موقتەدا سەدر ئەزموونى عەبدولفەتاح سيسى دووبارە دەكاتەوە
ئیسماعیل تەها: تایبەت بە نوچەنێت:
موقتەدا سەدر، رێبەرى رەوتى سەدر لە سەرەتاى بەشداری لە كايەى سياسى وەك كەسێكى ياخى دەركەوتووە، هەوڵدەدات خۆى جياواز لەوانەى تر نيشان بدات، ئەزموونى سياسى موقتەدا لەدواى رووخاندنى رژێمى بەعسەوە لە ساڵى (2003) دەستى پێكرد، سەدر لەسەرەتاى دەستپێكردنى كارى سياسى شێوازى بيركرنەوەى لە كارى سياسى لەوانەى تر جياواز بووە، هەوڵيداوە بە شێوەيەكى فراوان هەژموونى خۆى دەربخات، نەشى شاردۆتەوە، چاوى لە گۆڕينى سيستەمى سياسيى عێراقە، لە رابردووش سەرسامى خۆى بە هەوڵەكانى عەبدولفەتاح سيسى، سەرۆكى ميسر دەربڕيووە، بە رزگاركەرى وڵاتەكەى ناوبردووە.
ئەزموونى سياسى
لەدواى روخاندنى رژێمى سەدام حوسێن كەسايەتى موقتەدا سەدر وەك سەركردەى هێزێكى گەورەى جەماوەى لە عێراق دەركەوت، سەركردايەتى خۆپيشاندنەكان و ناڕەزايى جەماوەرى دەكرد و داواى رزگاركردنى عێراق لە دەست ئەمەريكا دەكرد، هەر لە ساڵى (2003) سوپاى مەهدى دروسكرد، بۆ يەكەم جار بەچەك رووبەڕووى ئەمەريكا بۆوەوە، لە ساڵى (2004) ئەمەريكا رۆژنامەى (حەوزە)ى سەر بە رەوتى سەدرى داخست و ژمارەيەك لايەنگرى دەستگيركرد و تەقەى لە خۆپيشاندەران كرد.
ئەوەش بووە خاڵى گۆڕانكارى لە خۆپيشاندانى ئاشتيانەوە بۆ رووبەڕووبوونەوەى چەكدارى ماوەى دوو مانگ بەردەوام بوو، پاشان جۆرج بۆشى كوڕ، سەرۆكى ئەوكاتەى ئەمەريكا فەرمانى دەستگيكردن يا كوشتنى بۆ دەركرد و بە دەرچوو لە ياساى ناوبرد.
موقتەدا سەدر: پێویستە ئەزموونی میسڕ بگوازینەوە، نەك رەقس و سەما
لە رووداوەكانى ساڵى (2007) سوپاى مەهدى بە كوشتنى خۆپيشاندەران تۆمەتباركرا، موقتەدا سەدر بڕيارى دا چالاكيەكانى ئەو سوپايە راگرێت و پەيكەر و رێكخستنى سیاسی رەوتەكەی بگۆڕێت، هەموو تۆمەتەكانى دەدرا پاڵی رەتی كردەوە، لە ساڵى (2009) سەركۆنەى جەنگى سعووديەى دژ بە يەمەن كرد و داواى كرد سعووديە شەر لە يەمەن و سووريا و بەحرێن رابگرێت و ئاڕاستەى كاركردنی دژ بە ئيسرائيل بگۆڕێت، هەروەك ئامادەيى دەربڕی نێوەندگيرى لەنێوانیان كردن، لەگەڵ سەرهەڵدانى رێكخراوى تيرۆرستى داعش لە (2014) سەريا سەلامى بە ئامانجى ئازادكردنى خاكى عێراق و بەرگرى لە پيرۆزييەكان دامەزراند، ئەوەش لەدواى داواكەى عەلی سیستانی، مەرجەعى باڵای ئايينى بوو لە نەجەف، لە هەڵبژاردنى (12)ى ئايارى (2018) هاوپەيمانى سائيرون بە سەرۆكايەت سەدر لە زۆبەى پارێزگاكان يەكەم بوو.
