Nuce Logo

وەرگێرانى: ئیسماعیل تەها

ئیمانوێل ماكرۆن، سەرۆكی فەرەنسا داوای لە حكومەتی وڵاتەكەی كردووە، چەند پێشنیارێك بكەن بۆ چۆنیەتی مامەڵەكردن لەگەڵ كاریگەرییەكانی ئیخوان موسلمین و بڵاوبوونەوەی ئیسلامیی سیاسی لە وڵاتەكەی بکەن.

كۆشكی ئیلیزێ بڵاوی كردەوە، ئیمانوێل ماكرۆن دوای سەرۆكایەتی كۆبوونەوەیەكی ئەمنی بۆ گفتوگۆ لەسەر ئەو راپۆرتەی كە تێیدا هۆشداری لە ئیخوان موسلمین دەدات، كە بۆتە مەترسی بۆسەر یەكگرتوویی نیشتیمانی لە فەرەنسا.

كۆشكی ئیلیزێ دەشڵێت، لەبەر گرنگی ئەو پرسە و مەترسیەكانی لێكۆڵینەوەی لەسەر كراوە و داوا لە حكومەت كراوە كە پێشنیار ئامادە بکات بۆ ئەوەى لە كۆبوونەوەی ئەنجوومەنی بەرگری لە مانگی داهاتوو گفتوگۆیان لەسەر بکرێت.

لەو كاتەوەی رۆژنامەی لۆفیگارۆی بڕگەیەكی لەو راپۆرتەی بڵاوکردۆتەوە، کە دوو فەرمانبەری باڵا ئامادەیان کردووە کە یەكێكیان دیپلۆماتكارە، دەزگا راگەیاندنەكان توانای خۆیان و تەركیزیان خستۆتەسەر مەترسیەكانی ئیخوان موسلمین، ساڵی رابردوو راپۆرتەكە لەسەر بنەمای راسپاردن ئامادەكراوە، لەو راپۆرتە لەگەڵ خەڵكێكی زۆر لە ناوخۆ و دەرەوەی فەرەنسا چاوپێکەوتن كراوە، جگە لەوەش لێكۆڵینەوەیەكی قووڵ لەسەر ئیخوان موسلمین کراوە، بەشێكی ئەو راپۆرتە بەنهێنی ماوەتەوە، ئەوەش لە كاتێدایە حكومەتی فەرەنسا هەندێك لە رێكارەكان بۆ رای گشتی ئاشكرای دەكات، بەشێكی دیكەی بە نهێنی دەمێنێتەوە، چونكە سەرۆكی فەرەنسا دۆخەكەی بە مەترسیدار وەرگرتووە، داواشی لە ئەنجوومەنی بەرگری و ئاسایشی نەتەوەیی كردووە كۆببنەوە.

رۆڵی رۆتایۆ

ئیلیزێ پێش چۆنیەتی دیاریكردنی چاوپێداخشان هەڵسەنگاندنی خۆی بۆ ئەو راپۆرتە كردووە، خاڵی سەرەكی سەرچاوەكانی سەرۆكایەتی ئەوەیە، كۆبوونەوەی ئەنجوومەنی بەرگری و ئەمنی دەچێتە چوارچێوەی ئەو وتارەی كە ئیمانوێل مارۆك لە دووی تشرینی یەكەمی (2020) لە شاری لیە مۆرۆ، كە سەبارەت بەجوداخوازی ئیسلامیی سیاسی بوو، كە دەرگای كردۆتەوە بۆ دەركردنی یاسایەك لە گشتی لە ژێر ناونیشانی "پرەنسیپ و بەهاكانی كۆماری فەرەنسا".

تێبینییەك هەیە شایەنی تۆماركردنە، ئەو جووڵە فەرمیەی دژ بە ئیخوان دەستی پێكردوو لەلایەن برۆنۆ رۆتایۆ، وەزیری ناوخۆی فەرەناسایە، كە بە توندی بەرانبەر پرسی كۆچبەران و دژایەتی هەموو شتێك ناسراوە، كە زیان بە پرەنسیپی عەلمانیەت دەگەینێت، كە لەبنەڕەتەوە داوای ئەو راپۆرتەی كردووە، یەكشەمەی رابردوو رۆتایۆ سەركەوت بۆ پۆستی سەرۆكایەتی پارتی كۆمارییە راستڕەوەكان، بەسەر لۆران فۆكێیز، وەزیر و سەرۆكی پێشووی ئەو پارتە و سەرۆكی ئێستای گرووپی نوێنەرانی حزب لە ناو پەرلەمان.

