Nuce Logo

لەكۆتایی مانگی ئەیلوولی (2015) رووسیا راستەوخۆ لە رێگەی سوپاوە، بەشداری شەڕی ناوخۆیی سووریای كرد، لەو كاتەوە مۆسكۆ پارسەنگی هێزی لە بەرژەوەندی بەشار ئەسەد دژ بە گرووپە چەكدارەكان یەكلایكردەوە، بەوەش حكومەتی سووریا توانی ناوچەیەكی فراوانی ژێر دەسەڵاتی گرووپە چەكدارەكان كۆنتڕۆڵ بكاتەوە، لە لایەكی تریشەوە رووسیا بۆتە پێكهاتەیەكی سەرەكی لە جوگرافیایی سەربازی ئەو ناوچەیە، ئەوەش گەیشتۆتە ئاستێك پسپۆڕانی ئیسرائیلی پێیانوایە، "وڵاتەكەيان ئێستا دراوسێى رووسیا، نەك سووریا."

ئەوە وایكرد بوونی سەربازی رووسیا لە رۆژهەڵاتی ناوەڕاست قووڵ بێتەوە، هەژموونی ئەمەریكا لە سووریا پاشەكشە بكات، كە  چاوەڕوان دەكرا سنوورێك بۆ مۆسكۆ و ئەو وڵاتانەی مامەڵەیان لەگەڵ سووريا دەکەن دابنێت، بەڵام هیچ كەسێك نەیدەزانی جەنگێك ئەو هاوكێشەیە دەگۆڕێت، کە هەزاران كلیۆمەتر دوورە.

لە مانگی رابردوو چەند راپۆرتێك لەسەر كشانەوەی بەشێكی هێزەكانی لە سووریا بۆ پاڵپشتی سوپای وڵاتەكەی لە جەنگی ئۆكراینا بڵاوكرایەوە. میخایلۆ بۆدۆلار، راوێژكاری بەرپرسی نووسینگەی سەرۆكی ئۆكراینا رایگەیاند، "رووسیا زۆر بە خێرایی هێزەكانی لە سووریاوە گواستەوە بۆ ئۆكراینا، ئەو شوێنانەشی هێزەكانی لێ كشاندۆتەوە سوپای پاسدارانی ئێران شوێنەكانیان كۆنتڕۆڵ كردووە."

راپۆرتە ئیسرائییلییەكان باس لەوە دەكەن، "هێزەكانی رووسیا لە بنكەی حەمیمیم و قاشملی و دیرزور و (تی 4)ی ئاسمانی گوزرانەوە بەرەكانی جەنگ لە ئۆكراینا." پێشتریش رۆژنامەی مۆسكۆ تایمز ئەو هەواڵەی پشت راستكردۆتەوە.

تا ئێستا هیچ لێدوانێكی فەرمی ئەو هەواڵانەى پشتڕاست نەكردۆتەوە، هەرچەندە ژمارەی فەرمی هێزەكانی رووسیا لە سووریا دیار نييە، بەڵام بەگوێرەی راگەیێندراوەكانی وەزارەتی بەرگری رووسیا لە (2015 بۆ 2018) نزیكەی (63) هەزار سەربازی رووسی لە سووریا هەبووە.

بەدەر لە قەبارەی پاشەكشەی هێزەكانی رووسیا بە دوور دەزاندرێت مۆسكۆ بە تەواوی دەستبەرداری بوونی خۆى لە سووریا بێت، چونكە لە (2015) رووسیا زۆرترین وەبەرهێنانی لەو وڵاتە كردووە، لەبەر ئەوەى ئامانجی ستراتیژی هەیە، بەڵام لە هەمانكاتیش هەژموونی سیاسی و سەربازی لە قۆناغەكانی هاتوو وەك پێش جەنگی ئۆكراینا نابێت، لێرە پێویستە ئەو پرسیارە بكەین ئەو بۆشایە رێژەییەی رووسیا دروستی دەكات چ وڵاتێك پڕی دەكاتەوە؟.

