێویسته له گشت كورد له هه‌ر پارچه‌یه‌كى كوردستان بێت و له هه‌ر كوێیه‌كى جیهان بێت، له‌دژى شه‌ڕى كورد له‌گه‌ڵ كورد بوه‌ستێته‌وه و هه‌ڵوێستى هه‌بێت. پێكه‌وه كار بكه‌ن تاكوو پێناس و ده‌ستكه‌وتى كورد له سه‌ده‌ى 22 دا له‌سه‌ر ئاستى نێوده‌وڵه‌تى بپارێزن. له‌سه‌ده‌ى رابڕدوودا بۆیه دۆڕاندمان له‌به‌رئه‌وه‌ى یه‌كگرتوو نه‌بووین، ته‌با نه‌بووین پارچه پارچه بووین، له‌ئاست خواسته‌كانى گه‌لى كورد یه‌ك ده‌نگ نه‌بووین، ئه‌مجاره‌یان ئه‌گه‌ر ته‌با نه‌بین ئه‌وا زۆر ده‌رفه‌تمان له‌ده‌ست ده‌چێت.
چه‌ند مۆدێلێكمان بۆ چاره‌سه‌رى پرسى كورد پێشنیار كردووه
له گشت پڕۆسه‌كانى ئاشتى له توركیا 1993 ( تاكوو 2015 ) هه‌رێمى كوردستان رۆڵى نێوه‌ندگیریی له‌نێوان په‌كه‌كه و توركیا گێڕاوه، بۆ ئاینده‌ش ئه‌و رۆڵه به پێویست ده‌بینرێت؟
بێگومان. له‌مڕۆدا پارتى دیموكراتى كوردستان، یه‌كێتى نیشتمانیى كوردستان، مه‌سعود بارزانى، هه‌روه‌ها پێگه‌ى هه‌رێمى كوردستان، بوونى ئه‌وانه بۆ هه‌موو كورد گرنگه. به‌دڵنیاییه‌وه ئه‌وان ساڵانێكى زۆره خه‌بات ده‌كه‌ن و خاوه‌ن ئه‌زموونن. له‌سه‌رئاستى نێوده‌وڵه‌تیش گرنگى خۆیان هه‌یه. ئه‌گه‌ر دووباره خواستیان هه‌بێت، ئه‌وا ده‌توانن به‌شێوه‌یه‌كى زۆر باش و پێرفێكت رۆڵى نێوه‌ندگیریی بۆ ئاشته‌وایی له‌نێوان په‌كه‌كه و توركیا بگێڕن. ده‌شتوانن هه‌موو بزووتنه‌وه‌ى كورد كۆبكه‌نه‌وه و یه‌كگرتووییه‌ك دروست بكه‌ن. ئه‌و كات هه‌موو داواكاریی و خواستى خۆشیان به وڵاتانى دراوسێى و وڵاتانى جیهان بڵێن. پێموابێت زمینه‌كه له‌باره بۆ ئه‌وه ئه‌گه‌ر له‌و رووه‌وه خواستى جدى هه‌بێت. خواستى گه‌لى كورد به‌گشتى یه‌كگرتن و ته‌بایی كورده. چاوه‌ڕوانی ئه‌وه ده‌كرێت. پێموانییه هیچ كوردێك حه‌زبكات شه‌ڕى براكوژى رووبدات و كورد كورد بكوژێت. ئه‌مجاره به ته‌واوه‌تى ئه‌یدۆڕێنین مێژووش لێمان خۆش نابێت. پێویسته له‌سه‌ر هه‌موو لایه‌ك هۆشیار بین و نه‌كه‌وینه ئه‌و ته‌ڵه‌یه‌ى دوژمن بۆى ناوینه‌ته‌وه. ته‌باییه‌ك دروست ببێت. ئه‌وكات خواسته‌كانى گه‌لى كورد هه‌رچییه‌كه به وڵاتانى دراوسێ و جیهانى بڵێین. زیهنیه‌تى شه‌ڕ رێگه‌یه‌كى هه‌ڵه‌یه ئه‌گه‌ر تۆ پێت وابێت به‌شه‌ڕ براوه ده‌بێت. به شه‌ڕ هه‌موومان دۆڕاو ده‌بین و ده‌سكه‌وتمان نابێت.
