Nuce Logo

دوای لێکەوتەکانی پەتای کۆرۆنا بۆ سەر ئابووری جیهان و بازاڕەکانی وزە، نرخەکانی نەوت وگاز بە رێژەیەکی بەرچاو دابەزین. ئەمەیش بووە هۆی سەرهەڵدانی لێکەوتەی نەرێنی بۆسەر ئابووری ئەو وڵاتانەی کە بوودجەی وڵاتەکانیان پشت ئەستوورە بە داهاتی نەوت، وداهاتی دەستکەوتوو لەو سێکتەرە رێژەی هەرە زێدەی بودجەکانیان پێکدەهێنیت.

دیسکی ئابووری دەزگای نوچە، لەسەرەتای سەرهەڵدانی قەیرانەکانی پەتای کۆرۆنا و کاریگەریەکانی بۆسەر بازارەکانی وزە، لە رێگەی ڕاپۆرت وشیکاریەکانی تایبەت بەو بوارە، چاودێری بڕیار و گۆرانکاریەکانی بازاری وزەی عێراقی کردووە، لە هەمانکاتدا شرۆڤەی لێدوان و بڕیارەکانی تایبەت بە بەرپرسانی عێراقی لە بواری نەوتدا خستۆتەڕوو. لەم شیکاریەدا ئەنجامی زانیاریەکان شرۆڤە دەکەین.

داهاتی نەوتی عێراق لە ساڵی 2021ــدا، 55.6 ملیار دۆلار بووە

نەوت و بوودجەی عێراق

عێراق دووەم بەرهەمهێن و هەناردەکاری سەرەکی نەوتی ڕێکخراوی ئۆپێکە دوای وڵاتی سعوودیە، دابەزینی نرخی نەوت زیانێکی زۆرئ لە ئابووری ئەو وڵاتە دا، سەرەرای بوونی قەیرانە کەڵەکەبووەکانی سیاسی و ئەمنی ژینگەی عێراق.

داهاتی نەوتی پشکی شێری هەیە لە بوودجەی ساڵانەی حکوومەتی عێراقدا. بە نموونە داهاتی  ئەمساڵی عێراق 69.5 ملیار دۆلار بووە و داهاتە نەوتیەکان 55.6 ملیار دۆلار پێکدەهێنن.

داهاتی نەوتی عێراق لەسەرەتای ساڵ تا کۆتاییەکانی سێپتێمبەری 2021،  لە 5 میلیار و 26 هەزار و 807 دۆلار بۆ 7 ملیار دۆلار زیادیکردووە، هەروەها ئاستی هەناردەکردنی نەوتی بۆ بازارەکان لە هەمان ماوەدا لە 2 میلیۆن و 960 هەزار بەرمیل  بۆ 3 ملیۆن و81 هەزار  بەرمیل لە ڕۆژێکدا بەرزکردۆتەوە.

عێراق لە مانگی شوبات هەر بەرمیل نەوتێکی بە 60 دۆلار فرۆشتووە، بەڵام لە مانگی سێپتێمبەر بەرمیلی نەوت بە 72.61 دۆلار فرۆشراوە.

بەرزبوونەوەی نرخی نەوت و کاریگەریەکانی بۆ ئابووری عێراق

هەڵكشانی نرخی نەوت و دوای بوژانەوەی بازارەکان، بووە هۆی ئاشکراکردنی پێشهات و ئەگەری جودا لەبارەی بوودجە و ئابووری عێراق.

لە رێکەوتی 18/3/2021، مه‌زهه‌ر محه‌مه‌د ساڵح راوێژكارى مسته‌فا كازمى سه‌رۆك وه‌زیرانى عێراق بۆ كاروبارى ئابوورى رایگه‌یاند" ئه‌گه‌ر نرخى نه‌وت بگاته‌ 70 دۆلار ئه‌وا كورتهێنانى بودجه‌ كه‌م ده‌بێته‌وه‌ و حكومه‌تى عێراق پێویستى به‌ هیچ قه‌رزێك نابێت.

هەروەها وەزیری نەوتی عێراق لە هەر لێدوانیکی بۆ میدیایەکان، دەربارەی نرخی نەوت، پابەندبوونی عێراقی بۆ بڕیارەکانی ئۆپێک پلەس دووپاتدەکردەوە و لەهەمانکاتیشدا خواستی بەرزبوونەوەی نرخی نەوتی هەبوو بۆ هاوسەنگکردنی بڕی داهاتی حکوومەتی عێراق، بەڵام لە کاتی ئامادەبونوی لە کۆربەندی هەفتەی وزەی رووسیا لە مۆسکۆ، ئیحسان عبدولجەبار وتی"  بۆ عێراق نرخی 85 دۆلار زۆر گونجاوە، بەڵام بۆ بەکاربەرەکانی نەوتیش، پێشبینی ناکەم نرخێکی زۆر بەرز بێت"

عبدولجەبار ئەوەیشی زیادکرد" خواست و ئومێدی ئێمەیە نرخی نەوت بۆ هەر بەرمیلێک لە 85 دۆلار جێگیر ببێت"

سەبارەت بە داهاتووی بڕیارەکانی ئۆپێک پلەس و زیادکردنی ئاستی بەرهەهێنانی نەوت،  وەزیری نەوتی عێراق وتی" پێویستە بازارەکان هاوسەنگ بن، و پێشبینی ناکەم نرخی نەوت چیتر بەرز بێتەوە".