گرەوی گەورە لەسەر ئێرانە

هەندێك لە چاودێرانی دۆخی سووریا پێیانوایە، "كشانەوەی رووسیا شێواز و قەبارەيە هەرچی و چۆن بێت، خاڵێكە لە گۆڕانكاری ململانێی سووریا، كە دەبێتە پێشبڕكێی نێوان تاران و ئەنقەرە و ئەگەریش هەیە تەلئەبیب هەوڵبدات بۆ ئەو بۆشایەی رووسیا لەو وڵاتە دروستی دەكات پڕى بكاتەوە.

بۆردوومانی رووسیا لە سووریا

بەدرێژایی حەوت ساڵی رابردوو، رووسیا هێزی هاوسەنگ بوو لە نێوان ئەو لایەنانە، بەو شێوەی پێشتر ئێران پلانی بۆ دانابوو بێبەش كرابوو لە قووڵكردنەوەی بوونی سەربازی خۆی، بەڵام ئێستا هەندێك بۆچوون پێیانوایە سوپای پاسداران و حزبوڵڵا ئەو بنكە سەربازییەی رووسیايان پڕكردۆتەوە، چاوەڕوانیش دەكرێت تاران هێزی زیاتر رەوانەی سووریا بكات.

بە درێژایی ساڵانی رابردوو رووسیا و ئێران لە ململانێدا بوون، زۆربەی جار ململانێی هەردوولا لەپێناو كۆنتڕۆڵكردنی هەندێك ناوچە و ناكۆكی لەسەر دووبارە ئاوەدانكردنەوەی سووریای دوای جەنگ و سیاسەتی ئابووری و سیاسی و سەربازی بوو، لەگەڵ ئەوەشدا هەردوولا توانای هاوئاهەنگی هەوڵە سەربازی و سیاسیان هەبوو، لە ماوەی جەنگی ئۆكراینا ئێران یەكێك بوو لەو وڵاتانەی پاڵپشتی و هاوسۆزی لەگەڵ رووسیا دەربڕى، بۆیە رووسیا ئامادەیە جڵەوی شەڕی تاكتیكی لە هەندێك ناوچەی سووریا بداتە دەست سووپای پاسداران و گرووپەكانی نزیك لەو وڵاتە.

فراواخوازی سەربازی ئێران لە سووریا تەنیا پەیوەست نییە بەخواستی خۆی، بەڵكو پەیوەستە بەخواستی رژێمی سووریاش، كە بۆ پارێزگاری لەو ناوچانەی ناكۆكی لەسەر و بەردەوامە لە شەڕكردن لەگەڵ گرووپەكان  بەشێوەیەكی سەرەكی پشتی بە ئێران و گروپە شيعەكان بەستووە.

لەسەرەتای مانگی نیسانی ئەمساڵ لۆنا شبیل، گەورە راوێژكاری بەشار ئەسەد رایگەیاند، "هاوكارييەكانى سووپای ئێران پێشوازی لێكراوە." لە ئاماژایەكیش باسی لە ئەگەری هەژموونی زیاتری تاران لە سووریا كرد، پاشان لە هەشتی مانگی ئەمساڵ بەشار ئەسەد سەردانی تارانی كرد،  ئەوەش بۆ جەختكردنەوە بوو لەسەر ئەو ئاڕاستەیە، بەتایبەت دوای ئەوەی بەشار ئەسەد بەڵێنی هاوكاری بەهێزتری لە رابردوو لە عەلی خامنەئیی پێگەیشت.

