كۆمپانیا توركییەكان شوێنی كۆمپانیا چینیەكان پڕدەكەنەوە
وەرگێرانی: ئیسماعیل تەها
سەرەڕای ئەوەی هەژموونی ئابووری ئەنقەرە لە ئەفریقیا هاوشێوەی پەكین نییە، بەڵام كۆمپانیا توركییەكان پێش كۆمپانیا چیینییەكان كەوتوونەوە.
ماڵپەڕی (میدل ئیست ئای)ی بەریتانی لە راپۆڕتێكدا باس لەوە دەكات، بڕیار بوو هێڵی ئاسنی لە كەمبالای ئۆگنداوە بۆ مالای سنووری كینیا تەواوبێت، كە درێژییەكەی (273) كیلۆمەترە بە بڕی دوو ملیار و (200) ملیۆن دۆلار، كە لە (2015) كۆمپانیای (China Harbour Engineering Company) چینی وڵاتی چین خاوەندارییەتی دەكات گرێبەستێكی ئەو هێڵە گرنگەی تایبەت بەگواستنەوەی بەدەستهێنا، بەڵام لەدوای هەشت ساڵ ئەو پڕۆژەیە هیچ هەنگاوێكی بۆ نەندراوە، لە مانگی رابردوو حكومەتی ئۆگەندا ئوو پڕۆژەیەی دا بە كۆمپانیای یابی میركیزی، ئەوەش یەكەم جار نییە كۆمپانیا توركییەكان بەسەر كۆمپانیا چینییەكان زاڵ دەبن.
پلانی كاركردن
زیاتر چەندین ساڵە توركیا رێگەی بۆ بازاڕەكانی ئەفریقیا خۆشكردووە، لە ساڵی (1998) پلانی كاركردنی لە ئەفریقیا راگەیاندووە، ئەوەش بە ئامانجی بەهێزكردنی پەیوەندی دوولایەنەیە لەسەر ئاستی ئەو كیشوەرە، بەڵام لە سایەی ئیدارەی رەجەب تەیب ئەردۆغان، سەرۆك كۆماری توركیا ئەنقەرە بە كردەیی لە رێگەی وەبەرهێنانی ئابووری و دیپلۆماسی فراوان فۆكەسی خستە سەر ئەو كیشوەرە.
لە ساڵی (2008) یەكێتی ئەفریقیا توركیای وەك هاوبەشی ستراتیژی ناساند، توركیا توانی سود لە كارتی عوسمانی لەو كیشوەرە وەربگرێت، ئەوەش پێچەوانەی وڵاتانی رۆژئاوایە، چونكە دەوڵەتی هیچ مێژووێكی داگیركاری لەو ناوچەیە هیچ سامانێكی بە تاڵان نەبردوون.
لە ساڵی (2002) توركیا تەنیا (12) باڵیۆزخانەی لە كۆی (43) وڵات هەبوو، لە هەموو لەو قارەیە (61) گەشتی كۆمپانیاكانی بواری فڕۆكەوانی هەبوو، دەزگای (تیكات) (22) قوتابخانەی كردووە، دامەزراوەی مەعارف (175) قوتابخانەی لە (26) وڵات كردەوە.
كۆمپانیاكانی بواری بەڵێندەرایەتی توركیا هاوشێوەی وڵاتەكەیان هەنگاویان نییە، ئێستا لە (17.8%) كاری بیناسازی بیانی لە ئەفریقیا كۆمپانیاكانی توركیا كاری تێدادەكەن، بەگوێرەی ئامارێك پڕۆژەكانی كۆمپانیا توركییەكان دەگاتە (77) ملیار دۆلار.
هەروەها قەبارەی بارزگانی لە ساڵی (2003) پێنج ملیار و (400) ملیۆن دۆلار بوو، ئێستا ئەو قەبارەیە لە (2021) گەیشتۆتە (34) ملیار (500) ملیۆن دۆلار.
باڵادەستی چین
هەرچەندە دەستكەوتەكانی توركیا لەو كیشوەرە مایەی سەرسامییە، بەڵام لەبەر چین وەك گەورەترین وەبەرهێنەر و هاوبەشی بازرگانی بچووكە.
لە ساڵی (2003) وەبەرهێنانی چین لە كیشوەری ئەفریقیا (490) ملیۆن دۆلار بوو، لە (2020) قەبارەی بازرگانی دوولایەنە گەیشتە (254) ملیار دۆلار، لە (2021) پەكین لە (16%) هاوردەی پیشەسازی بۆ ئەفریقیا بوو.
