Nuce Logo

وەرگێرانى: ئيسماعيل تەها

ماڵپەڕى (ئۆيل پرايس) لە راپۆرتێكيدا تيشك دەخاتە سەر كێڵەگەى گازى سرووشتى لە كەناراوەكانى كەرتى غەزە، كە زياتر لە يەك ترليۆن پێ چوارگۆشەى تێدايە لە داهاتوودا دەببێتە سەرچاوەيەكى داهات بۆ فەڵەستينيەكان، راپۆرتەكە باس لەو دەكات، هەندێك ئاماژە هەيە، لە ماوەى رابردوو حكومەتى ئيسرائيل ويستى دەستبەسەرداگرتنى ئەو كێڵگە گازەى هەبووە، ئەوەش بۆتە هۆى هەڵگيرسانى ئەو جەنگەى ئێستاى نێوان حەماس و ئسسرائيل. 

ئەمەريكا دانى بەوە داناوە، ئەو گازە موڵكى گەلى فەڵەستينە و مافى بەكارهێنانى ئەو گازەيان هەيە، بەڵام بۆ ئەوەى بەكارهێنانى ئەو كێڵگەيە بخرێتە بوارى جێبەجێكردن، پێويستە ئاشتى لەنێوان فەڵەستين و ئيسرائيل بێتە كايەوە.

ئامۆس هۆچستين، راوێژكارى جۆ بايدن، سەرۆكى ئەمەريكا بۆ كاروبارى ئاسايشى وزە كە لەم دوياييە سەردانى ئيسرائيلى كردووە گوتى، "كێگلەى دەريايى غەزە كاريگەرى گەورەى لەسەر بردنە پێشى ئابوورى فەڵەستين دەبێت."

هۆچستين ئاماژە بەوە دەكاتەوە، كە پێويست ناكات زێدەڕەوى لە خەمڵاندنى تواناكان لەو بوارە بكرێت، پێويستە جەخت لەسەر ئەوە بكرێتەوە كە ئەو كێڵگەيە دەبێتە سەرچاوەيەكى داهات بۆ حكومەتى فەڵەستينى و گرەنتى هەبوونى سيستەمێكى وزەى سەربەخۆى بۆ فەڵەستين.

لە ساڵى (2000) كۆميپانياى گازى بەريتانى كێڵگەى گازى دەريايى غەزەى دۆزييەوە، كە لە ساڵى (1999) رێككەوتنێكى (25) ساڵى لەگەڵ دەسەڵاتدارانى فەڵەستينى واژۆكرد بوو، كە بەگوێرەى رێككەوتنى دووەمى ئۆسلۆ، فەلەستينييەكان بە رووبەڕى (20) ميل مافى خاوەندارييەتى كەناراوەكانيان هەيە.

حكومەتى ئيسرائيل لەو كاتەدا رێككەوتنێكى بۆ هەڵكەندنى دوو بير لەگەڵ كۆمپانياى "بريتش غاز" واژۆ كرد، كە نزيكەى يەك ترليۆن و (400) مليۆن پێ چوارگۆشە گاز دەربهێنن، لەگەڵ ئەوەشدا ململانێ و لێكەوتە ئابوورييەكان و ململانێ سياسييەكان لە ساڵانى دواتر بوونە بەربەست لەبەردەم دۆزينەوەكان.

ساڵى رابردوو حكومەتى ئيسرائيل، بە سەرۆكايەتى بنيامين ناتەنياهۆ بە شێوەيەكى سەرەتايى رەزامەندى لەسەر دووبارە گەڕان لە كێڵگەى گازى غەزە دەربڕى، لەو چوارچێوەيە هەوڵەكان لەنێوان ئيسرائيل و ميسر دەسەڵاتى فەڵەستينى بەردەوام بوو، لەگەڵ بايەخى سەرەكى بە گەشەى ئابوورى فەڵەستين و پارێزگارى لە سەقامگيرى ئاسايشى ئەو ناوچەيە، بەگوێرەى نووسينگەى ناتەنياهۆ لە مانگى حوزەيرانى ئەمساڵ بڕياربووە پەرە بە كێڵگەى گازى سرووشتى لە كەناراوەكانى غەزە بدرێت.

پێشتر تەلئەبيب رەخنەى لە پەرەپێدانى ئەو كێڵگەيە هەبووە، ئەوەش بەشێكى بۆ ئەو مەترسيانە دەگەڕايەو كە بەشێك لەو داهاتە بۆ حەماس بچێت.

بەگوێرەى ماڵپەڕى مۆنيتۆر رەزامەندى ئيسرائيل بەهۆى فشارەكانى ئيدارەى بايدن بووە بۆ كاركردنى فەڵەستين لەو كێڵگەيە.

سەبارەت بە رێگەدانى ئيسرائيل بۆ بەكارهێنانى ئەو گازە بدات لە لايەن فەڵەستينەوە، هۆشستاين دەڵێت، من لەوە دڵنيام هۆكارێك بۆ ئەو رێگرييە هەيە، چونكە ئەو گازە موڵكى ئيسرائيل نييە، بەڵكوو موڵكى فەڵەستينە.