راپۆرتە مەیدانییەكان ئاماژە بەوە دەكەن لە مانگی ئاداری ئەمساڵەوە ئێران لە سووریا دەستی بە فراوانكردنی هەژموونی سەربازی كردووە، لە مانگی نیسان سوپای پاسداران دەرگای ناونووسینی لەبەردەم خۆبەخشانی سووریا كردەوە، لە بەرانبەر مووچەی (200) هەزار لیرەی سووری، كە دەكاتە (52) دۆلاری ئەمەریكی، بە مەرجەی پەیوەست بە ئایین و بیركردنەوەى ئاينييان و كاركردنیان لە بیابەنەكانی سووریا.  

ئاماژە بەوەش دەكرێت ئێران لە رێگەی گرووپە چەكدارەكان، كە زیاتر لە (120) بارەگا و هێزی سەربازی لە بیابانەكانی سووریا هەیە بە درێژایی سێ مانگی رابردوو پێگەكانی خۆیان بەهێزكردووە، نزیكەی چوار هەزار و (500) كەس و سەكۆی مووشەكی و چەك و فڕۆكەی بێفڕۆكەوان و ئامێری پەیوەندییان دابینكردووە.

لەو بارەیەوە شاندێكی ئێرانی و ئەفسەرانی رژێمی سووریا لە مانگی نیسان لەگەڵ كەسایەتییەكانی هۆزی (تەیی) لە فڕۆكەخانەی قامشلی لە باكووری سووریا كۆبوونەوە، بۆ پێكهێنانی ئەنجوومەنی سەربازی بە پاڵپشتی دارایی ئێران، ڕووانگەی سووری بۆ مافەكانی مرۆڤ رایگەیاند، "ئەو ئەنجوومەنە لە خەڵكی هۆزەكانی ئەو ناوچەیە پێكهاتووە، دژ بە هێزەكانی (سووریای دیموكرات) دەوەستنەوە كە لەلایەن ئەمەریكاوە پاڵپشتی دەكرێن."

لەگەڵ ئەوەشدا حزبوڵڵا دەستی بەسەر كێڵگەی نەوتی (زملە مەهر1)ی نەوتی لە بیابانی حومس داگرتووە، لە كۆتایی مانگی نیسانی ئەمساڵ كردی بە بارەگایەكی سەربازیي. فەرمانبەرانی حكومی و ەزارەتی نەوت و كانزاكانی ژێر زەوی سووريا لە كانوونی دووەمی ئەمساڵ ئەم كێڵگەیان دۆزییەوە.

باشووری سووریا چەند جووڵەی هەستیار و نارۆستەوخۆی ئێرانی تێدا ئەنجام دەدرێت، بەتایبەت ئەو ناوچانەی كەوتۆتە ژێر كۆنتڕۆڵی رێككەوتنی رووسیا و ئیسرائیل بۆ دوورخستنەوەی گرووپەكانی سەر بە ئێران لە ناوچە سنوورییەكانی ئیسرائیل، ئەو جووڵانەی ئێران لەدوای گۆڕانكاری بەرپرسی ئاسایش لە لقەكانی ئەو پارێزگایە دەستی پێكردووە، ئەوەش بووە بەهۆكاری بەهێزكردنی هەژموونی ئێران لەو ناوچەیە.

ئاڵنگەرییەكانی بەردەم توركیا

جەنگی ئۆكراینا زیانی بەر ئەو هاوسەنگییەی نێوان رووسیا و توركیا لە سووریا گەیاندووە، ئەو زیانەش لەبەرژەوەندی توركیایە، چونكە ئەگەر هەیە توركیا توانای زیاتر بێت بۆ ئەوەی ئازادانەتر لە باكووری سووریا جووڵە بكات، بەڵام هەندێك چاودێری سیاسی پێیانوایە رووسیا ئەگەر بكەوێتە ژێر فشاریش لە ئۆكراینا توانای ئەوەی هەیە لە سووریا رێگری لە ئۆپراسیۆنە سەربازییەكانی توركیا بكات، بۆیە بەرژەوەندی ئەنقەرە لەوە دایە پەیوەندی هاوكاری لەگەڵ رووسیا دروست بكات، باشترە لەوەی بیر لە بەریەكەوتن لەگەڵی بكات.