رۆڵى سەدر لە دروستكردنى كابينەكانى پێشوو
سەدر لە پێكهێنانى كابينەكانى پێشووى لە حكومەتى عێراق رۆڵى سەرەكى هەبووە، بە خاوەنى قسەى يەكەم ناسراوە، ئەگەر بگەڕێينەوە بۆ دروستكردنى كابينەكان لە هەموويان قسەى هەبووە بۆ پاڵپشتى كانديدەكانى سەرۆك وەزيران.
لە (2006) پاڵپشتى ماليكى كرد بۆ وەرگرتنى دەسەڵات، لە (2014) هەر خۆشى خاوەنى قسەى كۆتايى بوو بۆ لادانى ماليكى و دانانى عەبادى لەو پۆستە، بەڵام دواى ئەوەى رەزامەندى لەسەر دانانى عەبادى دەربڕى بەهۆى رەزامەندى عەبادى لەسەر سزاكانى سەر ئێران لە تشرينى دووەمى (2018) سەدر لە پشتيوانیكردنی عەبادی پاشگەز بۆوە.
دوای عه‌بادی پاڵپشتى لە عادل عەبدولمەهدى كرد، بۆ وەرگرتنى پۆستى سەرۆك وەزيران، پاشان لە مانگى تشرينى يەكەمى (2019) فەرمانى بە لايەنگرانى كرد بۆ داخوازييەكانيان بڕژێنە سەر شەقامەكان و داواى دەستلە كاركێشانەوەى سەرۆك وەزيران بكەن.
لە مانگى ئايارى (2020) پاڵپشتى مستەفا كازمى كرد بۆ ئەوەى پۆستى سەرۆك وەزيران وەربگرێت، زۆربەى جار سەدر تۆمەتبار دەكرێت، كە پشتگيرى ئەو كانديدانە دەكات لايەنگرى ئێرانن، بەڵام بۆچوونى بەهێز ئەوەيە لەسەر بنەماى لايەنگرى بۆ خۆى دياريان دەكات، نەك لایەنگری بۆ ئێران.
سەدر رۆڵی كاریگەری لە دروستكردنی كابینەكانی حكومەتی عێراق هەبووە
بە درێژايى پێنج ساڵى رابردوو، لە زۆربەى كاتەكان سەدر بانگەشەی بۆخۆى ده‌كرد كە رەخنەى لە هەژموونى ئێران لە وڵاتەكەى هەيە، بەو ئامانجەى خۆى وەك عێراقیه‌كی نەتەوەيی بناسێت، بۆیەش به یه‌ك ئاست قسە لەسەر شيعە و سوننە دەكات، لە مانگى تشرينى يەكەمى (2019) هانى لايەنگرانى دا رەخنە لە خزمەتگوزارييەكانى حكومەت و كەمى دەرفەتى كار و حكومى مليشياكان بگرن، به‌ڵام ئه‌وه‌ی جێی سەرسوڕمان بوو،بۆ ئەو رەخنانەشی گوێی بەوە نەدا، كه خۆى سەركردايەتى مليشياكانى لە عێراق كردووە.
لە مانگى نيسانى (2017) داواى لە بەشار ئەسەدى سەرۆكى سوورياى هاوپەيمانى ئێران كرد دەستلەكار بكێشێتەوە، ئەو داوایەی سەدر مانشێتی رۆژنامە جيهانييەكان، دواى دوو مانگ له‌و داوایه‌ش سەردانى سعوودييەى كرد و لەگەڵ محەمەد بن سەلمان كۆبۆوە.
لە دواى ئەو ماوەيە سەدر بێدەنگ بوو لە راگەیاندنەكان دووركەوتەوە، هیچ لێدوانێكی نەدا، لە مانگى ئەيلوولى (2019) بە بانگێشتێكی فەرمى بۆ ئامادەبوونى لە بۆنەيەكى ئاینی شيعى سەردانى ئێرانى كرد، راگەياندنە فەرمييەكانى ئێران وێنەيەكى سەدريان لەگەڵ عەلى خامنەئى و قاسم سلێمانى بەرپرسى فەيلەقى قودس بڵاوكردەوە.
لە تەمووزى هەمان ساڵ سەدر نامەيەكى بۆ بەشار ئەسەد نارد، بە بۆنەى دووبارە هەڵبژاردنەوەى، هيچ نەيارێكى راستەقينەى ئێران پیرۆزبایی له به‌شار ئه‌سه‌د نه‌كرد، ئەوەش واتە كرانەوەى سەدر بەڕووى سعوودييە لە (2017)، بەڵام جگە لە فێڵێكى سياسى زياتر هيچ شتێكى تر نەبوو، بۆچوونى بەهێزيش ئەوەيە ئەو كارەى بە هەماهەنگى له‌گه‌ڵ ئاخوندەكانی ئێران ئەنجام داوە.