له مانگى رابردوودا، له باكوورى كوردستان پارته كوردییه‌كان "رێككه‌وتننامه‌ى كوردستانى"-یان مۆر كرد، ئامانج له‌مه چییه؟
كۆبوونه‌وه‌كان درێژه‌ى هه‌یه، ده‌توانم بڵێم ئه‌مجاره رێككه‌وتننامه‌یه‌كى تۆكمه‌تر له‌وانه‌ى پێشووتر كراوه، ئه‌م پێكه‌وه كاركردنه به‌ته‌نیا بۆ كاتى هه‌ڵبژاردن نییه، به‌ڵكو به‌شێوه‌یه‌كى مه‌ودا درێژ و ستراتیجى درێژه‌ى ده‌بێت. ئه‌و پارتانه هاوڕان له‌سه‌ر ئه‌وه و بۆ یه‌كگرتنى كورد قسه‌كراوه ته‌نانه‌ت ده‌رفه‌ت هه‌بێت به‌نیازن نوێنه‌ریان سه‌ردانى هه‌رێمى كوردستان بكه‌ن و له‌گه‌ڵ به‌رپرسانى باڵاى كورد كۆببنه‌وه. به‌تایبه‌تیش رێگرى بكه‌ن له هه‌ڵگیرساندنى شه‌ڕى براكوژى، ئه‌م رێككه‌وتنه ستراتیجییه‌ى باكوورى كوردستان به‌ته‌نیا بۆ باكوورى كوردستان نییه، به‌ڵكو كار له‌گه‌ڵ گشت به‌شه‌كانى كوردستان ده‌كه‌ن بۆ ته‌بایی و یه‌كڕیزى ماڵى كورد، هاوكات ماوه‌یه‌كه ئه‌نه‌كه‌سه له‌گه‌ڵ لایه‌نه‌كانیترى رۆژئاواى كوردستان كۆبونه‌وه ئه‌نجام ده‌دات، هه‌وڵێك بۆ یه‌كگرتوویی هه‌یه. پێویسته هه‌موو لایه‌نه كوردیه‌ككان له‌ناوخۆیاندا و له‌گه‌ڵ به‌شه‌كانی ترى كوردستاندا ته‌بابن. تاكو به ئامانجه‌كانیان بگه‌ن زه‌مینه‌سازییه‌ك بڕه‌خسێنین. ئه‌مه‌ش به‌هاى كورد له‌سه‌ر ئاستى جیهان زیاتر ده‌كات.
هه‌ریه‌ك له هه‌ده‌په، به‌ده‌په، پارتى ناوچه‌یی دیموكراتى، پارتى كۆمۆنیستى كوردستان، پارتى ئازادى و پارتى كوردستانى توركیا-پارتى كوردستانى باكوور و چه‌ند گروپ و رێكخراوێك له‌ناو رێككه‌وتنامه‌ى كوردستانى هه‌یه.
هه‌موو لایه‌نه‌كانى باكوور نیگه‌رانن له ئه‌گه‌رى سه‌رهه‌ڵدانى شه‌ڕى براكوژى، له‌به‌رئه‌وه پێویسته ته‌بابن هوشیار بین پێشمه‌رگه و حزبه‌كان ئاگاداربن ئه‌ركیان هه‌بێت پاشگه‌زبینه‌وه له‌شه‌ڕى ناوخۆ نه‌بینه ده‌سكه‌لاى وڵاتان كه‌موكورتى خۆمان به دیالۆگ باس بكه‌ین.
كورد هه‌رگیز نابێته بچێته شه‌ڕى براكوژى مێژوو لێمان خۆش نابێت ئومێدمان هه‌یه بارزانى و پارته‌كه‌ى و پارته‌كانی تر رێگربن له شه‌ڕى براكوژى و دیالۆگ سازبكه‌ت بۆ چاره‌سه‌رى كێشه‌كان.
كۆلێجى په‌روه‌رده‌یی ته‌واو كردووه
پێشتر كارى مامۆستایی كردووه
له‌ساڵانى 2002 به‌دواوه له رێكخراوى Eğitim-Sen بۆ په‌روه‌رده‌ى كوردى له ئامه‌د كارى كردووه
ماوه‌یه‌ك به‌رپرسى HADEP له پارێزگاى وان بووه.
ساڵانێكى زۆر خۆبه‌خشانه به‌رپرسى ئینستوتى كورد له ئیسته‌نبوڵ بووه
بۆ ماوه‌ى 4 ساڵ گۆشه‌نوسى له رۆژنامه‌ى ئازادى وڵات كردووه
خاوه‌نى دوو كتێبه.
.jpg)
.jpg)
0 لێدوانەکان
Karla Gleichauf
12 May 2017 at 05:28 pm
On the other hand, we denounce with righteous indignation and dislike men who are so beguiled and demoralized by the charms of pleasure of the moment
M Shyamalan
12 May 2017 at 05:28 pm
On the other hand, we denounce with righteous indignation and dislike men who are so beguiled and demoralized by the charms of pleasure of the moment
Liz Montano
12 May 2017 at 05:28 pm
On the other hand, we denounce with righteous indignation and dislike men who are so beguiled and demoralized by the charms of pleasure of the moment