ئەو سەركەوتنەی رۆتایۆ قورسیایەكی زیاتری لەناو ئەو حزبە درووستكردووە، هەرچەندە لەناو ئەو حكومەتەی كە تێیدا بەشدارە زۆرینەیەكی رێژەیی لە كۆمەڵەی نیشتیمانی دەستبەركردووە، بەڵام پەلەكردنی ماكرۆن بۆ كۆبوونەوەی ئەنجوومەنی بەرگری رەنگدانەوەی جۆرێك لەو دەرهاوێشتەیە  کە لەگەڵ ئەو دۆسیە و وەڵامدانەوەی رای گشتییە بۆ گۆڕانكاری رایگشتی فەرەنسا بەرەو راستڕەوی، بەڵام راستڕەویەكی توندڕەو.

هەڕەشەی راستەقینە

سەرەتا ئامادەكارانی ئەو راپۆرتە پەلەیان بوو لە جەختكردنەوە لەوەی، كە هیچ بەڵگەنامەیەك نییە ئەوە دەربخات کە "ئیخوان موسلمین" كە دەیانەوێت دەوڵەتێكی ئیسلامی لە فەرەنسا درووست بكەن، یاخود شەریعەتی تێدا جێبەجێ بكەن.

ئەوەندە هەیە ئەو راپۆرتە پێیوایە ئیخوان هەڕەشەیەكی راستەقینەیە، ئامادەكارانی راپۆرتەكە نووسیویانە، "ئەو هەڕەشەیە تەنانەت لە نەبوونی پەنابردنە بەر جووڵانەوە توندەكانیش مەترسی زیانگەیاندنی بە پێكهاتە و دامەزراوەكانی فەرەنسا و بەشێوەیەكی فراوانتر بە یەكگرتووی نیشتیمانی هەیە."

راپۆرتەكە ئاماژەی بە مۆركی وێرانكاری ئەو پڕۆژەیە كردووە، كە ئیخوان موسلمین پشتی پێدەبەستێت، كارەكانیان بە درێژایی بۆ گەیشتنە بە هەمواری رێسا ناوخۆیی و نیشتیمانییەكان، بەتایبەت ئەوانەی پەیوەستە بە عەلمانیەت و یەكسانی نێوان پیاوان و ئافرەتان.

بەڵام سەرەڕای ئەوەی پێشووش، باڵادەستی ئەو گرووپە بەسەر مزگەوتەكان و شوێنەكانی پەرپرستش بوونی نییە، ئەو راپۆرتە پێیوایە رێكخراوی مسوڵمانانی فەرەنسا ئاڵای ئیخوان بەرزدەكەنەوە، چونكە لە كۆی (2700) مزگەوت و شوێنی پەرستش تەنیا نوێنەرایەتی لە (7%)ی دەكەن.

ئەو راپۆرتە رووماڵی لە پێشینەی كاریگەرییەكانی ئەو گرووپەی كردووە، كە كەرتی فێركردن و پەروەردەیە، دووەم تۆڕە كۆمەڵاتییەكان، سێەم گەشەی كاری خێرخوزایی و پابەندی بە ستراتیژیەتی پێدانی شەرعیەت و رێزگرتن بۆ گۆڕانكاری پلەیی یاسا ناوخۆیی و نیشتیمانییە جێبەجێكراوەكان بەسەر دانیشتوان، بەتایبەت ئەوەی پەیوەستە بە سیستەمی یاسایی بۆ عەلمانیەت و یەكسانی نێوان هەردوو رەگەز.

سەرەڕای لاوازی ژمارەیان بەڵام مزگەوت و شوێنەكانی نوێژی سەر بە ئیخوان هەوڵی درووستكردنی سیستەمێكی ژینگە ئیسلامی دەدەن كە پێكهاتووە لە "فێركردنی قورئان" و كۆمەڵە خێرخوازییەكان و "كلتوورییەكان" و شوێنی كۆبوونەوە و سیستەمی چالاكی وەرزشی.

ئەو خزمەتگوزاریانە بۆ بوژاندنەوەی خاوەن زۆرینەیەكی مسوڵمانە كە گیرۆدەی هەژارین، پێداویستییەكانی دانیشتوان دابین دەكات، لەگەڵ چەسپاندنی سیستەمەكان كە لە پێوەرە كۆمەڵاتییەكانی وەك پۆشینی حیجاب و ریش بەردانەوە و بڵاوكردنەوە و سەپاندنی دەست پێدەكات.

كاردانەوەی ئیخوان

لەژێر رۆشنایی ئەوەى لە پێشووە باسکرا بە رووانین بەو کاردانەوە فراوانەى ئەو راپۆرتە درووستى کرد، کۆمەڵەى "موسڵمانانى فەرمانى" راپۆرتەکە بەوە وەسف دەکەن کە "لقى نیشتیمانى ئیخوان موسڵمان لە فەرەنسا" راگەیێندراوێکى بڵاوکردەوە سەرکۆنەى ئەو راپۆرتە دەکات و پێیى وایە، "کۆمەڵێک تۆمەتن هیچ بنەمایەکی درووستیان نییە" لە بەشێکى دیکەى دەڵێت، "ئەو تێڕوانینە ئایدۆلۆژییە رەنگدانەوە و واقیعى دامەزراوەیى و کارى مەیدانى ئێمە نییە." هەروەک جەختیش لەسەر ئەوە دەکاتەوە "دەست بە بەها کۆمارییەکان دەگرن."

