Nuce Logo

وەرگێرانی: ئیسماعیل تەها

ڤلادیمێر پۆتین، سەرۆكی رووسیا پێشنیاری ئەوەی كردووە لە رێگەی توركیاوە گازی سرووشتی بگەینێتە ئەوروپا، ناوەندێك دابەشكردنی گاز لە رێگەی دەریای رەشەوە بۆ ئەوروپا دروست بكات، لە بەهۆی ئەو كێشانەوە هێڵی نۆرد ستریم 1 و 2 وەستاوە. 

بیرۆكەی پۆتین ئەوەیە لە رێگەی هێڵ تورك ستریم گازی زیاتر رەوانەی توركیا دەكات، ئەوەش دوای وەستانی گواستنەوەی گازە لە رێگەی نۆرد ستریم لە دەریای بەڵتیق.
هەر سەبارەت بەو هەوڵانە رەجەب تەیب ئەردۆغان رایگەیاند، لەگەڵ سەرۆكی رووسیا رێنماییمان بە دەزگا پەیوەندییدارەكانی هەردوو وڵات داوە بۆ ئەوەی بە هاوبەشی لەسەر ئەو بابەتە كاربكەن.
لە لایەكی ترەوە ئەلیكسی میللەر، سەرۆكی جێبەجێكاری كۆپانیای گازپڕۆم رایگەیاند، ئەگەر هەیە ئەو گازەی لە رێگەی نۆرد ستریم وەستاوە بگوازرێتەوە بۆ ناوەندی گازی توركی. 
كۆمپانیای گازپڕۆم خاوەنی ئەزموونە لە ئامادەكاری بۆ جێبەجێكردنی پڕۆژەی هێڵی باشوور، كە بەتەواوی هەڵوەشاوەتەوە و گۆڕینی بە هێڵی توركی."

لە بەشێكی تری قسەكانی ئاماژەی بەوە كرد، بە هۆی وەستانی هێڵی باكوور ئەو بڕە گازە لە رێگەی ناوەندی توركیا دەگوازرێتەوە بۆ وڵاتانی ئەوروپا. 

سەبارەت بە قەبارەی ئەو زیانانەی بەهۆی تەقاندنەوەی هێڵەكانی باكوور بەریان كەوتووە، ملیەر ئاشكرای كرد، زیانێكی گەورەیان بەركەوتووە، بەڵام دەتواندرێت قەرەبوو بكرێتەوە،  هێڵی باشوور (63) ملیار مەتر چوارگۆشە گازی سروشتی لەخۆی دەگرێت.

سەرۆكی رووسیا دەیەوێت توركیا جێگەی ئەڵمانیا بگرێتەوە 

سوهبێت كاربوز، بەڕیوبەری هایدرۆكاربۆن لە كۆڕبەندی كۆمپانیای وزەی وڵاتانی دەریای ناوەند رایگەیاند، "ئەو گازە زیادەی لە رووسیاوە بۆ توركیا دێت بۆ دابەشكردنە بەسەر وڵاتانی ئەوروپا، ئەوەش پێویستی بە دروستكردنی بۆڕیەكی نوێیە، ئەگەر رووسیا تێچووی ئەو هێڵە و نرخی گاز رێك بخات، توركیا هیچ كێشەیەكی نییە، بەڵام یەكێتی ئەوروپا و ئەمەریكا فشاری زیاتری سیاسی دەكەن بۆ ئەوەی ئەو كارە نەكرێت."
لە بەشێكی تری قسەكانی دەڵێت، "رەوانەكردنی گاز بۆ ئەوروپا لە رێگەی توركیا تووشی كێشە دەبێتەوە، چونكە یەكێتی ئەوروپا ئامانجی ئەوەیە بە كردەیی پشتبەستن بە گازی سروشتی رووسی و كەم بكاتەوە، لە ماوەی پێنج ساڵ هەموو كڕیارەكان لەو هێڵە رابگیرێت."

كاربوز پێیوایە ئەگەر ئەوروپا بەردەوام بێت لە كڕینی گازی رووسی، ئەوا پێداگری لەسەر ئەوە دەكات ئەو گازە لە رێگەی ئۆكراینا بێت، نەك لە رێگەی توركیا.

