Nuce Logo

پشت بەستنی عێراق بە داهاتی نەوتی و گرنگی نەدانی بە فرەچەشنکردنی ئابووریەکەی، هۆکاری سەرەکییە لە بێ بەهابوونی بەشێک لەو بڕیارانەی کە لە وەزارەکانی تری عێراق دەردەچن و هەرچەند کاریگەر بن بۆ ئاسایشی نەتەوەیی، تا کاتی سەرهەڵدانی قەیران نابنە هۆی جێگەی بایەخی ئەکادیمست و تەنانەت میدیاش.

سەبارەت بە ئابووری عێراق و پشت بەستنی بە داهاتە نەوتیەکان، وەزارەتی داریی عێراق دەلێت" عێراق یەکێکە لەو وڵاتانەی کە هەناردەکردنی نەوت ڕێژەی ٪99ــی هەناردەکردنی عێراق پێكدەهێنێت و لەهەمانکتدا، ڕێژەی ٪85ــی بوودجەی عێراق لە ڕێگەی داهاتی نەوتیەوە دابین دەکرێت و بەمەیش ٪42ــی داهاتی تاکە کەسی عێراقی پشت بە داهاتە نەوتیەکان دەبەستێت، بۆیە هەر گۆرانکاریەک لە نرخی نەوت و بازاری نەوتی، کاریگەری لەسەر ئابووری عێراق دروست دەکات"، بەڵام ئاستی مەترسیە دژاوارەکانی تر بۆسەر بواری کشتوکاڵ و پیشەسازی تا وەکو ئێستا جێگەی بایەخی گشتی نین و نەبۆتە هۆی ئەوەی کار لەسەر رایی گشتی بکات و فشار لەسەر حکوومەت دروست بکەن، بۆ ئەوەی گرنگی بە بوارەکانی تر بدەن و خەڵک لە هەژاری دەرباز بکەن.

بە مانایاکەی تر ، نەبوونی هۆشیاری ئابووری و پرسە ئابووریەکان لە کۆمەڵگای عێراقیدا، بۆتە هۆی ئەوەی  گرنگترین هەواڵ بۆ دانیشتوانەکەی هەڵكشانی نرخی نەوت و زیادبوونی داهاتە نەوتیەکان بێت، هەر ئەمەیش هۆکار بووە لە گرنگی نەدانی شەقامی عێراقی و ئەکادمیست و شرۆڤەکاران، بە بڕیارێکی وەزارەتی کشتوکاڵی عێراق کە لە ڕێکەوتی 19/10/2021 دەرچووە. لەو کاتەدا بریکاری وەزارەتی کشتوکاڵی عێراق سەهەر جبوری  راگەیاند"  عێراق  بۆ ساڵی 2021 بۆ 2022، تەنیا  لە 550 هەزار هێکتار چاندنی گەنم  ئەنجام دەدات". 

هاوکات وتیشی" ئەم رێژەیەی چاندنی گەنم لە کێڵگەکانی عێراق بە واتای کەمبوونەوەی ڕووبەری کشتوکاڵی گەنم دێت بە ڕێژەی ٪50"

جبوری هۆکاری کەمکردنەوەی ڕووبەڕی چاندنی بەستەوە بە دیاریدەی وشکەساڵی و  کەمی ئاوەوە.

ئەم بڕیارە لە کاتی دەرچوونی، لێدانی زەنگێکی مەترسیدار بوو بۆ پرسی ئاسایشی خۆراکی عێراق و هەرێمی کوردستانیش، چونکە عێراق وڵاتێکی هاوردەکارە و بەرهەمهێن نیە، دەرچوونی ئەو بڕیارە بە واتای ئەوە دێت، ڕێژەی هاوردەکردنی کاڵای خۆراکی زێدەتر دەبێت و بێگومان نرخیش گرانگتر دەبێت.

 ڕوودانی ئەو دیاردەیە کاریگەری زۆر دەکاتە سەر بژێوی ژیانی خەڵک، بە تایبەت کە بەهای دیناری عێراقی بەرامبەر بە دۆلار لە نزمبوونەوە دایە و بانکی ناوەندی عێراقی دووپاتیکردەوە کە بە نیاز نین لە کاتێکی نزیکدا بەهای دینار بەرز بکەنەوە.