بەگوێرەى لێكۆڵينەوەيەك لە كۆنگرەى نەتەوە يەكگرتووەكان بۆ بازرگانى و پەرەپێدان لە (2019) ئاماژە بەوە دەكرێت يەدەگێكى زۆرى گاز و نەوت لە خاك و ئاوەكانى فەڵەستين هەيە، هەندێكى لە رۆژهەڵاتى دەرياى ناوەڕاست دۆزراوەتەوە، كە دەكرێت ئەوە موڵكى فەڵەستيينييەكان بێت، بەڵام بەگوێرەى رۆژنامەى (زە ناشيۆناڵ) ئيسرائيل دەستى كردبوو بە بەكارهێنانى سەرچاوەكانى فەڵەستينى بۆ بەرژەوەندى تايبەتى خۆى، كە دەكرا ئەو سەرچاوانە سەرچاوەى هاوبەش بن، چونكە لە هەندێك شوێن نەوت و گازى سرووشتى هاوبەش هەيە.

بەگوێرەى ماڵپەڕى ئۆيل پرێس، لەو چوارچێوەيەك لێدوانەكانى هۆشستاين سەبارەت بە كێڵگەى گازى دەريايى غەزە يەكلاكەرەوەيە، كە رايگەياندووە، بە شێوەيەكى بنەڕەتى ئەمەريكا دان بە خاوەنداريەتى فەڵەستين بۆ ئەو كێڵگەيە دەنێت، وەك ئيسرائيل رەزامەندى لەسەر لێدانى بير لەو كێڵگەيە دەربڕيووە.

ئەو بەرپرسە ئەمەريكييە ئاماژە بەوەش دەكات كۆمپانياكان بە كردەيى ئامادەييان دەربڕييووە، كە بايەخ بە پەرەپێدانى پڕۆژەى (غەزە مارين) بدەن، ئەوەش شتێكى لە ناكاو نييە، چونكە رۆژهەڵاتى دەرياى سپى بۆتە خاڵێكى گەرم بۆ نەوت و گاز، بەتايبەتريش بۆ گاز، چونكە هەردوو كێگلەى تەمار و ليفياسان لە كەناراوەكانى ئيسرائيل بوونە بە سەرچاوەى گاز، كە ئەوروپا زۆر پێويستيەتى، ئەگەريش هەيە ئەو دوو كێڵگە ببن بە سەرچاوەيەك بۆ ئەوروپا.

لەم دواييە ئيسرائيل شەش گرێبەستى داوە بە كۆمپانياكان، لەوانەش كۆپانياى بى بى بەريتانى و ئينى ئيتاڵى، هەموو گرێبەستەكانيش تايبەتن بە گەڕان بەدواى گازى سرووشتى لە دەرياى ناوەند.

ئيسرائيل كاتس، وەزيرى وزەى ئيسرائيلى ئاماژە بەوە دەكات، كۆمپانيا براوەكان بە درێژايى سێ ساڵى داهاتوو لە گەڕان بەدواى گازى سرووستى پابەندن بە وەبەرهێنانى بێ پێشينە، ئەوەش بۆى هەيە ببێت بە دۆزيينەوەى گازى شاراوەى نوێ.

لەگەڵ ئەو بايەخە گەورەى بەو ناوچەيە، كۆمپانييەكان ئامادەيى ئەوەيان هەيە بە كردەيى بايەخ بە گازى فەڵەستينى بدەن، لەگەڵ هۆشدارييدانى زۆر مەترسيدار سەبارەت بەو كۆتاييهاتن و نەهاتنى ئەو جەنگە.

بەگوێرەى راپۆرتەكانى هەفتەى رابردوو سەردانى هۆشستاين بۆ ئيسرائيل، تەركيزى سەرەكى لەسەر پلانى چالاكى ئابوورى بۆ كەرتى غەزە كراوە، لەوانەش پەپێدانى كێڵگەى گازى كەناراوەكانى كەرتى غەزە بوو.

ئييلى ريتج، لێكۆڵەر لە ناوەندى بيگن ــ سادات، كە سەر بە زانكۆى بار ئيلانە، ئاماژە بەوە دەكات، كێڵگەى مارين وەك بەشێك لە هاوكارييە نێودەوڵەتييەكان بۆ دووبارە ئاوەدانكردنەوەى كەرتى غەزە ديارى دەكرێت.

هەروەك ئاماژە بەوەش دەكات، بەڵام بەهۆى بڕى گاز لە كەناراوەكانى غەزە، سوودەكەى سنووردار دەبێت، بە بەگوێرەى خەمڵاندەكان كێڵگەى دەريايى غەزە، (30) مليار مەتر گازە، بەڵام يەدەگى گازى كێڵگەكانى ژێر دەسەڵاتى ئيسرائيل  (950) مليار مەتر چوارگۆشەيە، بەراورد بەو گازە پشكى فەڵەستين زۆر كەمە.

ريتج جەخت لەسەر ئەوەش دەكاتەوە، بەراورد بە تێچووى دووبارە ئاوەدانكردنەوەى غەزە داهاتى فەڵەستيينييەكان لەو كێڵگەيە، لە دڵۆپێك دەبێت، لە دۆلەكەيەك.

سەرچاوە: خەليج جەديد