پەرەپێدانی كێڵگە نەوتییەكانی كەركووك؛ قەیرانێكی نێوان هەولێر و بەغدا ناوخۆیی

نوچە نێت: تایبەت

ئامادەكردنی: هەڵگورد مەسعود

دوای ئەوەی كۆمپانیای نەوتی بەریتانی ئاشكرای كرد لەگەڵ حكوومەتی عێراق لە گرێبەستێكی نوێدا ڕێككەوتوون پەرە كێڵگە نەوتییەكانی كەركووك بدەن، كە بەشێك لە كێڵگە نەوتییەكان دەكەوێتە سنووری ناوچە كوردستانییەكان، ئەمە جگە لەوەی هێشتا پارێزگای كەركووك بەپێی دەستووری عێراق و ماددەی (140) بە شێكی زۆری ئەو ماددە دەستوورییە جێبەجێ نەكراوە، ئەم پێشهاتە نوێیە كێشەی لە نێوان حكوومەتی هەرێمی كوردستان و عێراق دروست كردووە،

ڕۆژی چوارشەممە هەشتی کانوونی دووەم کۆمپانیای نەوتی باکوور ڕایگەیاند، "هەموو ئامادەکارییە تەکنیکی و ئەندازیاریەکان لە کێڵگە نەوتییەکان تەواو بووە بۆ ئەوەی کۆمپانیای (BP) ی بەریتانی تا کۆتایی ئەم مانگە دەست بە پەرەپێدانی کێڵگەکان بکات و ڕێککەوتنی نێوان هەردوو کۆمپانیاکەش پێش کۆتایی ئەم مانگە دەچێتە بواری جێبەجێکردنەوە".

هاوکات کۆمپانیای نەوتی بەریتانی، "پلانی سەرەتایی خۆی پێشکەش کردووە کە بریتییە لە ئەنجامدانی ڕووپێوی و ئامادەکردنی بیرەکان بە بەرهەمی کەمتر و کارکردن بۆ بەرزکردنەوەی ئاستی بەرهەمهێنان، بەگوێرەی پلانەکە، کۆمپانیاکان لە چوار کێڵگەی نەوتی نۆژەنکردنەوە و پەرەپێدان ئەنجام دەدەن، هەروەها ئەگەری رێککەوتن لەسەر کێڵگەی زیاتر هەیە".

پەیوەست بەو بابەتە، ڕێبوار تەها پارێزگاری کەرکوک ئاشکرای کرد، کۆمپانیای (BP) سەرەتای ساڵی داهاتوو دەست بە پەرەپێدانی کێڵگەکانی کۆمپانیای نەوتی باکوور دەکات، ئەم هەنگاوەش یارمەتییەکی بەرچاو دەبێت بۆ پەرەپێدانی پیشەسازی نەوت و گاز لە پارێزگاکەدا.

ڕاگەیاندنی واژۆکردنی گرێبەستە و سەرەتای كێشەكە

محەمەد شیاع سوودانی، سەرۆک وەزیرانی عێراق لە مانگی ئابی ئەمساڵ، سەرپەرشتی واژۆکردنی یاداشتنامەیەکی لێکتێگەیشتنی نەوتی کرد لە نێوان وەزارەتی نەوت و (BP) بۆ پەرەپێدانی کێڵگەکانی کەرکووک.

ناوەڕۆكی گرێبەستەكە، "پەیوەندیدارە بە نۆژەنکردنەوە و پەرەپێدانی کێڵگەکانی نەوتی کۆمپانیای نەوتی باکوور لە کەرکووک وەک، کێڵگەکانی بابا و ئاڤانا، بای حەسەن، جامبوور و خەباز. هەروەها هەردوو لایەن ڕازی بوون ڕێککەوتن دەکرێت دەربارەی کێڵگەکانی تر یاخود گەڕان بە دوای کێڵگەی نوێدا".