کەمبوونەوەی بڕی بەرهەمهێنانی گەنم و گرانبوونی نرخی بەربوومە گەنمیەکان، وێرای ئەوەی هۆکاری فرەلایەنی هەیە، بەڵام لە سەر ئاستی جیهانیش، مەترسی لەسەر ئاسایشی خۆراک هۆشداریەکی جدی ئاژانسەکانی نەتەوە یەکگرتوەکانە.

لەو بارەیەوە نەتەوە یەکگرتووەکان لە ڕاپۆرتێکیدا هۆشداری لەبارەی گرانبوونی زیاتری نرخی خۆراک و کەرەستە خۆراکیەکان بلاو کردەوە.

لە راپۆرتەکەی نەتەوە یەکگرتووەکاندا هاتووە" بەهای هاوردەکردن و تێچووەکانی تایبەت بە ماددە خۆراکییەکان  لە هەڵكشان بەردەوام دەبن و پێشینی دەکرێت ڕێژەی هەژاری بەرزبێتەوە، دوای ئەوەی نرخی تۆییە کشتوکاڵیەکان بەرز دەبنەوە".

هەروەها دەشڵێت" کاریگەری ئەو گۆرانکاریە لە نرخەکانی خۆراک، بۆ ولاتە هەژارەکان زۆر سەختر دەبێت".

هۆشداریەی جیهانیەکان بۆ پرسی ئاسایشی خۆراک و هاوکات زێدەتر بوونی ڕێژەی هەژاری و بێ کاری لە عێراق،  لە دواین ڕاپۆرتی وەزارەتی داریی عێراق دووپاتکرانەوە. لە ڕاپۆرتەکەدی وەزارەتی عێراقدا هاتووە" کە لێکەوتەکانی پەتای کۆرۆنا، بوونە هۆی دابەزینی ئاستی داهاتی ناوخۆیی عێراق بە ڕێژەی ٪15.7 و هاوکات لەگەل ئەوەیشدا پارەی دابینکراوی بوودجەی عێراق بۆ ساڵی 2020 بە رێژەی ٪9 داتەپی، بە مەیش بودجەی عێراق لە ٪42 بۆ ٪32 دابەزینی بەخۆیەوە بینی.

هەموو ئەمانە هۆکار و فاکتەری سەرەکی بوون لە بەرزبوونەوەی رێژەی هەژاری لە ٪12.7 بۆ ٪22.7 تەنیا لە ساڵی 2021ــدا.

دروستبوونی مەترسی لەسەر ئاسایشی خۆراک و پێنەدانی بەشە خۆراکی مانگانە لەلایەن حکوومەتی عێراق، بارگرانی  زیاتری بۆ خراپتربوونی گوزەرانی خانەوادە عێراقیەکان دروست کرد، هەرچەندە حکوومەت هەوڵێکی زۆریدا لە ڕێگەی دابینکردنی هاوکاری بۆ خیزانەکان، بەشە خۆارکی تایبەت ئامادە بکات.

بەڵام کاریگەری نەرێنی لەو قەیرانانەی عێراق کە باسیان لێوەکرا، لێکەوتەکانی بۆسەر گوزەرانی خەڵک بە تایبەت لە بواری کشتوکاڵ، وەزارەتی کشتوکاڵی هێنایە دەنگ. لەو بارەیەوە  وەزیری کشتوکاڵی حکوومەتی عێراق، محمد کەریم خفاچی لە بەرنامەی  تایبەتی  المحايدی کەناڵی  العراقية الإخبارية.   زانیاری تازەی دەربارەی کەرتی کشتوکاڵ و ڕێژەی بەرهەهەمێنانی گەنم و هەروەها هەوڵەکانی حکوومەتی عێراق بۆ چارەکردنی گرفتە کانی ئەو بوارە ئاشکرا کردن، لەبەر گرنگی پرسەکە و لێکەوتەکانی بۆسەر ئابووری عێراق و هەرێمی کوردستان، دەزگای نوچە، شرۆڤە بۆ بەشێک لە وتەکانی وەزیری کشتوکاڵی عێراق دەکات.