سوپای نیشتیمانی سووریا، توركیا پاڵپشتی دەكات

بۆ نموونە دەكرێت رووسیا نەرمی زیاتر لە دەنگدانی مانگی داهاتوو لە ئەنجوومەنی ئاسايشى نێودەوڵەتى بۆ درێژكردنەوەی گواستنەوەی هاوكاری مرۆیی لە رێگەى توركياوە بۆ سووریا بەبێ حكومەتی دیمەشق بنوێنێت، كە ئەوە خواستی توركیایە، هەروەها رووسیا دەتوانێت پاڵپشتی ئۆپراسیۆنەكانی توركیا لە سنوورەكان دژ بە كورد بكات، پێشتر لەو رێگەدانە دوو دڵ بوو.

بەڵام ئاڵنگەری بەردەم توركیا لە سووریا ئێرانە، نوح رینگلەر، پسپۆڕ لە زانكۆی جۆرج تاون رایگەیاند، "هەرچەندە لە رابردوو ئێران و توركیا پێكەوە رووبەڕووی گرووپەكانی نزیك لە پەكەكە دەبوونەوە، بەڵام ئێران ئەمجارە دان بە یەكێتی دیموكراتی كوردستانی دادەنێت، كە لقی پارتی كرێكارانە، هۆكارەشی ئەوەیە پارتێكە بڕوای بە دانوستاندن و هەماهەنگی لەگەڵ دەسەڵاتی بەشار ئەسەد و دەسەڵاتە ئیدارییەكان لە باكووری رۆژهەڵاتی سووریا هەیە."

لەگەڵ فراوانبوونی رۆڵی توركیا لە سووریا، ئەگەر هەیە توركیا بەدوای دەرفەتی رووبەڕووبوونەوەی هێزەكانی ئەسەد و گرووپەكانی سەر بەو وڵاتە بگرێت، ئەوەش لەپێناو فراوانكردنی دەسەڵات، یاخود بازرگانییە لە نزیك مونبیج، یاخود تەلرەفعەت، تەنانەت نزیك لە عەین عیساش.

ناكۆكییەكانی توركیا و ئێران تەنیا لەسەر سووریا نییە، لە ماوەی رابردوو ئاڵۆزییەكانیان لەسەر رووباری دیجلە و ئاراس زیادی كرد، تاران لە توركیا نیگەرانە، مەترسی ئەوەی هەيە ئەو پلانەی ئەنقەرە ببێتە وشكردنی ئەو دوو رووبارە، ئەوەش رێگەخۆش بكات بۆ دروستبوونی مەترسی ژینگەیی لەسەر تاران، خۆڵبارینەكانی ئەم دوایە ئەوەى بەڕوونى دەرخست، هەروەها پەڕینەوەی نایاسایی پەنابەرانی ئەفغانی لە ئێرانەوە بۆ توركیا دەركەوت، ئەوانەش ئەنقەرەی نیگەران كرد، كە پێی وایە تاران ئاسانكاری بۆ پەڕینەوەی پەنابەران دەكات.

بە پشتبەستن بەو رابردووە، پەیوەندیی نێوان توركیا و ئێران لەسەر چەند دۆسیەك ئاڵۆزە، پاشەكشەی رووسیا لە سووریا ئاڵۆزییەكانی لەنێوان هەردوو وڵات زیاتر كردووە، چونكە هەردوو وڵات دەیانەوێت هەژموونی خۆیان لەو ناوچانە زیاتر بكەن.