سوهتا ئۆغلۆ، پسپۆڕی تورك رایگەیاند، "بۆ دروستكردنی ناوەنێكی بارزگانی پێویستی بە بە نەبوونی بەربەستی بازرگانییە، كە نابیت دیاریكردنی نرخ بەگوێرەی دەستوەردانە دەركییەكان بێت، هەروەها نابێت بەربەستی یاسایی و تەكنیكیشی لەبەردەم بێت."

لە بەشێكی تری قسەكانی ئەو پسپۆڕە توركە دەڵیت، “بۆ دروستكردنی ئەو پڕۆژە سێ تا چوار ساڵی پێویستە، لەگەڵ ئەوەش ئەو كۆمپانیایانەی دەتوانن هێڵی گاز لە ژێر قووڵایی دەریا رابكێشن، كۆمپانیای یابانی و ئەڵمانین، لە دۆخی جەنگیش رووسیا و توركیا ناتوانن ئەو كارە بكەن، بەڵام بەشداری ئازەربیجان و توركمانستان و ئۆزبەكستان كە یەدەگی گازی سرووشتیان هەیە لە گواستنەوەیان بۆ توركیا بایەخی گەورەیان هەیە، ئەنقەرە خواستی هەوڵدەدات گازی رووسی و قەوقازیا و عێراق و وڵاتانی عەرەبی كۆبكاتەوە و بە ئەوروپای بفرۆشێت، لە (20) ساڵی رابردوو هەوڵی ئەوەی داوە ببێتە وڵاتێكی ڕێڕەو، ئەگەر بیەوێت ببێتە وڵاتێكی ناوەندی دەبێت پێداچوونەوە بە هەردوو هێڵی ناتاب و تورك ستریم بكات."

ئۆغلۆ ئاماژە بەوە دەكات، ئەگەر پۆتین لە رێگەی هێڵی ترەوە  نیەتی گەیاندنی گازی سرووشتی بۆ ئەوروپا هەیە، ئەوە توكریا نابێتە وڵاتێكی ناوەندی، بەڵكو دەبێتە وڵاتێكی رێڕەو، ئەگەر سەرۆكی رووسیا جارێكی تر ئەوروپای دابەشبوو لەسەر پسشتبەستن بەگازی وڵاتەكەی جارێكی تر بگەڕێتەوە بۆلای خۆی، ئەگەر وا نەكات ئەو ناوەندەی كە جاران ئەڵمانیا بوو، ئەو دەبێتە دیاریەك بۆ توركیا، ئەوەش پەیامی پۆتینە بۆ بەرلینە.

گۆكهان یاردم، بەڕێوەبەری پێشووی كۆمپانیای (بۆتاچ)ی توركی رایگەیاند، "ئەو پێشنیازەی سەرۆكی رووسیا پێكهاتووە لە دوو قۆناغ، ئەو تێروانەی ئەردۆغانیش خستۆتیەروو سەبارەت بەوەی ناوچەی تەراقیا بكەن بە ناوەندی گازی سرووشی قۆناغی دووەمی ئەو كارەیە، ئەو پڕۆژەیە پێویستی بە رووبەری زیاترە بۆ ئەوەی رێكاری هەمواری هەبێت لەسەر فشارەكانی دەروازەكانی هێڵی شین و توركی  وناوەندی گازی سرووشتی، چونكە ئەوكارە ئەنجام نادرێت تا هەموار نەكرێتەوە، كە دەكرێت زۆر بەخێرایی لەو هێڵەی ئێستا جێبەجێ بكرێت، بەڵام بۆ هەمواركردنەوە و دانانی هێڵی نوێ پێویستە ئەوروپا خواستی لەسەر گازی رووسی هەبێت، ئەلیسەندەر نۆڤا، جێگری سەرۆك وەزیرانی رووسیا رایگەیاند، "هێڵی باشوور چوار بۆڕی لەخۆی دەگرێت نزیكەی (63) ملیار مەتر چوارگۆشە گاز بۆ ئەوروپا لە رێگەی دەریای رەش و توركیا دەگوازێتەوە، ئەوەش بە مەرجێك خواستی وڵاتانی ئەوروپای لەسەر ئەو گازە هەبێت، هەروەها هێڵی تورك ستریم توانای (31) ملیار و (500) ملیۆن مەتر هەیە، ئەگەر پێویستی كرد و وڵاتەكان بایەخیان پێدا یەكێك لەو هێڵانەی تایبەتكراوە بە رەوانەكردن بۆ وڵاتانی تر توانای جێبەجێكردنی پڕۆژەیەكی لەو جۆرەی هەیە."