گرفتەکانی بەردەم کەرتی کشتوکاڵی  عێراق

وەزیری کشتوکاڵی عێراق لە بارەی گرفتی بەردەم کەرتی کشتوکاڵی عێراق وتی" کێشەی ئاو و کەمی پارە هۆکارن لە کەمبوونەوەی بەربوومی کشتوکاڵی عێراق بە ڕێژەی ٪50"

هەروەها وتیشی “ نەبوونی پارەیەکی دیاریکراو لە بوودجەی عێراقی ساڵی 2021 بۆ پاڵپشتی پەینە کشتوکاڵیەکان، هۆکارێکی سەرەکییە لە داتەپینی بەرهەمی جووتیاران، چونکە ساڵانە، پێویستیان بە زیاتر لە 1.5 ملیۆن دۆلارە ”

محمد کەریم خفاچی ئاماژە بەوەیش دەکات، گرانبوونی نرخی عەلەف کاریگەری نەرێنی لەسەر بەرهەمی ناوخۆیی دروست کرد و تووشی کورتهێنانی زیاتری کرد  و ئەمەیش بووە هۆی ئەوەی بەرهەمی کشتوکاڵی ناوخۆیی نەتوانێت ڕکابەری بەربوومی هاوردەکراو بکات.

سەبارەت بە کاریگەری گەندەلی بۆ بواری کشتوکاڵی، خفاچی وتی" زیاتر لە 150 ملیار دینار پارەی کشتوکاڵی لە بانکەکان بلۆک کراوە، هۆکاری ئەو بلۆککردنە گەندەڵیە"

خفاچی ئەوەیشی زیاد کرد" کۆنترۆلکردنی ناوچە کشتوکاڵیەکان لەلایەن چەکدارانی داعش، بووە هۆی لەناوچوونی زیاتر لە 560 ملیار دیناری کەرتی کشتوکاڵی".

وەزیری کشتوکاڵی عێراق، کەمی سەرچاوەکانی ئاو بە  مەترسیەکی فراوان و هەمەلایەن پێناس دەکات و دەڵێت" کەمی سەرچاوەکانی ئاو بۆتە هۆی کەمبوونەوەی ڕێژەی بەرهەمهێنانی بنە تۆ و گرانبوونی سێ ‌هێندەی نرخەکانی و گەیشتنی بە 560 هەزار"

هەروەها ٪60ـــی  دانیشتوان و جووتیارانی کێڵگە کشتوکاڵیەکانی پارێزگای نەینەوا کۆچیان کردووە و زەویەکان بێ خاوەن ماون.

وەزیری کشتوکاڵی عێراق ئاشکرای کرد" عێراق پێویستی بە  زیاتر لە 4 ملیۆن تۆن گەنمی ساڵانە هەیە، بەڵام بەهۆی قەیرانەکانی ساڵی 2020، تەنیا 3.2 ملیۆن تۆن گەنم بەرهەمهێنرا، هەر بۆیەش وەزارەتی بازرگانی عێراق داوای هاوردەکردنی 500 هەزار تۆن گەنمی کرد".

محمد کەریم خفاچی سەبارەت بە پێشهاتەکانی بەردەم کەرتی کشتوکاڵی بۆ ئەمساڵ و داهاتوو وتی" لە ئەمساڵدا ئێمە ناتوانین ملیۆنێک تۆن گەنم بە بازار بکەین، بەڵام بە هۆی پرۆژەی ئەروا ساڵی داهاتوو، ئەگەری هەیە بتوانین 2 ملیۆن تۆن گەنم بخەینە بازارەوە، لێ لەو کاتیشدا، وەزارەتی بازرگانی پێویست دەکات خۆلی تایبەت بە دراوی بیانی هاوردە بکات، ئەنجامی ئەو پرۆسەیە، دەبێتە هۆی دروستکردنی لێکەوتەی نەرێنی بۆسەر بوودجەی وەزارەتی بازرگانی و هەروەها  460 هەزار ناوچەی کشتووکاڵی  واسیت و نەینەوا زیان لێکەوتووی  یەکەم دەبن"

سەبارەت بە بارودۆخی و گوزەرانی جووتیارانی پارێزگای دیالە،  خفاچی وتی" پارێزگای دیالە بە رێژەی ٪90 لە پلانی کشتوکاڵی عێراق چۆتە دەرەوە، هۆکارەکەیشی کەمی ئاو و وشکبوونی ناوچە کشتوکاڵیەکانە،و پارێزگایەکە لە مەترسیەکەی گەورەدایە،  بۆیە پێشبینی دەکەین ڕێژەیەکەی زۆری دیاردەی کۆچکردن لەو ناوچانە ڕووبدات"

دووپاتیدەکاتەوە، تاکە چارەسەری خێرا بۆ ئەو قەیرانەی دیالە، درێژکردنەوەی بەنداوی عەزیم و بەنداوی حەمرینە بۆ حالەتە لە ناکاوەکان و هەروەها دانانی بوودجەیەکی تایبەتە بۆ پارێزگای دیالە.