دەرفەتێك بۆ ئیسرائیل لە ئارادایە

ئیسرائیل زۆرباش هەستی بەو دۆخەی ئێستای سووریا كردووە، ئەوەش واتای ئەوە بایەخ بە هەوڵەكانی ئێران دەدات بۆ كۆنتڕۆڵكردنی زیاتری سەربازی سووریا، بۆیە بەرپرسانی ئیسرائیل سوورن لەسەر ئەوەی رێگە بەوە نەدەن لە سنوورەكانی ئیسرائیل بۆردوومانی بكات، بنكە سەرەكییەكانی ئێران لە سووریا چەندین جار لە لايەن ئيسرائلەوە بۆردوومان كراوە، دەسەڵاتدارانی ئێرانی هەوڵدەدەن بۆ بە ئامانجگرتنی ئیسرائیل لەو ناوچانەی شەڕ دابەشی كردووە پەرە بە تواناكانى خۆيان، بەڵام ئیسرائیلیش بەردەوامە لە لاوازكردنی تواناكانی ئێران.

بەرزایەكانی جۆلانی سووریا لە لایەن ئیسرائیلەوە داگیركراوە

یەكێك لەو رووداوانەی دەنگدانەوەی زۆری هەبوو، لە مانگی نیسانی (2018) فڕۆكەی بێفڕۆكەوانی ئێرانی چووە خاكی ئیسرائیل، ئەو فڕۆكەیە لە بنكەی (T4)ی ئاسمانی لە سووریایەوە رەوانەكرابوو، سوپای ئیسرائیل ئەو كاتە كردەيەىەكى گەورەى سەربازیی لە سووریا خستییە خوارەوە. 

چەندین رووداوی تری هاوشێوە لە هەموو رۆژهەڵاتی ناوەڕاست و تەنانەت خاكی ئێرانیش روویداوە، ئەوەش واقیعێكی نوێیە لەنێوان تاران و تەلئەبیب، لەم دواییە ناونراوە (جەنگی نێوان جەنگەكان) كە بە واتای هێرشكردنە بۆ زیانگەیاندن بە تواناكانی ئێران لە لوبنان و سووریا و هەر شوێنێك ئێران خۆی بۆ هێرشكردنە سەر ئيسرائيل تێدا ئامادە بكات.

هەرچەند دەرچوونی رووسیا لە سووریا لەو قۆناغەى ئێستا مەترسی بۆ سەر ئیسرائیل دروست دەكات، بەڵام دەرفەتێكیش دەبێت بۆ تەلئەبيب، چونكە هەواڵگری ئیسرائیل لە چەند ساڵی رابردوو توانای ئاشكراكردنی دۆخی سووریای هەبوو، هەروەها دەتوانێت پێشبینی پیلانەكانی ئێران بۆ فراوانكردنی هەژموونی خۆی لە سووریا بكات.

بەبێ بوونی رووسیا و سیستەمی مووشەكی بەرگری ئاسمانی، ئێسرائیل دەتوانێت گەورەترین مانۆڕی دەریایی بكات، تواناكانی بۆ بۆردوومانی ئامانجەكانی ئێران زیاتر دەبێت، مەترسی بەئامانجگرتنی فڕۆكەی رووسی بە هەڵە لە ئاسمانی سووریا، یاخود هێزە زەمینییەكان دروست نابێت.

راستە زیادبوونی ئاڵۆزی ئیسرائیل بەرانبەر بە ئێران لە خاكی سووریا، دەبێتە هۆی زیادبوونی رووبەڕووبوونەوەی دوولایەنە، بەڵام ئیسرائیل پێیوایە ئەم ئاڵۆزیەش دەرفەتێكی كورتمەودایە، دەتوانێت بەشێوەیەكی فراوان كۆنتڕۆڵی توانا سەربازییەكانی ئێران لە سووریا بكات، كە تەنیا بە ناڕاستەوخۆ هەڕەشە لە ئیسرائیل ناكات، بەڵام بەهۆی ئەوەش كە سووریا بۆتە ناوەندێكی هاوكاری سەربازى ئێرانيش بۆ لوبنان و عێراقیش.