هەر سەبارەت بە نرخی نەوت و جێگربوونی بەهای بەرمیل نەوت لە بوودجەی عێراق، ناوەندی دراوی نێودەوڵەتی لە راپۆرتێکیدا ئاشکرای دەکات ساڵی داهاتوو نرخی هەر بەرمیل نەوتێکی عێراق بە بڕی 64 دۆلار دەبێت و بوودجەی ساڵی 2022 بێ کورتهێنان دەبێت.

بڵاوبوونەوەی دەنگۆیەکانی تایبەت بە بەرزبوونەوەی نرخی نەوت و لێکەوتە ئەرێنی و نەرێنیەکان، کاردانەوە و شرۆڤەی جودای بەدوای خۆیدا هێنا، لەو بارەیەوە دووبارە راوژێکاری کازمی بۆ کاروباری دارایی و ئابووری، بە ئاژانسی هەواڵی عێراقی ڕاگەیاندووە" بەرزبوونەوەی نرخی نەوت، سێ کێشە و گرفتی سەرەکی بەردەم عێراق چارەسەر دەکات".

دەربارەی چۆنیەتی چارەسەر بوون و دەستنیشانکردنی کێشەکانی عێراق، مه‌زهه‌ر محه‌مه‌د ساڵح راوێژكارى مسته‌فا كازمى سه‌رۆك وه‌زیرانى عێراق بۆ كاروبارى ئابوورى دەڵێت" بەرزبوونەوەی نرخی نەوت و زێدەیی لە دارایی و داهاتی نرخی نەوت، عێراق لەم سێ کێشەی خوارەوە دەرباز دەکات، کێشەکانیش ئەمانەن:

کێشەی یەکەم 

نەمانی کورتهێنان لە بودجەی عێراق، لەبارەی چۆنیەتی چارەسەربوونی ئەو کێشەیە، ڕاوژێکارەکەی کازمی دەڵێت" بەرزبوونەوەی نرخی نەوت و گەیشتنی بە 75 دۆلار بۆ هەر بەرمیلێک، هەروەها زێدەی دارایی لە نرخی نەوت دەبێتە هۆی نەمانی کورتهێنان لە بوودجەی عێراق بۆ ساڵی 2021 کە برەکەی 29 ترلیۆن دینارە".

کێشەی دووەم 

راوژێکاری سەرۆک وەزیرانی عێراق پێیوایە، بەرزبوونەوەی نرخی نەوت، هۆکارە لە نەمانی کورتهێنان لە بودجەی نا نەوتی کە بڕەکەی کەمتر لە 10 ترلیۆن دینارە.

ساڵح هۆکاری دروستبوونی ئەو کورتهێنانە لە بوودجەی عێراق بۆ دوو هۆکاری سەرەکی دەگەرێنێتەوە، یەکەمیان، هەڵە خەمڵاندنی بودجەی نا نەوتی لە کاتی ئامادەکردنی بودجەی ساڵانە، هۆکار بووە لە کۆکردنەوەی تەنیا ڕێژەی ٪40ــی ئەو بڕەی کە دیاریکراوە. دووەمیان، قەیرانی کۆرۆنا بووە هۆی دروستکردنی کاریگەری نەرێنی لەسەر هاوڵاتی عێراقی و نەدانی باج بە حکوومەت، ئەمەیش ئاستی داهاتە نا نەوتیەکانی عێراقی تووشی کورتهێنان کرد. بۆیە بەرزبوونەوەی نرخی نەوت، ئەو گرفتە چارەسەر دەکات.

کێشەی سێیەم

چارەسەربوونی گرفتی نەبوونی پارەی دیارکراو بۆ پڕۆژە خزمەتگوزاریەکان. مه‌زهه‌ر محه‌مه‌د ساڵح لەو بارەیەوە دەڵێت" بەرزبوونەوەی نرخی نەوت، فاکتەرێکی سەرەکی و هاوکاری عێراق دەبێت بۆ تەواوکردنی پرۆژە خزمەتگوازریەکان و دابینکردنی پارەی پێویست".

ڕاوژێکاری کازمی وتیشی" دابەزینی نرخی نەوت و کورتهێنان لە بودجە لەسەردەمی کۆرۆنا، تەنیا هۆکار نەبوون لە وەستانی پرۆژە خزمەتگوازریەکانی عێراق، بەڵکو دابەزینی بەهای دیناری عێراقی، یەکێکی ترە لە هۆکارەکانی تەواو نەبوونی ئەو پرۆژانە و کەڵەکەبوونی پارەی کۆمپانیاییە جێبەجێکارەکان لە لایان حکوومەتی بەغداوە".