چارەسەرەکانی حکوومەتی عێراق  بۆ کەرتی کشتوکاڵی

لە بارەی هەوڵەکانی حکوومەت و  چارەسەر پێشنیازکراوەکان، وەزیری کشتوکاڵی عێراق وتی" زەویە کشتوکاڵیەکان پێویستیان بە تێچووی زۆرە، چونکە تێچووی هەر دۆنمێک بۆ جووتیار زیاتر لە 200 هەزار دینارە و ڕێژەی بەرهەمهێنانیش تەنیا 600 کیلۆیە، بەڵام پێنەدانی شایستە داراییەکانی جووتیاران لە ساڵی 2020 و دواکەوتنی، بووە هۆی بارگرانی زۆر و ئەنجام کەمبوونەوەی ئاستی بەرهەمهێنان"

هەروەها دەشڵیت" بوودجەی کشتوکاڵی بۆ ساڵی 2020 تووشی کورتهێنان بوویەوە بە بڕی ترلیۆن دینار ، چونکە پارەکان کەلەكە بوون و هەروەها لێژنەی دارایییش لەکاتی دانانی بوودجەی ئەو بوارە نیوەی شایستەکانی تۆمار نەکردبوون".

بۆیە  خفاچی ڕایوایە، پێدانی شایستەی جووتیاران، فاکتەرێکە بۆ کەمکردنەوەی مەترسیەکانی سەر کەرتی کشتوکاڵی  و دەڵێت"  لە ماوەی دوو ڕۆژی ڕابردوودا و لە کۆبوونەوەی ئەنجوومەنی وەزیران، پێشنیازی پێدانی شایستەی داریی جووتیاران خراوەتە بەردەستی سەرۆک وەزیران"

هەروەها دووپاتیکردەوە کە موستەفا کازمی وەزیری داریی ڕاسپاردووە بە دابینکردنی 250 ملیار دینار بۆ ئەو بوارە و دابەشکردنی بە شێوەی هەفتانە.

وەزیری کشتوکاڵی عێراق  جەختی  لەوەیش کردەوە، هەریەکە لە وەزارەتی دارایی و بازرگانی راسپێرداون بۆ ئامدەکردنی پلانیکی تایبەت بە کێشە کشتوکاڵیەکانی عێراق  و دابینکردنی پارەی پێویست بۆ جووتیاران و هەروەها هاوردەکردنی ماددەی خۆراکی بە گوێرەی خواست.

سەبارەی بە هەوڵەکانی حکوومەتی عێراقی و لەسەر ئاستی دەرەکی، وەزیری کشتوکاڵی عێراق  وتی" پێویست دەکات دانووستانەکانی عێراق و ئێران بۆ پرسی ئاو جدی تر بن و گرفتەکان چارەسەر بکرێن'

هەروەها وتیشی" لە کاتی سەردانیکردنم بۆ وڵاتی سعوودیە، داوای قەرزمان کردووە بە بڕی 500 ملیۆن دۆلار بۆ پەرەپێدانی زیاتری کەرتی کشتوکاڵی، بەڵام لە دانووستانداین، چونکە ئەوان داوا دەکات لە عێراق وەبەرهێنان بکەن و کارگەیەکی تایبەت و فراوان بکەنەوە بە هاوبەشی لەگەڵ کۆمپانیای ناوداری خەریف، بۆ ئەو مەبەستە ئەنجوومەنی وەزیران رەزامەندی لەسەر داواکاریەکە دەربڕیوە".

 هەرچی تایبەتە بە هەرێمی کوردستان و هەوڵەکانی حکوومەت بۆ ڕووبەڕوو بوونەوەی ئەو قەیرانە هەرچەندە ‌هێشتا هیچ پرۆژەیەک و پلانێک ئاشکرا نەکراوە، بەڵام لە ڕێکەوتی 8/11/ 2021 وەزارەتی کشتوکاڵ و سەرچاوەکانی ئاوی هەرێمی کوردستان بڕیاری دا بە دابەزاندنی نرخی بنەتۆ بۆ 530 ھەزار دینار بۆ ھەر تۆنێک، بەڵام بە گوێرەی قەبارەی گرفتەکە، پرۆسەکە هەنگا و پلانی تۆکمەتری پێویستە.