هەڵوێستی هەرێمی كوردستان دەربارەی پەرەپێدانی كێڵگە نەوتییەكانی کەرکووک

دوای بڵاوكردنەوەی ڕێککەوتنەکەی حکومەتی عێراق و کۆمپانیای نەوتی بەرتیانیا، لە یەكەم كاردانەوەی حکومەتی هەرێمی کوردستان هەڵوێستی بە ڕوونی خۆی ڕاگەیاند و دەڵێت، "بەپێی مادەی (140) دەستووری عێراقی فیدڕال بۆ ساڵی (2005)، دەبێت پرۆسەی ڕیفڕاندۆم لە کەرکووک و ناوچە جێناکۆکەکان ئەنجام بدرێت و حکومەتی فیدڕاڵی پابەند کراوە پێش (31)ی کانوونی یەکەمی (2007) ئەو پرۆسەیە جێبەجێ بکات، چ پێش ئەم ڕێکەوتە، چ لەو بیست ساڵەی ڕابردوودا، سەرجەم حکومەتە یەک لە دوای یەکەکانی عێراق لە ئەنجامدانی پڕۆسەی ڕیفڕاندۆم بە تەواوی شکستیان هێناوە. ئێستا حکومەتی عێراق ئامادەکاری دەکات بە شێوەیەکی تاکلایانە، نەوت و گازی ئەم ناوچانە ببات، لە کاتێکدا خەڵکی کوردستان و لە چوارچێوەی مادەی 140، داواکاری ڕەوای ئەم ناوچانە دەکات".

حكوومەتی هەرێمی كوردستان دووپاتی دەكاتەوە، "بەپێی هەردوو مادەی (110) و (115) ی دەستووری عێراق بۆ ساڵی (2005)، مافی ڕەها و تاکلایانە بە حکومەتی هەرێمی کوردستان دەدات کێڵگە نەوت و گازە تازە دۆزراوەکان بەڕێوەببات. هەروەها مادەی (112)، ئاماژە بۆ ئەوە دەکات حکومەتی فیدڕاڵی و حکومەتی هەرێم کێڵگەی نەوت و گازە پێشوو دۆزراوەکان (کۆنەکان) بە هاوبەشی بەڕێوەببەن، وەک ئەوانەی لە کەرکووک و لە ناوچەکانی دەوروبەری هەن. هەروەها بەغدا پابەند کراوە لەگەڵ هەرێم سەبارەت بە دابەشکردنی داهاتی ئەو کێڵگە پێشوو دۆزراوەکان (کۆنەکان) ڕێکبکەوێت".

بەپێی دەستووری عێراق، هەرێمی كوردستان مافی لەو كێڵگە نەوتییەكانی كەركووك هەیە، بەڵام تاوەكو ئێستا بەغدا پابەند نەبووە بە پێدانی ئەو مافە بەتایبەت لە دوای رووداوەكانی (16)ـی ئۆكتۆبەر، حكوومەتی هەرێمی كوردستان "بەردەوام ئامادە بووە بەشداربێت بۆ ئەم ڕێکەوتنانە بەڵام حکومەتی فیدڕاڵی بە بەردەوامی لە بەرپرسیاریەتییە دەستوورییەکانی خۆی دزیوەتەوە. ئێستا حکومەتی فیدڕاڵی لە هەوڵی ئەوەدایە گرێبەستی نەوت و گاز واژۆ بکات، بەبێ ئەوەی مادەکانی دەستوور بە گشتی و بە تایبەت هەردوو مادەی )140( و )112( لەبەرچاو بگرێت"، لەم ڕوانگەیەوە "حکومەتی هەرێم بە مافی دەستووریی خۆی دەزانێت، بە هەموو ڕێکارە جیاوازەکان کە دەستەبەر بێت، بەرگری لە مافە دەستوورییەکانی بکات و کار لەسەر جێبەجێکردنی یاساکان دەکات بۆ پاراستنی مافە دەستورییەکانی خەڵکی کوردستان و کەرکووک".

لە بەرامبەردا هەر دوای ڕاگەیێندراوەکەی حکومەتی هەرێم هادی عامری، سەرۆكی هاوپەیمانی فەتح و سەرۆكی لێژنەی باڵای مادەی (140)ی دەستور لە كۆنگرەیەكی رۆژنامەوانیدا ڕایگەیاند، "نەوتی كەركوك موڵكی حكومەتی فیدراڵی عێراقە، بە دڵنیاییەوە قبوڵی ناكەین ئەوەی حكومەتی هەرێم دەیڵێت كە بە هاوبەشی نەوتی كەركوك بەڕێوەببات، ئێمە ئەگەر بمانەوێت بەشداری بەوان دەكەین نەك ئەوان ئەو بابەتە لەبیر بكەن رێگای پێنادەین، قبوڵكراو نییە."

گریمانەكانی قەیرانی كێڵگە نەوتییەكانی كەركووك

کۆتایی هەفتەی ڕابردوو لە پەراوێزی کۆڕبەندی ئابووریی جیهانی کە لە داڤۆسی سویسرا مەسرور بارزانی، سەرۆک وەزیرانی هەرێمی کوردستان ڕایگەیاند، "چیدیکە ناتوانین بێدەنگ بین لە بەرامبەر ئەو مامەڵە خراپەی بەغدا لەگەڵ ئێمەدا دەیکات، ئەو ناوچەیەی کە بەغدا لەگەڵ (BP) گفتوگۆی لەبارەوە دەکات، ناوچەیەکی ناکۆکی لەسەرە بە پێی دەستوور، ناوچە ناکۆکی لەسەرەکان شوێنێک نین بەغدا یان هەولێر بتوانن تاکلایەنانە بڕیاریان لەسەر بدەن".