لەدواى ئەنجامى هەڵبژاردنەكان هەفتەى رابردوو، سەدر لە كۆنگرەيەكى رۆژنامەوانى بە زمانێكى عەرەبى قسەى كرد، پێچەوانەى وتارەكانى پێشووى كە زياتر بەشێوەزارى عێراقييەكان دەدوا، لە وتارەكەى گوتى، "لە ئێستاوە پێويستە چەك تەنيا بەدەستى دەوڵەت بێت، بۆ ئەوەى خەڵك بەئاشتى و بێ داگيركارى و تيرۆر و میليشيا و ڕفاندن و ترس بژيت".
ئەو لێدوانانە ئەوە دەردەخەن سەدر رەخنە لە هەمان ئەو هەڵسوكەوتە دەگرێت، كە لە ماوەى (18) ساڵى رابردوو خۆى ئەنجامى داوە و بەهۆیەوە گەیشتووە بە دەسەڵات و تا ئێستا هێشتووتيانەوە.
پێكهێنانى حكومەتى زۆرينە
لەسەرەتاى دەستپێكردنى بانگەشەى هەڵبژاردنەكان موقتەدا سەدر يارييەكى جياوازى دەستپێكرد، لە (15)ى تەمووزى ساڵى رابردوو، موقتەدا سەدر لە وتارێكى تۆماركراوى ته‌له‌ڤزیۆنى رایگه‌یاند، به‌شدارى له هه‌ڵبژاردنى پێشوه‌خته‌ى عێراق ناكات و متمانه‌یش له‌هه‌ر كه‌سێك وه‌رده‌گرێته‌وه كه به ناوى ره‌وتى سه‌در له حكومه‌تى ئێستا و داهاتوو به‌شدار ده‌بن.
بەڵام لە كۆتايى مانگى تەمووزى ساڵی رابردوو عیسام حوسێن، سه‌ركرده له ره‌وتى سه‌در ده‌ڵێ، "له چه‌ند رۆژى داهاتوودا چاوه‌ڕوانى بڕیارى نوێى موقته‌دا سه‌در ده‌بین، چونكه ئه‌و وڵات راده‌ستى پاسه‌وانانى كۆن ناكات".كاتێك هەڵبژاردن كرا، سەدر دەستی بە هەوڵەكانی كرد بۆ پێهێنانی حكومەتی زۆرینە و دوورخستنەوەی ئەو هێزە شیعیانەی كە لە هەڵبژاردنەكان دەنگی كەمیان هێنا بوو، بەڵام سەر ئەنجام بەهۆی بەكارهێنانی سێیەكی بەكخەر سەدر نەیتوانی حكومەتی زۆرینە دروست بكات، بۆیە لەدواى شكستهێنانى هەوڵەكانى بۆ پێكهێنانى حكومەتى زۆرينە، لە مانگى حوزەيرانى ئەمساڵ موقتەدا سەدر كشانەوەى خۆى لە پڕۆسەى سياسى عێراق راگەياند.
رێگەخۆشكردن بۆ گۆڕينى سيستەمى عێراق
له سێى مانگى رابردوو موقته‌دا سه‌در، رێبه‌رى ره‌وتى سه‌در بانگه‌وازى بۆ نوێژى هەينى كرد، بۆ ئێوارەى پێنجشەممە به هه‌زاران ئۆتۆمبیل له شاره‌كانى عێراق به‌ره‌و به‌غدا به‌ڕێكه‌وتن، بۆ به‌شداریكردن له‌و نوێژه‌ى كه له شه‌قامى فه‌لاحى شارى سه‌در بەڕێووە چوو، دواتر سەدر لە تويتێدا باسى لەوە كرد، دیار نییه كه خۆى پێشنوێژى ده‌كات، یان كه‌سێكى تر له برى خۆى ده‌نێرێت، سه‌در دووپاتیشى كرده‌وه كه ئه‌و ئامانجى له‌و نوێژه "عیباده‌ته".
