Nuce Logo

وەرگێرانی: ئیسماعیل تەها

ئیشان سارۆر، رۆژنامەنووسی ئەمەریكی لە بابەتێكی كە لە رۆژنامەی واشنتن پۆستی ئەمەریكی بڵاویكردۆتەوە، دەڵێت، "رۆژێك پێش هەڵبژاردنەكانی توركیا پسپۆڕە لیبراڵەكان لە ئەمەریكا هەستیان بەوە دەكرد، ئەگەری روودانی گۆڕانكارییەكی مێژوویی هەیە، پێیان وابوو وێنەی رەجەب تەیب ئەردۆغان لە سەركردەیەكی لێهاتوو پاشەكشەی كردووە، لەدوای قەیرانە ئابوورییەكان و بوومەلەرزە وێرانكەرەكەی وڵاتەكەی لاوازبووە.  

رۆژێك دوای دەنگدانی سەرۆكایەتی لە توركیا هەستی بێ هیوایی لەلای لایەنگرانی ئۆپۆزسیۆن بە روونی دەبیندرا، لەبری ئەوەی ئەردۆغان پاشەكشە بكات، بەپێچەوانەوە بە پێنج پلەی سەدی لە پێش كەمال كلیچدارئۆغلۆ، كاندیدی هاوپەیمانی میللەت بوو، كە لە گەڕی دووەمی هەڵبژاردنەكان لەكۆتایی ئەم مانگە رووبەڕووی  ئەردۆغان دەبێتەوە.

ئەوەش لە كاتێدایە زۆربەی پسپۆڕان ئێستا پێیان وایە گەڕانەوەی ئەردۆغان بۆ سەر دەسەڵات بۆتە ئەمری واقیع، بەتایبەت پارتی دادوگەشەپێدان و هاوپەیمانەكانی بەسەرۆكایەتی رەجەب تەیب ئەردۆغان كۆنتڕۆڵی پەرلەمانیان كردووە و زۆرینەیان بەدەستهێناوە.
مانەوەی ئەو چەند ساڵەی رەجەب تەیب ئەردۆغان لە پۆستی سەرۆكایەتی تێگەیشتنی وردی پێ بەخشیووە، كە چۆن تایبەتمەندی هەڵبژاردن لەلای دەنگەران بەهێز بكات و چۆن سوود لەو دەسەڵاتە فراوانەی بەردەستی و هەژموونی خۆی وەربگرێت، پێشتریش لە هەڵبژاردنەكانی ساڵانی (2015 و 2018) ئەو نموونەیەی بەكار هێناوە.
دوای نیشتنەوەی تەپوتۆزی هەڵبژاردنەكان، چاودێرانی نێودەوڵەتی رایانگەیاند، پڕۆسەی دەنگدان تا ئاستێكی بەرز دووربووە لە سەرپێچی گەورە، لەگەڵ ئەوەشدا خودی هەڵمەتی كێبڕكێ تا ئاستێكی زۆر بۆ زۆرینەی ركابەرەكان ئازادانە بووە، بەڵام جەمسەرگیری زۆر بەهێزی تێدابوو، گوتارەكانیان بەرانبەر یەكتری زۆر توند بوو، هەندێك حاڵەتی خراپبەكارهێنانی سەرچاوە ئیدارەكان هەبووە، حاڵەتی فشار و ترساندن رووبەرووی یەكێك لە پارتە ئۆپۆزسیۆنەكان هەبوو.

پەیامنێری رۆژنامەی واشنتن پۆست لە ئیستەنبۆڵ ئاشكرای كرد، رەجەب تەیب ئەردۆغان لە هەفتەكانی پێش دەنگدان تەكتیكی تری بەكارهێنا، لەوانە بەزركردنەوەی مووچەی كەرتی گشتی، دابینكردنی گازی ماڵان بێ بەرانبەر، لەبەر ئەوەی گوتارەكانی ئەردۆغان رووماڵێكی فراوانی بۆ لە دەزگا راگەیاندنەكان دەكرا، كەمال كلیچدار ئۆغلۆ پەیامەكانی خۆی لە چێشتخانە سەبارەت بە بابەتەكانی ئابووری تۆمار دەكرد و لەلاپەڕەی خۆی لە تویتەر بڵاوكردەكردەوە. 

جگ لە دیمەنە سیاسییە لایەندارییەكان دەكرێت بگوترێت، ئەردۆغان دەتوانێت متمانە بە بنكەی دەنگدەرانی دڵسۆزی خۆی بكات، رۆژنامەی فایننشاڵ تایمز ئاماژە بەوە دەكات، ئەردۆغان تەحەداكانی بەرانبەر راپرسیەكا تیشكی دەخستە كاریزمایی راكێشانی دەنگدەران بۆخۆی و ناوبانگی نیشمایی سیاسی بۆ بنكەی جەماوەری موحافیزكاری خاوەن هەستێتی نەتەوەیی بەهێز.

لەم سەروبەندەدا، شەش پارتەكە لە دەوری كەمال كلیچدار ئۆغلۆ خۆیان یەكخستبوو، بۆ ماوەیەكی درێژبوو پارێزگارییان لەو پێكەوە بوونە دەكرد، ئەوان تێكەڵەیەكی عەلمانی و دیندار و نەتەوەیی بوون، كە لە خودی خۆیان توانای دەستكەوتی گەورەیان هەبوو،  بۆ كۆتایی هێنان بە قۆناغی ئەردۆغان سیمبوولی خواستی فراوانی ئۆپۆزسیۆن بوون، بەڵام لە كاتی هەستكردن بە شكست ئەگەر هەیە دابەشبوونی ئایدۆلۆژی و كێبڕكێی سیاسی بگەڕێتەوە سەر گۆڕەپانەكە. 

هەموو ئەوانە ئەردۆغان دەخاتە هەڵوێستێكی باشەوە، چونكە خۆی بۆ گەڕی دووەم ئامادە دەكات، هەوارد سینستات، كە لێكۆڵەرێكە نووسیوویەتی، یەكەم كۆنتڕۆڵكردنی پەرلەمان لەلایەن هاوپەیمانەكەی ئەردۆغان سەركەوتنی كلیچدار ئۆغلۆ دەبێتە هۆی تەنگەژەی سیاسی.دووەم، لەوانەیە گرنگترین بێت، ئەنجامی هەڵبژاردنەكان لە هەستی نەتەوەیی زۆر بەرزە، ئەوەش لەكاتێدایە هەریەك لە كلیچدارئۆغلۆ و ئەردۆغان، سەبارەت بەو بەشەی دەنگدەران خواستی گونجاو پێشكەش بكەن، سەركەوتنی كلیچدار ئۆغلۆ پشت بە دەنگەدەری كورد دەبەستێت، بەبێ كورد ناتوانێت سەركەوێت، بەڵام لەگەڵ پاڵپشتی ئەوان زۆرینەی دەنگدەرە نەتەوەییەكان پاڵپشتی ناكەن.

ئەردۆغان ساڵانێكە ئەو زامە پڕەی سیاسەتی توركی تێپەڕاندووە، حكومەتەكەی دوو دەیە پێش ئێستا هاوكار بوو لە چاكسازییە سەرەكییەكان، یاسا توندەكانی رێگری لە فیركردنی زمانی كوردی و چەوسانەوە لەسەر ناسنامەی كوردی هەڵگرت، بەڵام لەو چەند ساڵەی رابردوو هێڵێكی نەتەوەیی تری گرتەوە بەر.

سەرچاوە: عەرەبی 21