ئایا رێكخراوی ناتۆ دەتوانێت توركیا دەربكات؟ شیکاری

نوچەنێت:

تا ئێستا توركیا رێگرە لەبەردەم دەستپێكردنی گفتوگۆكان لەگەڵ سوید و فینلەندا بۆ ئەندامبوون لە ناتۆ، گفتوگۆكانیش لە نێوان ئەندامانی ئەو رێكخراوە بەردەوامە، چاودێرانی سیاسی ئەو پرسیارە دەكەن، ئایا ئەگەر توركیا سووربوو لەسەر رێگريكردن لە وەرگرتنیان لەناتۆ دەتوانێت توركیا دەربكات؟

توركیا، ستۆكهۆڵم و هێلسنكی بە داڵدەدانی ئەندامى گرووپەكانی دژ بە وڵاتەكەی تۆمەتبار دەكات، ئەو دوو وڵاتەش رەتیدەكەنەوە ئەو ئەندامانە رڕدەستى توركیا بكەنەوە.

پارتی كرێكارانی كوردستان لە لیستی ئەمەریكا و یەكێتی ئەوروپا پارتێکى قەدەغەکراون، بەڵام یەكینەكانی پاراستنی گەل لەگەڵ ئەمەریكا دژ بە رێكخراوی تیرۆرستی داعش جەنگاون.

ماڵپەڕی (نیوز وییك) راپۆڕتێكی بڵاوكردۆتەوە لەو راپۆرتە باس لە ئاڵنگەرییە راستەقینەكانی ئەنقەرە بەرانبەر سوید و فینلەندا دەكات بۆ ئەندامبوونیان لە ناتۆ، كە پێویستە هەموو ئەندامانی ناتۆ رازی بن بۆ وەرگرتنی ئەندامی نوێ.

ئایا ناتۆ دەتوانێت توركیا دەربكات؟

يەكەمجار نييە باس لە دەركردنى توركيا لە ناتۆ دەكرێت، كە دواى كودەتا شكستخواردووەكى ساڵى (2016) رەجەب تەیب ئەردۆغان، سەرۆك كۆمارى توركيا دەستی بە دابڵۆسینی نەيارەكانى كرد، ئەو بیرۆكەیە خرایەڕوو.

لە (2019) لەدوای هێرشەكانی توركیا بۆ سەر باكووری سووریا سوید و فینلەندا سزایان بەسەر توركیا سەپاند، لیندسی گراهام، سیناتۆری ئەمەریكی داوای هەڵپەساردنی ئەندامییەتی توركیای لە ناتۆ كرد. 

بەگوێرەی راپۆڕتەكى ئەو ماڵپەڕە،  هاوپەیمانی ناتۆ هیچ بژاردەیەكی بۆ هەڵپەساردنى یاخود دەركردنی ئەندامەكانی نييە، بەڵام هەندێك بژاردەی هەیە ئەگەر وڵاتێك پێشێلی پرەنسیپەكانی لە رێككەوتنی ناتۆ هاتووە، ئەندامانی بە كۆی دەنگ دەتوانن هاوكاری ئەو وڵاتە نەكەن.

رۆناڵد گریگۆر سۆنی، مامۆستا لە زانكۆی میشیگان رایگەیاند، "بەدوور دەزاندرێت ناتۆ هەنگاوێكی لەو جۆرە بگرێتەبەر و بەتەواوی ئەو هاوپەیمانە ستراتیژییەیان دووربخەنەوە، بە درێژایی جەنگی سارد توركیا رۆڵی گرنگی هەبووە، لە ماوەی رابردووش بەهۆی پێگەی جوگرافی و درێژی گەروەكانی لە ئەنادۆڵ، باشووری رووسیا، باكووری رۆژهەڵاتی ناوەڕاست، بۆتە هاوبەشێكی ستراتیژی زۆر گرنگتر لە زۆربەی وڵاتان."

سۆنی پێی وایە، "ئەردۆغان بەتەواوی گرنگی پێگەی وڵاتەكەی لە ناتۆ دەزانێت، بۆیە هەوڵدەدات لە وەرگرتنی ئەو دوو وڵاتە دەستكەوتی تايبەت بە توركياى هەبێت."