ئامانجى پشت خۆپيشاندانەكان و سەرسامى بە عەبدولفەتاح سيسى
سەدر لە رێگەى خۆپيشاندانەكان پەيامەكانى خۆى رەوانە دەكات، بەوەش دەيەوێت هەنگاو بە هەنگاو ئامانجەكانى پێشووترى روونتر بكاتەوە، یەكێك لە ئامانجەكانی سەدر گۆڕینی سیستەمی حكومڕانییە لە پەرلەمانییەوە بۆ سەرۆكایەتی، لە چەند رۆژی رابردوو بەڕوونی ئاماژەی بەو خاڵەكرد، بەڵام ئەگەر بگەڕێنەوە بۆ پێشتر، سەدر سەرسامى خۆى بە عەبدولفەتاح سيسى دەربڕى، بە پێويستى دەزانێت، ئەزموونى حكومڕانى ميسڕ هاوردەى عێراق بكرێت، لە كۆتايى ساڵى رابردوو لە توێتيكيدا دەڵێت، "ئەوەى پێويستە بۆ عێراق هاوردە بكرێت ئەزموونى نوێى ميسڕە، كە مەبەستم پڕۆسەى خزمەتگوزارى و ئاوەدانكردنەوەيە، كە لە ميسر دەستى پێكردوە، ئەوەش هەندێك لەو ئاواتانە بوو، كە عەبدولفەتاح سيسى، سەرۆكى ميسرى هەيبوو، دواى ئەوەى ميسڕى لە ژێر داروپەردوو دەرهێنا، ئێستا هەوڵدەدات بە پلانێكى تۆكەمە و چاودێريكردنى توند پلانێكى ئەمنى ئاوەدانى بكاتەوە و تيرۆرى لێدووربخاتەوە، رۆڵى كاراشى لەوە داوەتە سوپاى وڵاتەكەى."
لە بەشێكى ترى قسەكانى دەڵێت، "بەڵام ئێمە هەوڵدەين ئاهەنگى سەماكردن هاوردە بكەين، كە لەگەڵ ئاين و بيروباوەڕ و داب و نەريتى كۆمەڵگەى عێراقى خۆشەويستمان ناگونجێت، ئەوە زۆر دوورە عەقڵانيەت و واقيعى خۆشەويستى نيشتيمان."
لەو لێدوانانەى سەدر بە ئاشكرا سەرسامى خۆى بە شێوازى گۆڕانكارى سەرۆكى ميسر دەردەبڕێت، كە لە رێگەى كودەتاى سەربازى هاتە سەردەسەڵات و ئەو شێوازەى ميسڕ لە (2012) هەنگاوى بۆ نا لە ريشەوە هەڵى تەكاند و سەركردەكانى زيندانى كرد.
مەحموود عوسمان: كورد لە گۆڕینی سیستەمی حكومڕانی زەرەر دەكات
لە دواين تويتى باس لە گۆڕينى سيستەمى حكومڕانى عێراق دەكات و دەڵێت، " خۆپیشاندانەکانی چەند رۆژی رابردو دەرفەتێکی گرنگن بۆ ئەنجامدانی گۆڕانکاری ریشەیی لە سیستمی سیاسی و دەستور و هەڵبژاردنەکان، کە ئەگەر ساختەکاری تێدا بکرێت لەلایەن "دەوڵەتی قوڵەوە" وەک باشترین هەڵبژاردن ناودەبرێت کە ئازاد و دادپەروەرانە بوە، بۆیە داوا لە گەلانی عێراق دەکات کە خواستی چاکسازی، دیموکراسی، هاوڵاتیبون، یاسا و سەروەری دەوڵەتیان هەیە، ئەم قۆناغەی بەرپرسیاریەتی هەموانە بۆ ئەوەی کاربکەن تا یان عێراقێکی سەربەرز لە نێو گەلان هەبێت یان عێراقێک هەبێت کە گەندەڵکاران بەڕێوەی ببەن و رۆژهەڵات و رۆژئاواییەکان ئاڕاستەی بکەن کە ئەوەش کۆتایی عێراقە."