ڤیدیریكۆ دۆنیلی، مامۆستا لە زانكۆی تریستی ئیتاڵیا و نووسەری كتێبی توركیا لە ئەفریقیا دەڵیت، زیادەڕەوی نییە ئەگەر باس لە كێبركێی توركیا و چین لەو كیشوەرە بكرێت، لە بەشێكی تری قسەكانی دەڵێت، توركیا هێزێكی مامناوەندە لە سیستەمی نێودەوڵەتی فرەجەمسەرە، بەڵام تا ئێستا لە پێشەوەیە دیدی توركیا وەك گۆرانكارێكی راستەقینەی ئەو یاریەیە توانای كێبڕكێكی لەگەڵ چین هەیە.
محەمەد ئۆزكان، مامۆستا لە زانكۆی بەرگری ئیستەنبۆڵ ئاماژە بەوە دەكات، توركیا لەو پێگەیە نییە كێبركێ لەگەڵ چین بكات، هۆكارەكەشی بۆ ئەوە دەگەڕێتەوە سەرچاوە ئابوورییەكانی پەكین زۆر گەورەترە لە سەرچاوەكانی توركیا، دووەم سیاسەتی ئەنقەرە لەو ناوچەیە ئەوەیە ناچێتە ناو ململانێ لەگەڵ هەر لایەنێكی كارای تر.
بەڵام لەگەڵ ئەوەشدا ئۆزكان پێی وایە، توركیا مێژووێكی پاكی لەو كیشوەرە هەیە، ئەوە وایكردووە لە سایەی ترسی وڵاتانی ئەفریقیا لە چین، ئەنقەرە ببێتە هاوبەشێكی بازرگانی بەناوبانگ، بەڵام بەپێچەوانەوە چین بەهۆی رێككەوتن و قەرزە درێژخایەنەكانی بۆ سەرچاوەسرووشتییەكان وەداگیركەرێكی نوێ سەیر دەكرێت.
بەڵام هانا رایدەر، سەرۆكی جێبەجێكاری كۆمپانیای (Development Reimagined) لێكۆڵەر لە ناوەندی ستراتیژی نێودەوڵەتی ئەوە بەڵگە نازانێت، چونكە پێی وایە چین بەڵگەی خۆی پێشكەشكردووە، كە لەگەڵ وەبەهێنەرە رۆژئاواییەكان جیاوازە.
رایدەر پێی وایە، وڵاتانی ئەفرقیا پێویستیان بەوەیە پەیوەندی هەردوولا لەسەر بنەمای بەشداری لە پلانی پەرەپێدتنی وڵاتەكانیان هەڵسەنگێنن.
پڕكردنەوەی بۆشایی
بەگوێرەی دۆنیلی كۆمپانیا توركیەكان هاوئاهەنگی لەگەڵ دانیشتوانی ئەو شوێنانە بە باشتر دەزانن، لەگەڵ ئەوەش توركیا هانی ئاڵوگۆڕی ئەزموون و خولی راهێنان پێكەوە دەدات.
هەروەها چین بەهۆی سیاسەتی بەرانبەر كۆڕۆنا و لێكەوتەكانی دەرفەتی بۆ كۆمپانیا توركییەكان رەخساند، هەرچەندە چین گەورەترین هێز بوو لەو كیشوەرە، بەڵام پەتای كۆڕۆنا ناچاریكرد دووبارە چاو بە پلانی وەبەهێنان لەو كیشەوەرە بخشێنەوە، ئەوەش بووە هۆی دروستبوونی بۆشایی لە كەرتی ژێرخان، توركیا هەوڵدەدات ئەو بۆشاییە پڕبكاتەوە.
سەرچاوە: خەلیج جەدید
0 لێدوانەکان
Karla Gleichauf
12 May 2017 at 05:28 pm
On the other hand, we denounce with righteous indignation and dislike men who are so beguiled and demoralized by the charms of pleasure of the moment
M Shyamalan
12 May 2017 at 05:28 pm
On the other hand, we denounce with righteous indignation and dislike men who are so beguiled and demoralized by the charms of pleasure of the moment
Liz Montano
12 May 2017 at 05:28 pm
On the other hand, we denounce with righteous indignation and dislike men who are so beguiled and demoralized by the charms of pleasure of the moment