ئیخوان لە راگەێندراوەکەى ئەوە بە تێکەڵکردن ناودەبات و ئەگەر بە مەبەستیش نەبێت، بەڵام ئیسلام و ئیسلامیى سیاسى توندڕەو تێکەڵکراوە، کە ئەوە تەنیا بە مەترسى داناندرێت، بەڵام ئەنجامى پێچەوانەى لەسەر خودى کۆمارى فەرەنسا دەبێت.

لە هەمان چوارچێوە ئەنجوومەنى فەرەنسا بۆ ئاینەکان نیگەرانى قووڵى خۆى بەرانبەر لادان و قۆستنەوەى لێکەوتەکانى دەربڕى، ئەنجوومەنەکە جەخت لەسەر ئەوەش دەکاتەوە بەرەنگاربوونەوەى توندڕەوى لە کرۆکى کارە لە پێشنینەکانمانە، ئاماژە بەوەش دەکات، نەبوونى پێناسەیەکى روون بۆ چەمکەکانى لەو راپۆرتە بەکارهاتووە لە دۆخى تێکەڵکردنێکى زیانبەخشانە دەمێنێتەوە، باس لەوەش دەکات لە ئەمرۆوە ژمارەیەکى زۆر لە هاونیشتیمانیانى موسڵمانى فەرەنسا هەست بەوە دەکەن کە لەسەر گومان رانەهاتوون.

رێکار و پێشنیارەکان

پێچەوانەى ئەوەى چاوەڕوان دەکرا، ئەنجوومەنى بەرگرى هیچ بڕیارێکى دەرنەکردووە، بەڵام ئەوەى لە ئیلیزێ دزەى کردووە ماکرۆن دەیەوێت پەلە چارەسەرى پرسى ئیسلامى سیاسى بکات و بەرەنگارى قووڵبوونەوەى لە کۆمەڵگەى فەرەنسا بکات.

ماکرۆن بڕیارى دا لەبەر گرنگى ئەو بابەتە و مەترسى واقیعى چەسپاو لە داهاتوو ئەو راپۆرتە بڵاودەکاتەوە، ئەوەش لە هەردوو ئاستى سیاسى و راگەیاندن، بە هەمان شێوە ماکرۆن داواى لە وەزیرەکانى کردووە پێشنیارى نوێ ئاماد بکەن کە لە کۆبوونەوەى مانگى داهاتوو ئەنجوومەنى بەرگرى گفتوگۆیان لەسەر دەکات.

لەبەرانبەردا رۆتایۆ لە ئەنجوومەنى پیران لەدواى کۆبوونەوەى ئیلیزێ رایگەیااند، ئەوەى پێشنیارییەکانى لە هەفتە و مانگەکانى داهاتوو پێشنیار دەکرێت، بریتییە لە باشکردنى رێکخستنى دەوڵەت، لە میانەى بوونى بەرپرسیارێتى کردەیى لە بوارى هەواڵگرى و جێگرەوەى ئیدارى سەربە وەزارەتى ناوخۆیى بۆ وەرگرتنى ئەرکى چارەسەرکردن و رێگرى ئیدارى.

هەروەک لەم دوایە باس لە ستراتیژى جۆرى ئاراستەکراوى گشتى کۆمارى فەرەنسا کراوە، کە پێویستە مەشقى فەرمانبەرانى گشتى هەڵبژێردراو بکرێت.

ئەو راپۆرتە شەش پێشنیارى کردووە، یەکەم کارکردن لەسەر تێگەیشتنى هەڕەشە بە شێوەیەکى باشتر، بۆ بەرانبەربوونەوەى ئیسلامیى سیاسى بە شێوەیەکى مەترسیدارتر، بۆ بەرەنگاربوونەوەى ئیسلامى بە شێوەیەکى کاراتر، دووەم، پەرەپیدانى زانستە ئیسلامییەکان بۆ بەرەنگاربوونەوەى ستراتیژى بە ئیسلامییکردنى مەعریفە، سێیەم، پێشنیارەکانى تێگەیشتن لە واقیع و بەرەوپێشچوونى موسڵمانان لە فەرەنسا و وەڵامدانەوەى، چوارەم، بەهێزکردنى زمانى عەرەبى لە قوتابخانە فەرمییەکان، پێنج دانان بە دەوڵەتى فەڵەستینى بۆ سووکردنى هەستکردن بە ئیسلامفۆبیاى فەرمى، کۆتایی هەمواکردنەوەى یاسان شاراوەکان پەیوەست بە موسڵمانان.

سەرچاوە: ماڵپەڕى شەرقولئەوسەت