راكێشانی بۆڕی نوێ بۆ توركیا پێویستی بە چوار ساڵ هەیە

یاردم پێیوایە ئەو داوایە زۆر گرنگە، بەڵام ئیمانوێڵ ماكرۆن بەراشكانەوە ئاماژەی بەوە كرد هیچ پێویست بەو داوایە ناكات. 

چونكە چەند مانگێك پێیش ئێستا سەرۆكایەتی فەڕەنسا گوتی، "رووسیا سەرچاوەیەكی گرنگە بۆ لە (40%) گازی ئەوروپا، بەڵام ئەمڕۆ ئەو پشكەی رووسیا تەنیا لە(7.5%)یە، هێشتا داش دەبەزێت. 

بەڕێوەبەری پێشووی كۆمپانیای بۆتاچ دەڵێت، "توركیا رووسیا بڕیاریان داوە گازی زیاتر رەوانە بكەن، بەڵام ئەوە بەبێ یەكێتی ئەوروپا ناكرێت، كە پابەندە بە سەروەری و كەمكردنەوەی بە بارمتەیی رووسیا و قۆناغی كەشوهەوا، كە لەگەڵ لۆژێكێكی هاوشێوە ناگونجێت. 

لە لایەكی ترەوە تینۆ كروباڵا، هاوسەرۆكی پارتی (جێگرەوە لە پێناو ئەڵمانیا) كە پارتێكی ئۆپۆزیسیۆنە پێیوایە وڵاتەكەی لەبری ببێتە ناوەندێكی گاز و گاز بە وڵاتانی تر بفرۆشێت، ناچار دەبێت وزەی رووسی لە وڵاتانی بكڕیت. 

كاروباڵا روونیكردەوە، "ئەگەر ئەڵمانیا رەتی بكاتەوە گازی رووسی بكڕیت، ئا ئاساییە رووسیا بەدوای هاوبەشی وەك چین و توركیا دەگەڕێت، ئەگەریش هەیە ئەو كاتە ناچاربین گاز لەو وڵاتانە بكڕین، بەڵام ئەوگازە هەر رووسییە ئێمە ناتوانین قەرەبووی بكەینەوە.

ئەو بەرپرسەی ئەڵمانیا لە بەشێكی تری قسەكانی دەڵێت، دەڵێت، "ئەوەی روودەدات سیاسی حكومەتی ئەڵمانیایە، چونكە ئاشكرایە هاوبەشی ئەوروپا بەهۆی بەهۆی ئەو سیاسەتەی ئەڵمانی تووشی ئاڵۆزی بووە، بۆ نموونە لە پەیوەندییەكانی لەگەڵ هەنگاریا سەرۆك وەزیران دەیەوێت پارێزگاری لە گرێبەستەكانی گاز بكات، ئەوەش بەروونی هاوسۆزی دەبیندرێت، سەبارەت بە وڵاتانی سعوودیە و كەنەدا و نەرویجیش ئەڵمانی لێكۆڵینەوە لەسەر ئەوە دەكات كە گرێبەستی گازیان لەگەڵ واژۆ بكات، بەڵام ئەوانیش پێویستیان گازە، بۆیە ئەستەمە ئەڵمانیا بتوانێت قەرەبووی ئەو بڕە گازە زۆرەی لە رووسیا دەستی دەكەوێت بیكاتەوە. 

سەرچاوە: عربی 21، ئاڕتی.