لەبەشێكی تری قسەكانیشی ئاماژەی بەوە كرد، "ئەنقەرە سوورە لەسەر رەتكردنەوەی ئەو وڵاتە، هەرچەندە لە كۆتاییش رازی دەبێت، بەڵام ئەردۆغان دەیەوێت شتێكى دەستكەوێت، ئەو شتەش یا چەكی ئەمەریكیە، یاخود سازشكردنە لە هەندێك پرسی تر."

ئەردۆغان كۆمەڵێك خواستی هەیە، گرنگەكانیان پەیوەستە بە سیاسەتی ناوەخۆ، كە نایەوێت كەس رەخنەی لێ بگرێت، بەتایبەت پەیوەست بە دەستگیركردنی ئۆپۆزیسیۆن و مامەڵەی لەگەڵ كورد، هەوڵدەدات ئەو وڵاتانەى رەخنەى لێدەگرن بێدەنگيان بكات.

توركيا لە (1952) بەگوێرەى ماددەى (10)ى پەيماننامەى هاوپەيمانى ئەتڵەسى كە لە (1949) دامەزراوە، بووە بە ئەندام لە رێكخراوى ناتۆ.

ئەو مادەيەش ماف دەدات بە هەر وڵاتێكى ئەندام مافى ڤيتۆ دژ بە هەر وڵاتێك بەكاربهێنێت، كە بيەوێت ببێت بە ئەندام لەو رێكخراوە.

سزا پێشنياركراوەكان

ئەگەر توركيا بەردەوام بوو لە رێگريى لەو دوو وڵاتە، وڵاتانى ئەمەريكا و بەريتانيا و فەڕەنسا و ئەڵمانيا دەتوانن سزاى توركيا بدەن.

ئەو فشارانەش بۆ سەر سەقامگيرى ئابوورى داتەپيوى توركيا دەبێت، كە بۆتە پاشەكشەى سياسەتى دەرەوەى ئێستاى ئەردۆغان، كە هەوڵدەدات پەيوەندييەكانى لەگەڵ ركابەرەكان ئاسايى بكاتەوە، دووبارە پەيوەندى ئابوورى بنيات بنێتەوە، چارەسەرى كێشە ئابوورييەكان بكات.  هەروەها ئەوكاتە ئۆپۆزيسيۆنى توركيا ئەو هەنگاوە دژ بە ئەردۆغان دەقۆزنەوە لە پێگەى جەماوەرى دەدەن.

يەكێكى تر لە هەنگاوەكانى دژ بە توركيا، ئەوروپا و ئەمەريكا دەتوانن گرێبەستى چەك و هاوكارييەكانيان لەگەڵ توركيا دوا بخەن، كە ئەوە خواستى هەندێك وڵات و نەيارەكانى توركيايە لەناو كۆنگرێسى ئەمەريكا، بۆ ئەوەى پاشەكشە بە ڤيتۆى ئەنقەرە بكەن.

بەشێك لە ئەندامانى كۆنگرێس دەژ بەوەن فڕۆكەى (ئێف 16) بە پاساوى پێشێلكردنى مافى مرۆڤ بە توركيا بدەن، چونكە ئەو ئەندامانەى كۆنگرێس پێيانوايە، "ستراتژيەتى توركيا بە ستراتيژيەتى پەيەدەيە، كە لە سووريا دژ بە رێكخراوى تيرۆرستى داعش دەجەنگن".

سياسيەكانى ئەوروپاش دەتوانن پێداچوونەوە بەو شەش مليار يۆريۆيەى بۆ پەنابەرانى سووريا لە توركيا و ئەو دوو مليار يۆرەى  كە توركيا لە بوودجەى يەكێتى ئەوروپا وەك ئەندامى كانديد بۆ يەكێتى ئەوروپا بەدەستى دەهێنێت بكەن.

لەلايەكى تريشەوە چالاكوانانى ئەوروپا داواى بايكۆتى كاڵا توركييەكان لە هەموو كيشوەرى ئەوروپا دەكەن.

بابەتی پەیوەندی دار

0 لێدوانەکان

نەزەری خۆتان بنووسن

ئیمەیلەکەتان بە هیچ شێوەیێک بڵاو نابێتەوە. هەموو فیڵدە ئەستێرە دارەکان ئیجبارین