گووتیش، "پێویستە هەرێمی کوردستانیش لەو رێککەوتنەدا بەشدار بێت کە بڕیارە بۆ پەرەپێدانی کێڵگەکانی نەوت و گازی کەرکووک لە نێوان حکومەتی عێراق و کۆمپانیای (BP)ی بەریتانیدا بکرێت. ئێمە لە دژی پەرەپێدانی کێڵگە نەوتی و گازییەکانی کەرکووک نین، بەڵکو دژی میکانزمەکەن".

ئەم هەنگاوانەی حکومەتی فیدراڵیی بەغدا لە کاتێکدایە دادگای بەغدا هەوڵەکانی وەزارەتی نەوتی عێراقی بۆ هەڵوەشاندنەوەی گرێبەستە نەوتییەکانی حکومەتی هەرێمی ڕەتکردووەتەوە لەبەر ئەوە ئەو کۆمپانیا نەوتییە نێودەوڵەتییانەی لە هەرێمی کوردستان کاردەکەن، سەرکەوتنێکی یاسایی گەورەیان لە بەغدا بەدەستهێنا، دوای ئەوەی دادگەی تێهەڵچوونەوەی کەرخ داوایەکی وەزارەتی نەوتی عێراقی رەتکردەوە و بڕیارەکانی پێشووی دادگەی هەڵوەشاندنەوە، کە گرێبەستەکانی نێوان ئەو کۆمپانیایانە و حکومەتی هەرێمی کوردستانیان بە بێ بنەما و پووچەڵ هەژمار کردبوو.

ڕۆژی یەکشەممە (22)ـی کانوونی یەکەم دادگای تێهەڵچوونەوەی كەرخ  داوایەکی وەزارەتی نەوتی ڕەتکردەوە، زنجیرەیەک بڕیاری (2022)ی هەڵوەشاندەوە کە چەندین گرێبەستی نەوتی حکومەتی هەرێمی کوردستانی پووچەڵ کردبووەوە.

بە گوێرەی بڕیارەکانی دادگای تێهەڵچونەوەی کەرخ دادگەی کەرخ، "گرێبەستی نێوان ئەو کۆمپانیایانە و حکومەتی هەرێمی کوردستان، یاسایین، گرێبەستەکان پشت بەو بنەما یاساییانە دەبەستن کە دادگەی باڵای عێراق لە شوباتی (2022) بە نادەستووری داینابوون".

پێویستە ئاماژە بۆ ئەوە بکرێت عێراق دووەم گەورەترین بەرهەمهێنەری ڕێكخراوی ئۆپێکە زیاتر لە (92٪) ی بودجەی وڵات پشت بە هەناردەکردنی نەوت دەبەستێت، (60٪) نەوتی خاوی بۆ ئاسیا، (25٪) بۆ ئەوروپا، (15٪) ی بەرهەمەکەشی بۆ ئەمەریکا هەناردە دەکات.

دەرئەنجام:

حكوومەتی عێراق و كۆمپانیای نەوتی بەریتانی بەردەوامن لەسەر پرۆسەی پەرەپێدانی كێڵگە نەوتییەكانی كەركووك و لە ڕووی كردارییەوە هەنگاوەكانیش دەستیپێكردووە، تاوەكو ئێستا بەغدا هەڵوێستێكی یەكلاییكەرەوەی نییە بەرامبەر هەرێمی كوردستان بۆ ئەم پرسە.

لە ئەگەری پشتگوێخستنی داواكانی هەرێمی كوردستان، تۆماركردنی سكاڵا لە دادگای باڵای عێراق یان هەر دادگایەكی دیكەی نێودەوڵەتی، هەروەها پەنابردن بۆ دانوستاندنی سیاسیی لە كابینەی داهاتووی حكوومەتی عێراق چاوەڕێ دەكرێت ئەمانە و چەندین گریمانەی دیكە بۆ یەكلاییكردنەوەی ئەو دۆسیەی، هەرێمی كوردستان و بەغدا پەنای بۆ ببەن.

بابەتی پەیوەندی دار

0 لێدوانەکان

نەزەری خۆتان بنووسن

ئیمەیلەکەتان بە هیچ شێوەیێک بڵاو نابێتەوە. هەموو فیڵدە ئەستێرە دارەکان ئیجبارین