كاردانەوەكان دژ بە سەدر
لە يەكەم كاردانەوەدا مەحمود عوسمان، کەسایەتی و چاودێری سیاسی له‌باره‌ی گۆڕینی سیستمی حوكمڕانی له عێراق هۆشداری ده‌دات و ده‌ڵێت، "كورد نابێت پشتیوانی ئه‌و شتانه بكات و ده‌بێت داوا بكات ده‌ستور جێبه‌جێ بكرێت نه‌ك گۆڕینی ده‌ستور و سیستمی حوكم بكرێت به سه‌رۆكایه‌تی، چونكه زیانی لێده‌كات، "ئه‌گه‌ر ده‌ستور بگۆڕدرێت تێكی ده‌ده‌ن و هه‌مو مافه‌كانی كورد لاده‌برێت".
سەبارەت بەو داواكارييەى سەدر، مەحموود عوسمان گوتی، "ئه‌وه‌ی ئێستا سه‌در ده‌یه‌وێت مالیكیش داوای ده‌كات، پێشتریش مالیكی داوایكرد كه سیستمی حوكم بكرێت به سه‌رۆكایه‌تی، شیعه‌كان به گشتی ئه‌م رائیه‌یان هه‌یه، به‌ڵام به رای من كورد نابێت پشتیوانی ئه‌م شتانه بكات و ده‌بێت داوا بكات ده‌ستور جێبه‌جێ بكرێت، نه‌ك ده‌ستور بكۆڕدرێت و سیستمی حوكم بكرێت به سه‌رۆكایه‌تی، چونكه زیانی لێده‌كات، ئه‌گه‌ر ده‌ستور بگۆڕدرێت تێكی ده‌ده‌ن و هه‌مو مافه‌كانی كورد لاده‌برێت".
وشيار زێبارى، ئەندامى مەكتەبى سياسى پارتى ديموكراتى كوردستان رايگەياند، "گۆڕينى دەستوور و سيستەمى سياسى ئێستا تەنيا بە ميكانزمى دەستوورى كە رەزامەندى گشتى لەسەر بێت دەگۆڕێت، نەك ملكەچى خواستى شەخسى بێت.
زێبارى لە بەشێكى ترى قسەكانى دەڵێت، "زياتر لە (60%) خەڵكى عێراق لە ساڵى (2005) لە راپرسى دەستوورى عێراق، دەنگيان بە بەڵێ داوە، ئەو دەستوورە پاڵپشتى مەرجەع و كۆمەڵگەى نێودەوڵەتى هەيە، هيچ دەرفەتێك بۆ هەمواركردنەوەى ئەو گرێبەستە كۆمەڵايەتييە نييە، تەنيا لە دواى گفتووگۆ و راوێژى چڕ نەبێت."
لەسەر ئاستى عێراق، بزوونەوەى ئيتميداد، كە لە جووڵانەوەى جەماوەرى لە مانگى تشرين درووستبووە، لە راگەيێندراوێكدا ئاشكراى كرد، "گۆڕانى سيستەمى حكومڕانى عێراق لە پەرلەمانيەوە بۆ سەرۆكايەتى، ياخود نيمچە سەرۆكايەتى بۆ دەرچوونە لەو قەيرانەى ئێستا عێراقى گرتۆتەوە."
لە بەشێكى ترى راگەيێندراوەكە هاتووە، گرنگترين ئەو پرەنسيپانەى ئيمتيدا لە سەرەتاى دامەزراندينيەوە، بريتيە لە هەمواركردنەوەى دەستوور و گۆڕينى سيستەمى حكومڕانييە بۆ سەرۆكايەتى، ياخو نيمچە سەرۆكايەتى و هەڵبژاردنى پارێزگارەكان بە شێوەيەكى راستەوخۆ و هەڵوەشاندنەوەى ئەنجوومەنى پارێزگاكان، هەموو رێگە و ميكانزمێكى ئاشتيانە و ياسايى بۆ ئەو مەبەستە دەگرينەبەر."
.jpg)
.jpg)
.jpg)
.jpg)
.jpg)
0 لێدوانەکان
Karla Gleichauf
12 May 2017 at 05:28 pm
On the other hand, we denounce with righteous indignation and dislike men who are so beguiled and demoralized by the charms of pleasure of the moment
M Shyamalan
12 May 2017 at 05:28 pm
On the other hand, we denounce with righteous indignation and dislike men who are so beguiled and demoralized by the charms of pleasure of the moment
Liz Montano
12 May 2017 at 05:28 pm
On the other hand, we denounce with righteous indignation and dislike men who are so beguiled and demoralized by the charms of pleasure of the moment