راوژێرکاری سەرۆک وەزیرانی عێراق ئەوەیشی زیادکرد" بە گوێرەی دەستووری عێراق، دەیان یاسا هەن، کە تایبەتن بە گرفت و زیادەی دارایی نرخی نەوت، بۆیە دەکرێت بە گوێرەی ئەو یاسایانە، نرخی هەر بەرمیلێک نەوت لە 45 دۆلارە بۆ 75 دۆلار لە بوودجەی ساڵی 2022 جێگیر بکرێت و گرفتەکانی عێراق چارەسەر بکرێن".

گۆرانکاری لە بەهای دینار

سەبارەت بە گۆرانکاری لە بەهای دیناری عێراقی بەرامبەر بە دۆلار، و زیادکردنی بەهای دیناری عێراقی،  راوژێرکاری سەرۆک وەزیرانی عێراق وتی" گۆرانکاریکردن لە بەهای دریناری عێراقی کاری سیاسەتی نەقدی بۆ بەدەستهێنان و سەقامگیرکردن وهەروەها کۆنترۆلکردنی ڕێژەی هەڵئاوسان لە بازارەکانی عێراقدا، لە ئەگەری روودانی هەر بەرزبوونەوەیەک، ئەمەیش بە گوێرەی سیاسەت و یاسایی بانکی ناوەندی عێراقی مامەڵەی لەگەڵ دەکرێت".

هاوکات وتیشی" بڕیاری کەمکردنەوەی بەهای دراوی عێراقی، لە پێناو راگرتنی هاوسەنگییە لە نێوان دوو هاوکیشەی سەرەکی تایبەت بە ژمێریاری دارایی، ئەوانیش:

یەکەمیان: ڕاگرتنی هاوسەنگییە لە نێوان بڕی دراوی یەدەگی بیانی و دراوی خۆماڵی (دینار). کورتهێنان لە بوودجەی ساڵی 2021ــی حکوومەتی عێراق بوو بووە هۆی دروستبوونی ناهاوسەنگی لە نێوان دراوی بیانی و دیناری عێراقی، بەهۆی دابینکردنی پارە، ئەمەیش کەمبوونەوەی بڕی پارەی کاش(سیولە)ــی لێ کەوتەوە، بەلام کەمکردنەوەی بەهای دینار بووە هۆی زیادکردنی دراوی بیانی لە سندووقی یەدەگ و لەهەمانکاتدا زایدبوونی بڕی پارەی کاش لە بازارەکانی عێراق، بۆیە ئەگەر ئەو پرۆسەیە بەردەوامی هەبێت لە قازانجی سندووقی دراوی بیانی عێڕاق دەبێت.

دووەمیان: کەمکردنەوەی بەهای دیناری عێراقی لەم کاتەدا دەبێتە هۆی دووبارە ڕێکخستنەوەی نرخی خەرجیەکانی حکوومەتی عێراق کە پیوەستن بە ئامانجە سیاسیەکانی سیاسەتی دارایی عێراقی و سەقامگیربوونی.

بە مانایەکی تر، نزمبوونەوەی بەهای دینار دەبێتە هۆی کەمکردنەوەی هەڕەشە و مەترسیەکان بوودجەی عێراق لە هەر حالەتێکی لەناکاو  و دابین نەبوونی داهاتی ئەو بوودجەیەی بۆ بەڕیوەبردنی ساڵێک تەرخانکراوە..

لە لێکدانەوە بۆ پێشبینی و چارەسەکانی بەرپرسانی عێراقی دەگەین بەو ئەنجامەی لە ماوەی داهاتوودا ویرای ئەوەی نرخی نەوت بەرز دەبێتەوە، بەلام لێکەوتەکانی ئەو بەرزبوونەوەیە بۆ چارەسەرکردنی گرفتی کورتهێنانی بوودجەیە نەک باشتربوونی بژێوی هاوڵاتیان بە شێوەیەکی دیار، چونکە مانەوەی بەهای دینار بە نزمی بەرامبەر بە دۆلاری ئەمریکی، بۆ سندووقی یەدەگی عێراقی سوودی زۆرە، لێ بۆ بژێوی خەڵک دووجار ئاستەنەگە، بە تایبەت کە عێراق وڵاتێکی هاوردەکاری سەرەکی کەرەستەی پیشەسازی و بەربوومی خۆراکییە. ئەمە جگە لەوەی لە زستانی ساردا کە عێراق بەرهەمهەێنی دووەمی ڕێکخراوی ئۆپێکە، بەلام بە هۆی نەبوونی سیستەمی پترۆکیمیاوی، حکوومەتی عێراق ناچارە بۆ دابینکردنی نەوتی سپی ، نەوت لە دەرەوەی بازارەکانی بە نرخی جیهانی بیکرێت و بیدات بە هاوڵاتیانی خۆی. ئەم راستیە وەزیری سامانە سروشتیەکانی هەرێمی کوردستان لە دواین کۆبوونەوەی لەگەڵ وەزیری نەوتی عێراق ئاشکرای کرد.